BẮC NINH CẦU CỨU

KIỂU ĐẤT Ở PHỐ HÀNG TRỐNG MƯỜI NĂM NỮA MẤY LỜI NHẮN NHỦ CÁC ÔNG ĐỒ HỠI ĐỒNG BÀO VIỆT NAM ĐỪNG GIỞ NHỮNG NGÓN ẤY RA NỮA XIN NHỜ LƠMUYA CÁT TƯỜNG VIỆC NÀY NỮA GIẾT NGƯỜI LẤY CỦA KÍNH MỪNG VIỆT NAM TỔ QUỐC BÃI NƯỚC BỌT CON CHÁU KHÔN HƠN ÔNG VẢI ? CỨ ĐỂ CHO NÓ CHẾT AN NAM LẠI SINH THÁNH VIỆC NÀY LẠI PHẢI NHỚ ĐẾN CỤ NGHÈ BÂN BẮC NINH CẦU CỨU HỌ VẪN ĂN VÀO CÁI XÁC CHẾT NGƯỜI CÓ DANH VỌNG TRONG LÀNG BÁO TÂN VIỆT NAM VÀ VỢ CHU MÃI THẦN HỌ LẠI KIẾM ĂN VÀO NẮM XƯƠNG KHÔ TRỪ NẠN CHO VAY NẶNG LÃI, CÔ TÂY HOẺN TÉ RA ÔNG BÙI TIẾN M... PHẢI HỎI NGÔI ĐỀN ẤY THỜ ÔNG NÀO ĐÃ THẾ THÌ NHÀ BÁO LÀ ÔNG TRỜI TỘI TRẠNG CÔ VŨ THỊ CÚC TỘI TẠI BÀ CHÚA HÀNG TRỐNG VIỆC TUẦN PHÒNG Ở CÁC LÀNG ĐẺ CHẬM MẤT VÀI NGHÌN NĂM MỘT NGƯỜI OAN, BÀ GIÀ ĐÃ TÁM MƯƠI TƯ, HẾT NĂM BÀ ẤY CHỈ HIỂU LẦM MỘT CÂU TRUYỆN KIỀU LỜI CỦA GIẢN UNG ĐÃ ĐƯỢC THỰC HÀNH THUỐC LẬU, CHUYỆN KIẾM HIỆP NGUYỄN KHẮC NƯƠNG VÀ BÀ BÉ TÝ CHỦ NGHĨA "TỰ DO LUYẾN ÁI"

Lật sang trang sau, các bạn sẽ thấy bức thư của mấy ông hội  viên hàng tỉnh Bắc Ninh gửi lên toàn quyền, quan thống sứ và ông  hội trưởng của hội Phổ tế Bắc Kỳ xin phát chẩn cho nhân dân mấy  huyện của tỉnh ấy. Đọc hết bức thư ấy, có khi các bạn sẽ không  cầm được nước mắt, nếu các bạn là người dễ cảm. Từ ngày dân  chúng Bắc Kỳ có người thay mặt đến giờ, chưa có ông hội viên hàng tỉnh hay ông nhân dân đại biểu nào nói đến tình cảnh của  dân một cách thiết tha như bức thư ấy. Đó không phải là các ông  hội viên ấy đã cố viết ra lời văn cảm động. Chỉ vì cái sự thực làm  tài liệu cho bức thư ấy vốn là những cảnh đau đớn vô cùng. Nếu  không tiện về tận những hạt đang bị đày đọa, các bạn hãy cứ giở  tờ Việt Báo tháng trước và tờ Đông Pháp gần đây, hoặc là sang đầu cầu Đuống mà coi, chúng ta sẽ thấy vô số dân đói đã cách xa  sự sống nhiều lắm, tuy rằng họ vẫn chưa chết. Những kẻ ngắc  ngoải muốn chết đó, phần nhiều là dân các huyện Lang Tài, Gia  Bình, Thuận Thành, Quế Dương, Võ Giàng, Tiên Du và Đông Ngàn nữa. Trong mấy huyện khổ đó, nhất thì Lang Tài, Gia Bình,  Thuận Thành. Đời họ chỉ sống bằng nghề làm ruộng, vậy mà hai  năm bị hai trận lụt nước sông, lại kèm một trận "tiêu khô cháy  đồng" ở giữa, như thế đến cỏ cũng chết đừng nói người. Ai đáng  phải chịu trách nhiệm với họ trong những tai nạn thảm khốc ấy?  Ngày xưa thì đổ cho trời, nhưng bây giờ... ít nhất cũng phải truy  vào sở Lục lộ Bắc Ninh. Hàng năm, họ phải nuôi sở Lục lộ bao  nhiêu thuế bách phân và các thuế khác, chỉ nhờ sở ấy trông nom  đê điều cầu cống cho mình. Vậy mà người ta cứ để cho họ luôn  luôn phải lụt, phải hạn hán, rồi phải chết đói. Kể cũng nhẫn tâm.  