Bác Sĩ riêng của Mao - Lý Chí Thỏa

Lâm Khắc cố thuật lại cho tôi những sự kiện xảy ra trong khi tôi vắng mặt.
Mao tức tối về những đề nghị mà ông cho là xúc phạm ông trong Đại hội đảng lần thứ 8: kêu gọi một sự lãnh đạo tập thể, tuyên bố Trung quốc sẽ xóa bỏ tệ sùng bái cá nhân, gạch bỏ một điều trong hiến pháp, trong đó những lời nói của Mao Chủ tịch dẫn lối chỉ đường cho nhà nước nhân dân, và chỉ trích sự phiêu lưu của Mao. Ông cho rằng, nhiều cán bộ cao cấp của đảng quá bảo thủ và, nhút nhát trong việc áp dụng những thay đồi có tính cách mạng.
Trong kỳ họp thứ hai của Ban chấp hành trung ương đảng khóa 8 giữa tháng 11, ông vẫn chưa nguôi. Trong bài phát biểu của mình, ông nhấn mạnh ý nghĩa của cuộc đấu tranh giai cấp và công bố ý định của ông sẽ phát động một chiến dịch làm trong sạch đảng, nhằm loại bỏ chủ nghĩa chủ quan, chủ nghĩa bè phái và chủ nghĩa quan liêu ra khỏi đảng.
Ngay sau cuộc họp tháng 11, Lâm Khắc kể, trong ba tháng liền Mao suốt ngày nằm trên giường, một hiện tượng thường thấy ở Mao mỗi khi ông gặp một xung đột chính trị hóc búa. Ông chỉ rời khỏi giường khi đi tắm hoặc đi đọc diễn văn ở đâu đó. Trạng thái có vẻ mệt mỏi này của Mao đã giúp ông sắp đặt kế hoạch cho những bước đi chính trị tiếp theo.
Bài phát biểu của Mao trong ngày 27 tháng hai năm 1957 là một phần trong chiến lược của ông. Ông rời khỏi giường để đến nói chuyện ở hội nghị cao cấp nhất của nhà nước mà ông làm chủ tọa với tư cách là Chủ tịch nước. Thành phần tham gia hội nghị không chỉ có các thành viên của Bộ chính trị, các quan chức cao cấp trong quân đội và những đại diện cao cấp của chính phủ, mà còn có những người đứng đầu cái gọi là các đảng phái dân chủ. Trong bài phát biểu của mình, ông lên án gay gắt thói quan liêu trong đảng và kêu gọi đảng viên của các đâng phái dân chủ hãy vạch ra những sai lầm của đảng cộng sản và đưa ra những đề nghị cải tổ. Ông coi cuộc cách mạng đã thắng lợi, chủ nghĩa xã hội đã thành công và ông tuyên bố thời kỳ đấu tranh giai cấp đã qua. Mặc dù vẫn còn bọn phản cách mạng, nhưng số lượng không đáng kể - chỉ là vài đám cỏ dại trong cánh đồng lúa - nên chúng không thể làm gì được. Những mâu thuần trong xã hội hiện nay không mang bản chất đối kháng, chủ yếu là những mâu lhuần trong nhân dân mà có thề giải quyét được bằng những biện pháp thích hợp.
Bài phát biểu đóng vai trò tối quan trọng trong chiến lược làm trong sạch đảng của Mao sắp tới. Những phong trào làm trong sạch đảng chẳng có gì mới đối với đảng cộng sản. Năm 1942, Mao đã phát động phong trào này lần đầu ở Diên An Lần này nó sẽ không chỉ giới hạn trong bộ máy đảng. Mao chằng còn tin vào việc đảng tự làm trong sạch nữa. Ông muốn tất cả quần chúng, nhất là giới trí thức trong những đảng gọi là dân chủ cũng tham gia vào việc phê bình đảng. Đó là một cách làm rất khác thường, bởi vì đảng cộng sản là một tổ chức chặt chẽ về nội bộ, bí mật và đầy quyền lực mà những thành phần ngoài đảng chưa bao giờ dám hé răng phê bình. Ai dám cả gan phê bình, người đó sẽ phải tính đến việc bị chụp mũ phản cách mạng như hàng trăm nghìn tấm gương khác.
Mao chẳng tin giới trí thức Trung quốc một chút nào. Tuy nhiên, ông vẫn công khai nói ông muốn hợp tác với họ và tận dụng kiến thức của họ, song ông vẫn nghi ngờ lòng trung thành của họ. Những trí thức phải nghiên cứu đường lối của đảng. Việc cải tạo trí thức Trung quốc đã được bắt đầu ngay sau khi giải phóng. Những trí thức cứng đầu hoặc những người đã học khoa lý luận mà không chịu học tập cải tạo thì sẽ bị công kích.
