Dòng Đời - Nguyễn Trung

Liên Mạng VietNam || GiaiTri.com | GiaiTriLove.com | GiaiTriChat.com | LoiNhac.com

Đăng Nhập | Gia Nhập

Tìm theo mẫu tự: # A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Danh sách tác giả Truyện đã lưu lại (0)

Home >> Truyện Dài >> Dòng Đời

Cùng một tác giả

Không có truyện nào

Tìm truyện theo thể loại

Tìm kiếm

Liệt kê truyện theo chủ đề

Liệt kê truyện theo tác giả

Số lần xem: 21292

| Bình chọn: |

Lưu lại || Khổ chữ: [ 1, 2, 3 ]

Dòng Đời

Nguyễn Trung

Chương Kết

Chương Kết

Đêm hôm ấy, sau khi bị Thắng thoái thác bằng cái cớ đi học quân sự để chuồn, Chín Tạ không sao ngủ được. Lo nghĩ... đơn độc và thấy sợ.

...Tám Việt thì không thể chọn làm cha đỡ đầu được rồi. Trong tình thế này vời đến các anh Ba, anh Tư, anh Sáu khác thì ăn nhằm gì, những thằng mình đã nâng đỡ trước đây liệu bây giờ có đoái hoài đến mình không? Lo đi túm mấy cái đuôi? Nhưng thân thế mình bây giờ, ai túm ai trước đây?.. Lời động viên của bí thư trong đám ma hôm nào có giá trị đến đâu, hay nó cũng quên mình nốt? Bọn chiến khu cũ bị mình hất hết trọi khỏi vùng này, chắc chắn kỳ này sẽ trả đòn... Cánh tay phải là thằng Thắng thì bây giờ nó chỉ lo cho thân nó. Cánh tay trái là con mụ Bạch Liên thì nó đã phản thùng quyết liệt bằng cái chết rồi. Xoay xở ra sao đây!?.

...Chính mình đã dồn nó đến chỗ phản thùng! Chính mình đã dồn nó đến chỗ chết! Nhưng không làm thế mình thoát sao được? Lần này chúng nó quyết đánh đến nơi đến chốn! Ba bề bốn bên chúng nó dàn hết quân rồi, không tháo chạy được!.. Chẳng lẽ đây mới là cái điều mà thằng thày bói đã bói cho mình...

...Trước khi chết con yêu tinh này còn có thể làm gì hại mình nữa? Nó có phép gì mà thằng Thắng sợ nó đến thế?.. Còn mình, vừa là thằng ngu vừa không còn là thằng người nữa... Mình định cầu tự với nó lại đi diệt nó!.. Sao trời đất lại oái oăm với mình thế!!!

Không thể biết được con yêu tinh họ Bạch này giở trò gì! ... Khu liên doanh trồng bạch đàn Kiên Phong mấy nghìn héc ta là thế, đã bắt đầu đi vào trồng trọt rồi, thế mà nó còn phá được tan tành. Tưởng chừng uy tín của mình đi đời nhà ma với cái mảnh giấy viết tay thế mà nó vẫn xoay được tình thế. Thắng của đối phương nó biến thành bại, còn với mình, lần này...

... Con yêu tinh này có bằng chứng gì để làm hại mình cơ chứ?! Giỏi lắm nó có thể tố cáo là mình ngủ với nó hai lần là cùng chứ gì! Một đời người hủ hoá với nó hai lần ăn nhằm gì! Hủ hoá ở cơ quan bao nhiêu đứa còn chẳng chết ai nữa là... Chuyện này đếch sợ! Nó còn làm được gì nữa để hại mình? Liệu nó có thành con yêu tinh kết liễu sự nghiệp của mình không?!.

Chín Tạ vật vã từng hồi trong đêm khuya...

Mọi khi, hễ đêm nào tự nhiên có chuyện gì đó làm Chín Tạ bất an là "con mắm" thế nào cũng lọ mọ chạy sang buồng Chín Tạ để kiểm tra hay để hỏi han... Thế nhưng ngay trong ngày biết đích xác Bạch Liên tự tử, Chín Tạ đã đuổi vợ về Long Thuỷ, thực chất là giam lỏng vợ ở quê, vì chỉ sợ trong cơ sự này "con mắm" làm điều gì sơ hở thì có mà trời cứu...

Đêm nay, lần đầu tiên trong đời, Chín Tạ hiểu được thế nào là thân cô thế cô...

...Trời đất ơi, có cái sợ nào so được với cái sợ trống rỗng quyền lực?!.

Chín Tạ quằn quại...

