Trên thị trường chứng khoán ngày nay, có một thực tế là bất kỳ quy luật nào cũng có trường hợp ngoại lệ. Tuy nhiên, vẫn có một vài nguyên tắc có tính chất “bảo đảm” mà bất cứ nhà đầu tư nào muốn thành công nên quan tâm. Chúng sẽ là công cụ giúp họ phân tích các xu hướng đầu tư dài hạn, cũng như lựa chọn được phương thức đầu tư hiệu quả nhất.
Đó chính là chín nguyên tắc sau đây:
1.Bán cổ phiếu mất giá và “tậu” cổ phiếu được giá
Thông thường sau một thời gian nếu bạn tính toán thấy khoản đầu tư của mình đã sinh lợi không nhỏ và chắc chắn những cổ phiếu này sẽ không có khả năng tăng giá nữa, thì nên bán chúng đi. Tuy nhiên có một số nhà đầu tư tiếp tục giữ lại những cổ phiếu được họ nuôi hy vọng là có khả năng phục hồi.
Nếu một nhà đầu tư không biết thời điểm nào cần “tống khứ” những cổ phiếu vô vọng thì anh ta sẽ phải nhìn thấy cảnh cổ phiếu của mình xuống giá đến mức chẳng còn giá trị gì nữa, bán cũng chẳng ai mua. Tất nhiên, ý tưởng giữ lại các khoản đầu tư “chất lượng cao”, đồng thời bán đi những cổ phiếu “chất lượng thấp” rất đúng về mặt lý thuyết, nhưng lại cực khó khi thực hiện. Và những thông tin sau đây có thể giúp bạn:
Mua cổ phiếu đang lên. Peter Lynch là người nổi tiếng với bài nói chuyện về “Làm thế nào để khoản lợi nhuận có thể tăng gấp 10 lần khoản đầu tư”, trong đó đề cập đến kinh nghiệm của chính bản thân ông.Trong bản danh mục đầu tư của ông, bạn có thể thấy các khoản lợi nhuận cực lớn mà ông kiếm được từ số vốn đầu tư cực nhỏ.
Nếu bạn đưa ra chủ trương bán ngay những cổ phiếu lên giá, thì bạn sẽ không bao giờ thu được lợi nhuận tối đa. Không ai trong lịch sử đầu tư với lý thuyết “bán ngay sau khi thấy được lợi gấp ba lần số tiền đầu tư” lại có thể trở nên giàu gấp 10 lần thời điểm ban đầu. Đừng khư khư “bám” vào một nguyên tắc cá nhân cứng nhắc nào đó. Nếu bạn không thật hiểu tiềm năng các khoản đầu tư, thì các nguyên tắc cá nhân cũng chỉ mang tính tùy hứng và hạn chế mà thôi.
Bán đi những cổ phiếu mất giá. Không có gì bảo đảm rằng một cổ phiếu sẽ “bay cao” sau khi giảm giá trong một thời gian dài. Nếu trước khi đầu tư, khả năng đánh giá đâu là cổ phiếu có triển vọng là rất quan trọng, thì khi đã đầu tư một cái nhìn chuẩn xác về các khoản đầu tư hiện tại cũng đóng vai trò quan trọng không kém.
Thông thường bạn rất khó nhận ra mình sẽ thua lỗ, vì đi cùng với nó là việc “thừa nhận” mình mắc sai lầm. Vì vậy bạn phải rất thực tế và thành thật với chính mình rằng cổ phiếu đã đầu tư sẽ không mang lại hiệu quả như mong đợi. Đừng sợ điều đó ảnh hưởng đến lòng tự trọng của bạn, mà hãy tìm cách “tống khứ” nó đi trước túi tiền của bạn bị thâm hụt nhiều hơn.
Trong cả hai trường hợp, điểm cần chú ý nhất là nên đánh giá đúng tiềm năng của các công ty thông qua nghiên cứu của chính bản thân. Trong mỗi trường hợp, bạn vẫn sẽ phải tự quyết định “sự lựa chọn” đầu tư thế nào vào tương lai. Chỉ có điều, hãy nhớ đừng để nỗi sợ hãi lấn át cơ hội kiếm được nhiều lợi nhuận hoặc đừng quá tự tin vì nó rất có thể sẽ khiến bạn thâm thủng ngân quỹ nhiều hơn.
2. Đừng mua những cổ phiếu đang là chủ đề “nóng”
Bất kể anh em, họ hàng, hàng xóm hay thậm chí là chuyên gia tư vấn có nói nhiều về chủ đề của một công ty nào đó thì cũng không có gì bảo đảm rằng cổ phiếu của nó sẽ sinh ra lợi nhuận. Khi bạn đưa ra một quyết định đầu tư, bạn phải biết rõ lý do tại sao. Bạn cần phải tự mình tiến hành những nghiên cứu và phân tích kỹ lưỡng trước khi đầu tư một số tiền lớn mà phải rất khó nhọc bạn mới kiếm được chúng.