Nạn nhân gần đây nhất của những vụ công kích đó là nhà văn Hồ Phong. Hồ Phong, một người đã thẳng thắn phê bình việc kiêm duyệt, đã cả gan trình bày với Bộ văn hóa những đề nghị có tinh chất xây dựng. Dĩ nhiên, ông chỉ thổ lộ những chl trích gay gắt nhất qua thư từ trong phạm vi bạn bè của ông. Trong số đó, một số người thân thiết với đảng đã nộp những bức thư của ông cho chính quyền. Do những thổ lộ mà Hồ dại dột, cho là chỉ có tính chất cá nhân này, mà năm 1955 ông đã phải vào tù với danh nghĩa là thủ lĩnh của một tố chức bí mật chống đảng. Việc này lại càng làm trí thức lên tiếng phê bình, chứ đừng bày tỏ trong phạm vi bạn bè.
Chiến thuật của Mao khởi xướng tranh luận trong giới trí thức, cho phép trăm hoa đua nở và trăm nhà đua tiếng là chấp nhận sự mạo hiểm, bởi vì chỉ có ít người thực sự phản cách mạng và những người gan dạ như Hồ Phong sẽ chẳng bao giờ lên tiếng được nữa. Những trí thức khác sẽ chỉ phê phán những cá nhân mà Mao chủ tâm cải tạo.
Mao có lý do để chấp nhận là chiến thuật của ông sẽ thành công. Bởi vì, ngay cả trong những cuộc họp với các đại diện của các đảng dân chủ, ông luôn luôn ngập trong những lời xu nịnh thấp hèn - chẳng khác gì chuyến du lịch mùa hè năm 1956 của chúng tôi, khi ông gặp giới lãnh đạo đảng các tỉnh. Sau khi Hồ Phong bị bịt miệng, người ta phỏng đoán rằng, những trí thức trung thành còn lại sẽ đi theo đường lối của Mao.
Trong cuộc hội nghị cao nhất của nhà nước, Mao đã phê bình sự yếu kém về lãnh đạo của chính mình, liên quan tới sự xuống dốc của nền kinh tế nước nhà. Trương Thế Trung liền đỡ lời, bệnh vực vị Chủ tịch.
Trước đây, Trương Thế Trung là tướng của Quốc dân đảng và là người đứng đầu trong đàm phán giữa những người cộng sản và những người quốc gia hồi năm 1945. Năm 1949 vì bị Chu Ân Lai lôi kéo, ông đã chạy sang hàng ngũ những người cộng sản và từ đó trở đi, ông trở thành một thành viên lừng lẫy của kẻ thù cũ.
Trương nói trong hội nghị: Tôi thường so sánh Chủ tịch với Tưởng Giới Thạch. Tưởng Giới Thạch lúc nào cũng đồ lỗi cho người khác, mỗi khi việc gì bị thất bại. Không bao giờ ông ta nhận trách nhiệm về mình. Ngược lại không bao giờ Mao đổ lỗi cho người khác. Thật là một trời một vực! Thật đáng kính phục!
Phong trào phê bình do Mao khởi xướng cứ ì ra. Hầu hết các trí thức không dám mở miệng. Tính cách cai trị của Mao cũng như vầng hào quang huyền bí của quyền lực và sự bất khả xâm phạm bao quanh ông đã khiến cho ngay cả những kẻ to gan nhất và những người trung thực nhất cũng phải kính cẩn trước ông. Những thú nhận mà Mao cố gợi được ở người đối thoại trong những cuộc nói chuyện riêng tư chỉ là những lời xin lỗi đáng thương vì trước đây họ đã ngờ vực ông. Trước công luận cũng như trong phạm vi cá nhân, chẳng bao giờ Mao khuyến khích những người khác chính kiến nói lên sự thật là tại sao ông lại tin rằng ông được nhân dân ủng hộ hết lòng.
Khi các trí thức im lặng, một lần nữa, Mao lại rời khỏi giường và bước lên bục diễn thuyết. Trong hội nghị toàn quốc của đảng cộng sản Trung quốc về công tác tuyên truyền diễn ra từ ngày 6 đến 13 tháng ba năm 1957. với sự tham dự của các cán bộ lãnh đạo đảng và những phần tử dân chủ không đảng phái, Mao nhắc lại những câu quan trọng của bài phát biểu tháng hai của ông và cổ động cho phong trào Trăm hoa đua nở. Ông kêu gọi các lực lượng dân chủ đừng ngần ngại phê bình. Các báo chí tường thuật lại những luận điểm của ông, và ở khắp đất nước, những người lãnh đạo đảng bộ địa phương đã hưởng ứng trào lưu cho rằng, càng yêu đảng bao nhiều, càng phải thằng thắn phê bình đảng bấy nhiêu.
