Mười Đại Mưu Lược Gia Trung Quốc - nhiều tác giả

Năm 311 trước công nguyên, Tần Huệ Văn Vương là người một mực tín nhiệm Trương Nghi đã giá băng. Người con là Tần Võ Vương lên nối ngôi. Thiên tử nào triều thần nấy, đó là việc vẫn thường xảy ra. Đối với Trương Nghi, Tần Võ Vương không có cảm tình lắm, trong khi các đại thần chung quanh nhà vua trẻ này, lại đua nhau nói xấu Trương Nghi đủ điều. Riêng các nước khác cũng oán ghét cách ở đời của Trương Nghi. Nước Tề cao rao là phải dồn Trương Nghi vào cửa tử mới hả hạ. Địa vị của Trương Nghi do vậy trở thành bấp bênh. Ông không còn con đường để phát triển ở nước Tần nữa.
Trương Nghi thấy tình thế không hay đối với mình, bèn chủ động xin rời khỏi nước Tần trở về nước Ngụy. Tần Võ Vương thấy vậy, liền chuẩn tấu lời xin của Trương Nghi ngay.
Sau khi Trương Nghi được cử giữ chức Thừa tướng tại nước Ngụy một năm, (309 trước công nguyên) thì qua đời. Lúc chết ông hơn sáu mươi tuổi. Người mưu sĩ từng bán mạng cho nước Tần này, rốt cục rồi phải trở về chết ở cố quốc, nơi mà mình từng nhiều phen làm hại. Quả thực là một sự chua chát.
Đối với cuộc đời của Trương Nghi, có kẻ khen người chê khác nhau. Về mặt nhân cách, đối với việc không giữ tín nghĩa, thù vặt, thường bị người đời chê cười. Nhưng, riêng đối với việc xét đoán tình hình, tính toán mưu lược, tài trí tuyệt vời và lòng dũng cảm hơn người của ông, đều là chỗ đáng khen ngợi. Công lao của ông trong việc đóng góp để nước Tần có thể đi tới thống nhất cả nước Trung Quốc sau này, cũng không thể không khẳng định. Trong mối quan hệ giữa Tần và Sở, ông đã khôn khéo lợi dụng sự u mê bất tài của Sở Hoài Vương, xoay nhà vua này trên lòng bàn tay của mình một cách dễ dàng, đã giúp cho Tần tăng cường lực lượng và làm cho Sở mỗi lúc mỗi suy nhược thêm. Tác dụng này là hết sức nổi bật.
Giai đoạn giữa của thời Chiến Quốc, thất hùng mở những cuộc chiến tranh thôn tính nhau ngày càng quyết liệt. Đúng như câu nói “Đánh nhau để giành đất, người chết nằm đầy đồng. Đánh nhau để giành thành, người chết chất đầy thành quách". Lúc bấy giờ nước Ngụy là nước từng xưng bá trong thời kỳ đầu Chiến Quốc, nay mỗi lúc càng suy yếu dần. Trong khi đó, ba nước lớn, có thế lực ngang ngửa nhau là Tần, Sở và Tề, thì đều có ý đồ thống nhất thiên hạ. Nước Tề với địa thế hiểm yếu, dựa vào núi cao biển rộng, sau khi kế phản gián của Tô Tần được thành công, cũng như sự ngu muội u mê của Tề Dần Vương, đã từng bị thảm bại dưới tay liên quân năm nước do Lạc Nghị chỉ huy. Về sau, mặc dù có Điền Đơn dùng trận "hỏa ngưu” để đẩy lui nước Yên, nhưng thực lực đã bị tổn thất nghiêm trọng, không còn đủ sức mạnh để tranh giành với Tần, và cuối cùng để mất đi khả năng thống nhất Trung Quốc.
Riêng một nước to mạnh như nước Sở, "đất rộng năm nghìn dặm, giáp binh hằng triệu người, chiến xa hằng nghìn cỗ, ngựa chiến hằng vạn con", đó là một cường quốc trong thiên hạ, thế tại sao trong trận giằng co với Tề và Tần, lại bị thất bại, và chịu để khả năng thống nhất toàn quốc rơi vào nước Tần? Điều đó không thể không quy công cho thuật "liên hoành" rất thành công của Trương Nghi.
Nước Sở bắt đầu suy yếu từ đời vua Sở Điệu Vương. Danh tướng Ngô Khởi bị giết, quý tộc trong nước gây ra nội loạn, khiến tiềm lực của Sở bị tổn thương. Nhưng điều quan trọng nhất lại chính là Sở Hoài Vương đã mắc mưu Trương Nghi, dẫn đến cuộc chiến tại Đơn Dương và Lam Điền, nối tiếp bị thất bại. Kế đến, Sở lại bị mất Hán Trung, nên cuối cùng không còn đủ sức mạnh để tranh hùng nữa.
Việc Trương Nghi muốn trả thù cá nhân, đó là việc thể hiện phẩm chất không tốt của ông đứng về mặt khách quan mà nói, ông đã giúp Tần tăng cường sức mạnh và làm cho Sở ngày một suy yếu. Ông đúng là một nhà "liên hoành" đã giúp Tần mạnh, và làm yếu nước Sở. Tác dụng lịch sử của ông trong việc xóa bỏ chướng ngại lớn nhất là nước Sở để nước Tần thống nhất cả Trung Quốc, quả có một ý nghĩa không thể đánh giá thấp được.

<< - 4 - | VI. Phạm Thư - 1 - >>

Dành cho quảng cáo