Nếu bạn lệ thuộc vào thông tin do người khác cung cấp, bạn sẽ rất dễ mắc phải sai lầm. Tất nhiên, đôi khi nếu gặp may, cách này cũng mang lại ít nhiều kết quả. Nhưng chắc chắn việc dựa vào nguồn thông tin này sẽ không khiến bạn trở thành người đầu tư “chuyên nghiệp”, tức là sẽ trở thành nhà đầu tư dài hạn thành công.
3. Đừng mất bình tĩnh khi cổ phiếu “rớt giá”
Trong nguyên tắc một, chúng ta đã đề cập đến tầm quan trọng của quá trình nhận biết khi nào thì khoản đầu tư sẽ không mang lại hiệu quả như mong muốn. Và trong trường hợp này, bạn hãy bán nó đi càng nhanh càng tốt. Tuy nhiên, bạn cần nhớ điều này chỉ áp dụng đối với những khoản đầu tư ngắn hạn. Còn với tư cách là nhà đầu tư dài hạn, bạn không nên toát mồ hôi khi những khoản đầu tư của bạn có lúc nào đó trở nên “chao đảo”.
Trong mỗi hoạt động đầu tư, bạn nên chú ý đến bức tranh toàn cảnh. Bạn hãy luôn tự tin vào chất lượng của các khoản đầu tư thay vì việc có những lo lắng không đâu vì những lợi ích ngắn hạn. Đồng thời, cũng đừng chỉ vì vài đồng trước mắt mà thay đổi thời gian nắm giữ cổ phần, hoặc bán cổ phiếu ngay khi thấy giá của nó đang ở mức có vẻ cao.
Nếu những thương gia năng động thường xem xét giá giá cổ phiếu theo từng ngày hay thậm chí là từng phút, thì suy nghĩ của các nhà đầu tư dài hạn lại nắm bắt thông tin từ những chuyển động của thị trường (tức là họ xem xét giá cổ phiếu trên cơ sở nhiều năm liền). Vì vậy, nếu muốn là một nhà đầu tư dài hạn, bạn hãy học cách bình tĩnh với các khoản đầu tư của mình.
4. Đừng coi trọng quá mức chỉ số P/E
Đa số các nhà đầu tư thường coi trọng quá mức chỉ số P/E. Dù nó là một công cụ chủ chốt trên thị trường chứng khoán, nhưng nếu chỉ sử dụng chỉ số này để ra quyết định mua hay bán thì rất nguy hiểm và dễ dẫn đến thua lỗ. Chỉ số P/E chỉ giúp ích cho bạn tốt nhất khi đặt nó vào trong bức tranh toàn cảnh và kết hợp với những phương pháp phân tích khác. Do vậy, một chỉ số P/E thấp không có nghĩa rằng mức độ an toàn của một cổ phiếu dưới mức trung bình, hay ngược lại.
5. Cẩn thận với sức hấp dẫn của những cổ phiếu giá rẻ (penny stocks)
Thông thường người ta hay nghĩ rằng sẽ ít bị thua lỗ hơn nếu đầu tư vào những cổ phiếu có mức giá thấp. Nhưng dù bạn mua một cổ phiếu có giá năm đô la thôi, trong khi giá trị thực của nó thấp hơn 1 đô la , thì thua lỗ vẫn cứ là thua lỗ và thậm chí bạn còn mất đi 100% số tiền đầu tư của mình. Trong thực tế, cổ phiếu giá rẻ mang tính rủi ro cao hơn cả những cổ phiếu giá cao, do cổ phiếu giá cao được giao dịch thường xuyên hơn.
6. Đặt ra chiến lược và thực hiện theo
Những người khác nhau sử dụng phương pháp khác nhau để lựa chọn cổ phiếu và đạt được các mục tiêu đầu tư. Có nhiều con đường dẫn đến thành công và không thể nói cách của ai tốt hơn.
Tuy nhiên, khi đã tìm ra hướng đi và nguyên tắc cho mình, bạn hãy trung thành với nó. Một nhà đầu tư cứ thay đổi liên tục chiến lược lựa chọn cổ phiếu sẽ không thể đầu tư hiệu quả. Nếu bạn cứ đi theo một chiến lược đầu tư vốn đã được chứng minh là hiệu quả, bạn sẽ trở thành một nhà đầu tư luôn đi trước thị trường và tránh được thất bại mà hầu hết những người khác sẽ gặp phải.