...Là một cố nông vùng Bạc Liêu, khi chiến tranh lan tới, Dương Đình Tạ không chịu chạy theo chủ vào vùng địch hậu, mà lại chạy theo du kích. Cuộc đời run rủi đưa Chín Tạ vào Rờ, được kết nạp Đảng ở đấy. Chiến tranh càng lan rộng, công tác tổ chức ngày càng nguy hiểm trong những vùng chiến sự ác liệt, Chín Tạ được phân công làm cần vụ kiêm bảo vệ đồng chí K., người phụ trách công tác tổ chức miền... Năm này qua năm khác theo chân thủ trưởng vào sống ra chết bao phen, Chín Tạ hoàn toàn không phụ lòng tin cậy của tổ chức. Đôi ba lần chính Chín Tạ đã cứu sống thủ trưởng của mình bằng sức chịu đựng khó tưởng tượng nổi.

...Có lần dưới hầm bí mật Chín Tạ ba ngày liền nằm ngâm mình trong nước đỡ thủ trưởng đang ốm trên lưng, trong khi đó giặc rà bố dữ dội trên mặt đất. Trên trời tiếng loa chiêu hồi oang oang xen lẫn với tiếng động cơ trực thăng...

...Hỡi Việt cộng nằm vùng Dương Đình Tạ... Mày định chết cùng với chỉ huy của mày hay sao? Đầu thú đi! Đừng phí hoài cuộc đời mày như vậy! Chánh quyền quốc gia sẽ đại xá và thưởng chức theo công lao khai báo của mày! Hỡi Dương Đình Tạ, lên đầu thú đi, không hầm nào chịu nổi bom tấn của Hoa Kỳ... Bố mẹ và anh chị em mày bị bắt hết lên đồn rồi!..

...Chín ơi! Hãy cứu mẹ đi con! Cứu cả nhà đi con, Chín ơi! Con có nghe tiếng mẹ nói không? Chín ơi... Đừng để cả nhà bị giết Chín ơi... Đòn đau lắm, mẹ không chịu nổi nữa...

...Chín ơi, mẹ đang nói đây...

Mười phút... Hai mươi phút... Một giờ... Hai giờ... Cứ như thế... Trực thăng lượn vè vè trong tiếng loa... Ôi những mẩu thời gian còn dài hơn cả hàng thế kỷ... Có những giây phút Chín Tạ thầm mong thà bom nổ thẳng vào đầu mình còn hơn là phải nghe những tiếng loa như thế. Trước sau trong lòng Chín Tạ vẫn tâm tâm niệm niệm chiến đấu đến cùng, không đầu hàng...

...Trước khi nhắm mắt vì bệnh tật, đồng chí K gửi gắm Chín Tạ cho những đồng chí có trọng trách của tổ chức.

Chín Tạ thường tự hào nói với mọi người: Mình đẻ ra đã có cái máu tổ chức ở trong người! Điều này thật ra cũng có cái lý của nó. Song cũng có thể nói cuộc đời cán bộ của Chín Tạ không có một nghề gì khác ngoài công tác tổ chức, đi từ những nấc thang thấp nhất: là người cần vụ, người bảo vệ cho cán bộ tổ chức.., cho đến khi về tiếp quản Thành phố... Từ thuở hàn vi đến đỉnh cao danh vọng đạt được, Chín Tạ không từ nan trước một thách thức nào ...

...Chẳng lẽ giờ đây ta chịu để cho con yêu tinh Bạch Liên làm tiêu ma sự nghiệp của mình? Kiếm củi ba năm chẳng lẽ đành để cháy rụi...

...Ối Bạch Liên, mày là thứ đàn bà gì mà lúc sống thì đã làm ông chết dở sống dở. Bây giờ mày chết rồi mà vẫn còn làm ông dở sống dở chết!...

Nghĩ đến đây Chín Tạ đột nhiên cảm thấy toàn thân rùng rùng nổi da gà.

...Ta sợ? Lâu lắm rồi, bây giờ ta mới có cái cảm giác này.

Những cái sợ ta đã nếm trải hình như chẳng thấm tháp gì so với hôm nay... Trong những ngày đêm nằm dưới hầm bí mật, giặc rà bố ngày này sang ngày khác ngay trên đầu, bom đạn, khói hơi cay sặc sụa, cái chết từng phút từng phút kề cổ... Có lần mấy ngày không một giọt nước, không một hột cơm.., đến mức toàn thân bỏng rát, ta không còn biết khát biết đói... Đầu óc, lồng ngực nhức buốt chán rồi chỉ muốn nổ tung... Đã mấy ai xả thân hy sinh chiến đấu được như ta! Cho đến khi thân xác ta không còn biết sống để giữ lấy cái sợ nữa... Nếu không có những người đã xả thân hy sinh như ta...

...Nhưng hôm nay? Hôm nay không phải là cái sợ ấy. Hôm nay là một cái gì đó khác rất nhiều, đáng sợ hơn nhiều...