Nhưng khi phê bình chỉ được nêu ra một cách chung chung, rất hời hợt và nhẹ nhàng. Trong một cuộc mít tinh tại quảng trường Thién An Môn cuối tháng 4, Mao lại khuyén khích mọi người hãy phê bình đảng.
Cuối cùng những người dân chủ đã đáp ứng đề nghị của ông và những tiếng nói phê bình ngày một to hơn.
Lúc đó là đầu tháng 5 tức là vào thời điểm tôi trở lại với Mao. Dần dần. những sai lầm của đảng bị lên án ngày càng gay gắt, thậm chí người ta còn đặt vấn đề về quyền lãnh đạo của đảng. Không chỉ từng cá nhân đảng viên, mà toàn đảng bị công kích. Bỗng nhiên có tiếng nói, đảng cộng sản không có độc quyền lãnh đạo, quyền lực phải được chia sẻ. Một số người đòi chế độ đa đảng hoặc nguyên tắc lãnh đạo luân lưu, mỗi đảng đều có cơ hội lãnh đạo và thậm chí một vài kẻ lộn xộn còn đòi các đảng dân chủ phải có quân đội riêng.
Cuối cùng, cả sự chỉ lãnh đạo của Mao cũng bị lên án cực lực. Người ta so sánh đảng cộng sản với một ngôi chùa đạo Phật, mà người trụ trì chùa (tức là Mao) đọc kinh, còn các sư sãi (các cán bộ đảng) tụng theo. Thậm chí một vài người còn phàn nàn rằng, họ chỉ được phép phê bình các sư sãi chứ không được phê bình người trụ trì.
Dĩ nhiên, Mao bị sốc ông không hề có chủ ý đem mình ra để người ta phê phán, hoặc để cho toàn thể bộ máy đảng bị công kích. Từ trước tới nay ông chỉ quen với những lời xu nịnh, chẳng biết các nhà trí thức bất mãn đến mức độ nào.
Giữa tháng 5, cuộc phê bình đạt tới tột đỉnh. Tư tưởng chống đảng của quần chúng ở Trung quốc đã biến thành một cơn sóng lớn dữ dội. Ngay cả những thành viên của chính phủ, những người được coi là thủ lĩnh của những đảng dân chủ mà ý kiến của họ thường xuyên được chính phủ tham khảo, cũng lên tiếng phê bình. Tờ Nhân dân, cơ quan ngôn luận của đảng do Đặng Tước làm tổng biên tập được Hồ Kiều Mục, bạn tôi, cục phó cục tuyên truyền, kiểm duyệt cũng bị phê bình.
Về cơ bản. Mao đã tính sai. Ông chán ngán nằm lì trên giường và dưỡng bệnh cảm của ông, mà vì nó tôi lại bị triệu tới.
Bực tức trước những công kích ngày càng tăng, Mao soát lại chiến lược của ông và lập kế hoạch trả đũa.
Ngày 15 tháng 5, tức vài ngày sau khi tôi trở lại, Mao viết một bài với tiêu đề Sự biến hóa của sự thật. Bài này được lưu hành bí mật trong phạm các cán bộ cao cấp của đảng. Sau đó chiến dịch làm trong sạch đảng được chuyên hướng. Mao lập kế hoạch giáng trả những kẻ đã lớn tiếng phê bình ông. Các báo chỉ vẫn tiếp tục đăng những ý kiến phê bình, nhưng đồng thời đăng cả những bài cảm tình với đảng và những bài công kích những phần tử thiên hữu.
Mao nói: Trước hết, chúng ta phải nhử răn rết bò ra khỏi hang sau đó chúng ta mới đánh chúng. Chiến lược của tôi là, trước tiên chúng ta hãy để cỏ dại mọc lên, rồi bứng từng cụm một làm phân bón.
Trí thức vẫn tiếp tục được khuyến khích phê bình, nhưng các cán bộ cao cấp của đảng được đánh động và hiểu rằng, đòn phản công trí thức sắp được tung ra.