Giả sử ở đời mà có công lý và nhân đạo, tất nhiên họ sẽ được tiền  bồi thường xứng đáng với sự thiệt hại. Những việc bồi thường như  thế, với chính phủ cũng không lạ gì. Bởi vì chính phủ thực hành  đã quen, nhất là người Pháp, thí dụ như việc vừa rồi bồi thường  một vạn đồng cho nhà thầu khoán Soyez-Lucien về sự thiệt hại  trong khi làm cầu cho đường xe lửa ở Song Long Song. Nhưng họ  là dân nhà quê, vạn đời không dám mong cái hân hạnh như nhà  thầu khoán người Tây. Trái lại họ chỉ muốn được đi ăn xin trong  khi vì sự bất lực của sở Lục lộ mà tan nát tài sản. Song sự ăn xin  của họ ở tỉnh Bắc Ninh bây giờ cũng đã tuyệt vọng.
Người ta đã lấy cơ sự phát ra bệnh dịch tả mà phá cái nhà tế  bần Đạt tráng để đuổi họ đi. Hơn nữa, người ta còn cắt người canh  gác các đầu đường, không cho họ được lai vãng vào trong thành  phố! Thì ra họ chỉ vì một cái tội "đói" mà đã bị tỉnh Bắc Ninh khép  án trục xuất và cấm lưu trú. Không hiểu cái chính sách ấy là  chính sách gì vậy? Dưới cái chính sách kỳ quái đó, họ bị ma đói  giết chết đã nhiều, những kẻ sống sót đến bây giờ, chỉ còn cách  mong vào cuộc phát chẩn của chính phủ. Cái đó, họ được quyền  mong. Là vì từ khi nghe tin Bắc Kỳ có nạn vỡ đê, các nhà từ thiện  quyên giúp cũng nhiều, riêng một số tiền của bên Pháp gửi cho  cũng đã đến 18 vạn. Hoặc giả trước kia vì không ai kêu, chính phủ  chưa kịp xét đến tình cảnh quá khổ của họ.
Bây giờ các ông hội viên Bắc Ninh đã bày tỏ một cách rõ rệt,  chắc là chính phủ cũng phải cảm động. Với cái nạn dịch tả ở phủ  Thường Đức tỉnh Hồ Nam bên Tàu, chính phủ còn hảo tâm giúp họ 50 vạn ống thuốc trừ tả, huống chi với dân Bắc Ninh, một tỉnh  cạnh nách Hà Nội, lẽ nào chính phủ lại không đoái thương đến họ?  Chúng tôi tin rằng cái đơn của mấy ông hội viên Bắc Ninh sẽ có  hiệu quả. Điều nên nói là, nhân dân trong mấy huyện ấy, chịu đói,  chịu khổ đã hơn hai năm, họ sống được đến ngày nay cũng là cố  lắm. Nhiều kẻ chỉ chực chờ chết. Trên hai con đường Bắc Ninh
- Phả Lại và Hà Nội - Thái Nguyên luôn luôn có người chết đói nằm ở ven đường.  Đó là chưa kể ở các thôn quê còn có những kẻ không đi được nữa.  Chính phủ có thương đến họ thì việc phát chẩn cũng nên tìm cách  giản dị, mau chóng. Nếu lại theo cái kiểu mọi ngày, tư về quan  tỉnh để quan tỉnh bắt các phủ huyện kê khai số người đói khổ  trong hạt, rồi mới đưa tiền đưa gạo về phát, thì có nhiều người sẽ  không thể sống được đến lúc lĩnh gạo phát chẩn mà ăn.