...Cái sợ ở dưới hầm bí mật là sự chen lấn giành giật nhau giữa sống và chết, cho đến khi cái chết ngấp nghé ở đâu mò đến, đau đớn hành hạ thể xác và tinh thần ta đến tê liệt... Nhưng giờ đây trong ta chẳng có gì chen lấn nhau cả, cũng không có một cái chết nào ngấp nghé quanh đây... Duy nhất chỉ có sự chơi vơi khiến ta bủn rủn.

Đó là sự tan rã của thể xác hay là tâm trạng tinh thần ta hoang mang?..

...Chẳng lẽ tất cả chỉ vì ta đang bị hẫng hụt quyền lực? Nghĩa là ta không còn cái lẽ để tồn tại nữa ư? Ôi không sao tả được!.. Ta đúng hay ta sai, ta tốt hay ta xấu, mọi đạo lý trên đời này còn ý nghĩa quái gì nữa nếu ta sống mà không tồn tại?.. Tại sao cái sợ này lại khác tất cả cái sợ trên đời ta đã từng nếm trải? Sao mà chưa chi ta đã ngập ngụa trong cái cảm giác chơi vơi hẫng hụt, đã thấy mình tan rữa thế này?!..

...Mả mẹ cái thằng Thắng, nó đoán trúng. Tám Việt kỳ này nhất định không để cho mình yên... Thế là thế nào? Phải tính thêm khả năng này nữa. Vướng thêm cái lão vừa điên vừa khùng này thì mình hết đường... Gộp cả lão ta lại là ba mũi giáp công cả thảy, cùng một lúc chĩa vào mình...

...Tám Việt dạy dỗ ta, kết nạp ta vào Đảng, dìu dắt ta lên con đường đi tới đỉnh cao của quyền lực. Ta thừa nhận công lao này. Vì thế Tám Việt nhất định không thể nào tha thứ cho ta. Có lẽ mũi giáp công này mới là chết người...

...Chẳng lẽ ta không có cách gì xoay chuyển được mũi giáp công Tám Việt chĩa đi hướng khác? Hai mũi giáp công còn vẫn trong tầm tay đối phó và lấp liếm được! Lấy tay thằng nọ bịt miệng thằng kia để tìm cách đánh bùn sang ao... Bới tung cứt lên cùng thối, thế là im re với nhau! Là hoà cả làng hết trước dư luận! Nhưng còn lão? Nếu lão quyết ra tay thì dù có chết chôn dưới đất rồi lão cũng ngoi lên diệt ta. Lão này bất trị, nói một lời là róc xương róc thịt người ta một lời! Những thằng chính trực như lão còn nhiều không?..

...Nhưng chẳng lẽ thằng đương chức chịu thua thằng về hưu?..

Hết kế sách này đến kế sách khác, Chín Tạ lục lọi nát óc, nhưng chỉ thấy mịt mùng tứ phía. Trời về sáng hây hây gió mát, nhưng Chín Tạ vẫn cảm thấy rã rời như toát hết mọi tinh lực, mồ hôi lấm tấm thành từng giọt nhỏ trong hai lòng bàn tay, trên mặt, trên ngực...

- Ôi ta sợ!.. Ta đang sợ...

...Qua chấn song cửa sổ ở chân giường, Chín Tạ đã thấy sao mai lấp loáng. Con gà trống cảnh nuôi trong vườn gáy lần thứ hai những tiếng gáy vang lừng, tiếp theo là những tiếng nó gọi mái cục cục... Ngày thường Chín Tạ thường tâm tình với con gà trống này, chia sẻ với nó sự hùng cứ một phương của mình. Chủ tớ thân thiết nhau lắm. Ngày ngày đi làm về, việc đầu tiên là Chín Tạ bước vào vườn gà, thò tay vào cái vại sành bốc ra một nhúm thóc, miệng gọi cục cục... Con gà tán tỉnh lại bằng cách mổ mổ rỉa rỉa những hạt thóc trên tay Chín Tạ, lật trái lật phải cái mào đỏ chót nghiêng nghiêng như khoe mẽ sức sống yêng hùng của nó, đôi cựa dài ngạo mạn vểnh sang hai bên, chân bước đi khuỳnh khuỳnh, nhàn hạ... Nó đi đến đâu cục cục đến đấy, đàn gà mái xệ, gà mái tơ sà lại líu ríu chung quanh, thích con nào nó cục cục mổ mổ, xoè một cánh rồi nhảy lên lưng con ấy... Chủ tớ rất hợp nhau. Hình như ai cũng phải có một cái thích nào đó để thoả mãn mình, kiểu như vợ Chín Tạ rất yêu quý con Lucky của mình vì thích vuốt ve và thèm được vuốt ve, nhất là vào cái tuổi mà Chín Tạ chỉ nhìn thấy mặt là đã ngán rồi. Còn Chín Tạ rất thích con gà trống cảnh của mình, nuôi cho nó cả một đàn gà mái, hân hoan một cách khoái lạc khi được thấy nó phô diễn sức sống mãnh liệt của nó, với hết con gà mái này đến con gà mái khác... Chỉ có nó mới thể hiện được con người hừng hực cũng như tâm trạng đầy khát vọng đang sống trong Chín Tạ. Song cũng chỉ có Chín Tạ mới là người biết đánh giá con gà trống cảnh của mình, biến nó thành thần tượng để gửi gắm những ước ao của mình, những ước ao xác thịt và không xác thịt... Tiếng gà lúc này khoét sâu trong lòng Chín Tạ một khoảng trống đen ngòm của nỗi sợ... Sợ cùng đường, sợ không còn quyền lực, sợ phơi trần sự thật đen tối dưới ánh sáng ngày, sợ sự trừng phạt của công lý...