Mao nói: Tôi muốn dựa vào các đảng dân chủ để đưa đảng cộng sản đi theo con đường đúng đắn. Nhưng tôi không ngờ họ lại có thể thay đổi đến như vậy Mao bực nhất là với các thành viên của Liên minh Dân chủ, một liên minh được một nhóm trí thức thành lập trong những năm 40. Liên minh này đã vận động những người cộng sản và người quốc gia thỏa hiệp. Mao chì chiết: Chúng nó là một lũ cướp và đĩ điếm. Theo nhận định của Mao việc Khơ-rút-sốp chống lại Stalin vào tháng hai năm 1956 và cuộc nối dậy ở Hungary cuối năm ấy đã gây nên một làn sóng chống cộng hiện đang lan rộng khắp thế giới. Nhiều người Trung quốc, kể cả các cán bộ đảng cũng như thường dân mà dưới con mắt của Mao họ là những kẻ rách việc đã chịu ảnh hướng của làn sóng này.
Ông nổi đóa với Hồ Kiều Mục, vì ông ta hình như chẳng chịu làm gì để chấm dứt việc phê bình đảng trên báo Nhân dân. Nếu đồng chí không nắm được tờ báo này, đồng chí hãy từ chức để cho người khác làm. Ông quát tháo và ra lệnh cho Hồ chuẩn bị công kích lại bọn thiên hữu.
Ngày 8 tháng 6 năm 1957 trên báo Nhân dân đã xuất hiện dấu hiệu đầu tiên cho thấy sự chuyển hướng của chiến dịch làm trong sạch đảng. Một bài xã luận do Mao viết với tiêu đề Để làm gì? đã quả quyết rằng, có một nhóm nhỏ đang âm mưu lật đổ chính phủ xã hội chủ nghĩa. Bài này kêu gọi quần chúng hãy giáng trả nhóm người đó.
Ngày 19 tháng 7 năm 1957, bài phát biểu hôm 27 tháng 2, trong đó Mao khuyến khích các trí thức phê bình đảng, đã được đăng trên báo Nhân dân với cái tít: Về phương pháp giải quyết đúng đắn những mâu thuẫn trong nhân dân và được bán cho quần chúng. Đó là bản sao bài phát biểu phê bình đảng của Mao trong Hội nghị cao cấp nhất của nhà nước hồi tháng hai và được sửa đổi đôi chút. Thực ra, bài viết này có những cái khác cơ bản với nguyên bản mà trong đó việc phê bình không bị hạn chế. Mao ra sức kêu gọi đề cao tự do ngôn luận và để cho trăm hoa đua nở.
Ngược lại, trong bài phát biểu được đăng báo ngày 19 tháng 6, Mao đã đề ra 6 tiêu chuẩn phê bình được coi là hợp lệ: phải góp phần thống nhất dân tộc, không được gây chia rẽ, khuyến khích công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, củng cố nền chuyên chính dân chủ của nhân dân, bảo dám sự lãnh đạo của đảng cộng sản và khuyến khích sự đoàn kết của hệ thống xã hội chủ nghĩa trên thế giới.
Nếu Mao đã cảm thấy bị phản bội khi giới trí thức lớn tiếng phê bình, thì bây giờ giới trí thức lại cảm thấy cay đắng khi ông bỏ rơi họ. Mao luôn khuyến khích họ phê bình. Thông điệp của ông được đăng trên tất cả các báo ở Trung quốc và phân phát tới từng cơ sở sản xuất. Thế mà giờ đây ông lại trở mặt.
Mao biết giới trí thức đã nhận ra là họ mắc lừa. Sau khi bản sao bài diễn văn của ông được đăng báo ngày 19 tháng 6, ông nói với tôi:
- Bây giờ một số người thiên hữu quả quyết rằng, tôi đã hối thúc họ tham gia phong trào Trăm hoa đua nở, khuyến khích họ phê bình đảng vô điều kiện và bây giờ lại trả thù họ. Nhưng ngay từ đầu tôi đã cảnh cáo họ, đừng có trêu ngươi tôi. Một số người đã nghe lời tôi, nhưng chỉ rất ít thôi.
Cho tới nay, tôi mới biết khi đó Mao đã giả dối. Chiến lược của ông là lợi dụng những phê bình của tầng lớp trí thức để chọi lại những đối thủ của ông trong đảng. Nhưng mũi dùi phê bình đó lại chĩa vào chính ông.
Khoảng cuối tháng 6, vài tuần sau khi tôi trở lại, Vương Kính Tiên, người chỉ huy mới của Phòng an ninh, yêu cầu tôi thu xếp đồ đạc. Mao sẽ rời Bắc Kinh đi đến một nơi nào chưa rõ. Thời kỳ Trăm hoa đua nở đã qua. Chiến dịch chống bọn thiên hữu của Mao bắt đầu.

<< Chương 19 | Chương 21 >>

Dành cho quảng cáo