Đây cũng chính là kinh nghiệm của Warren Buffett trong thời kỳ bong bóng các công ty dot.com ở thập kỷ 90. Chiến lược đặt giá trị doanh nghiệp lên hàng đầu của Buffett đã giúp ông tránh đầu tư vào các công ty công nghệ mới thành lập (dù lúc đó đầu tư vào các công ty công nghệ đang là “mốt”). Và mặc dù bị giới truyền thông chỉ trích khá nhiều, nhưng rõ ràng chiến lược này đã được chứng minh là đúng. Buffett hầu như không ảnh hưởng gì khi “quả bong bóng” dot.com tan vỡ.
7. Luôn nhìn về tương lai
Khó khăn nhất trong việc ra quyết định đầu tư là bạn phải phán đoán được những gì sẽ xảy ra trong tương lai. Điều quan trọng là bạn phải học cách phân tích những dữ liệu, biểu đồ, kết quả kinh doanh hiện tại, rồi định hướng điều gì sẽ xảy ra, và không lung lay quyết định của mình.
Peter Lynch đã miêu tả kinh nghiệm thành công của ông khi mua cổ phiếu của Subaru như thế này: “Nếu tôi luôn lo lắng tự hỏi làm thế nào để cổ phiếu mình mua có thể lên giá cao hơn, thì tôi sẽ không bao giờ mua cổ phiếu của Subaru. Nhưng khi nhìn vào cơ sở dữ liệu của công ty này, tôi nhận thấy cổ phiếu của nó hiện vẫn đang ở mức giá thấp hơn giá trị thực của nó, vì vậy tôi đã quyết định mua nó. Số tiền đầu tư vào Subaru giờ đã cho lợi nhuận gấp bảy lần”. Qua đây, bạn thấy việc đưa ra quyết định đầu tư phải dựa trên tiềm năng lợi nhuận trong tương lai, chứ không phải những gì diễn ra trong quá khứ.
8. Có tầm nhìn dài hạn
Chỉ những ai mới tham gia thị trường mới chú ý nhiều đến lợi ích ngắn hạn. Tuy nhiên, không phải nhà đầu tư nào (dù đã tham gia thị trường lâu năm) cũng có thể có được tầm nhìn dài hạn và dễ dàng trút bỏ tâm lý “mua vào, bán ra và kiếm nhiều tiền trong thời gian ngắn”.
Những nhà đầu tư dài hạn thường chọn chiến lược “mua và giữ” (buy and hold), tức là thực hiện chiến lược mua cổ phiếu và giữ chúng trong thời gian rất lâu, bất chấp sự “chao đảo” (nếu có) của chúng trên thị trường chứng khoán.
Không thể nói việc quan tâm đến tầm nhìn dài hạn tốt hơn là quan điểm ưu tiên lợi nhuận ngắn hạn, hay ngược lại, song nếu bạn là người không có kinh nghiệm, nguồn tài chính lại không dồi dào, hạn chế về khả năng phân tích và thiếu sự đào tạo bài bản, và cũng không có niềm ham mê lắm, thì tốt nhất bạn không nên là nhà đầu tư dài hạn. Đó cũng là lý do giải thích tại sao hầu hết mọi người không phù hợp với ngành nghề đầu tư dài hạn này.
9. Tạo suy nghĩ mở khi lựa chọn công ty
Các công ty lớn thường sở hữu những cổ phiếu tốt nhưng lại không phải là khoản đầu tư sinh lời nhiều. Có hàng ngàn các công ty nhỏ hiện tại nhưng đầy tiềm năng sẽ trở thành những doanh nghiệp lớn trong tương lai. Đi cùng với nó đương nhiên sẽ có rất nhiều cổ phiếu có triển vọng, thuộc hàng blue-chip (cổ phiếu có giá).
Tất nhiên, danh mục đầu tư của bạn không nhất thiết chỉ toàn những công ty có số vốn nhỏ, nhưng hãy hiểu rằng: ngoài những cái tên nổi tiếng bạn nghe thường ngày, vẫn còn những công ty ít được mọi người biết tới. Vậy thì bạn hãy quan tâm đến chúng, vì chúng có thể sẽ cho bạn lợi nhuận khổng lồ trong nay mai.
Tùy theo hoàn cảnh của mình, bạn có thể áp dụng một hoặc tất cả các nguyên tắc trên đây để tìm kiếm cơ hội thành công trong đầu tư trên thị trường chứng khoán. Hy vọng rằng những nguyên tắc này sẽ giúp bạn có cái nhìn sâu sắc hơn, đưa ra được các quyết định cẩn trọng hơn và sẽ trở thành nhà đầu tư dài hạn thành công.