...Đù mẹ chúng mày! Nếu bắt ông, ông sẽ bới tung cứt lên cho thi nhau mà ngửi!.. Ông cũng biết điên khùng theo cách của ông!.. - hai hàm răng Chín Tạ nghiến vào nhau ken két, hai bàn tay nắm lại thành hai quả đấm quờ quờ trong nhập nhoạng...

28.

Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ ký được hơn một năm, quan hệ kinh tế hai nước năng động hẳn lên. Đông đảo người Việt ở nước ngoài hoan nghênh các nhà lãnh đạo Việt Nam không từ một cố gắng nào để khép lại quá khứ và kiên trì theo đuổi chính sách quan hệ hoà bình, hợp tác và hữu nghị lâu dài với Mỹ. Một số nhà hoạt động chính trị nổi tiếng trên thế giới, kể cả ở Mỹ, coi chính sách của Việt Nam hướng về tương lai như vậy là dũng cảm và đầy phẩm giá của một dân tộc có truyền thống văn hoá lâu đời...

Thế nhưng cánh Lý Lam vẫn tìm mọi cách khuấy động trong cộng đồng người Việt ở Mỹ phong trào chống lại bước tiến quan trọng này trong quan hệ Việt - Mỹ. Một số chính khách cực hữu ở Mỹ cùng với một nhóm có thế lực trong báo Chánh đạo trực tiếp chỉ đạo Lý Lam tiến hành những hoạt động chống phá. Lúc đầu là các bài báo, những cuộc họp, những cuộc vận động lấy chữ ký, những cuộc mittinh lúc đông, lúc vắng.., tập trung vào các khẩu hiệu: Không được trả công cho sự xâm lăng Cộng Hoà Việt Nam của Việt Cộng bằng Hiệp định Thương mại Việt- Mỹ! Không được phản bội các lính Mỹ đã chết ở ViệtNam!.. Trong khi đó những loại người như Michael Fox hay Quách Minh Châu từ lâu đã bỏ nghề chống Hà Nội và chuyển sang nghề khác. Với thước đo trong xã hội Mỹ, các cuộc mit tinh một vài chục người được coi là đông rồi, bởi vì nhịp sống, sự bận rộn và quỹ thời gian của mọi người ở đây cũng như ở nhiều nước công nghiệp khác hiếm khi cho phép có những cuộc tụ họp đông đảo hơn, trừ những hiện tượng trong đời sống thể thao, âm nhạc và những sự kiện đặc biệt như biểu tình của người Mỹ chống chiến tranh, chống ô nhiễm môi trường... Có cuộc mitting, đám Lý Lam trưng cờ và khẩu hiệu lên, ngồi chờ mãi rồi lại cuốn cờ và khẩu hiệu đi, vì giờ thuê phòng họp mit tinh đã hết và không có người đến dự. Nhưng cánh Lý Lam không nản. Khi Hiệp định đã được ký kết, Lý Lam quay sang làm rùm beng những phản ứng trong nội bộ Mỹ đối với việc thực hiện Hiệp định. Không thể nói cánh Lý Lam đã khơi mào các vụ kiện cáo Việt Nam về cá basa, về hàng may mặc.., song hoạt động của cánh Lý Lam đã làm cho những vụ việc này phức tạp thêm nhiều…

Nói về cá ba sa, khi sự việc xảy ra, người của cánh Lý Lam được chỉ đạo đến gặp các chủ trang trại nuôi cá catfish(*) [(*) Thuộc họ cá da trơn, nhưng không phải là cá ba sa.] tại vùng đồng bằng sông Mississippi, vận động họ thúc giục các nghị sĩ quốc hội 6 bang miền Nam nước Mỹ, từ Arkansas, Mississippi... đến Tenneessee, xúc tiến vụ kiện này. Yêu sách đề ra là phải bảo hộ nghề nuôi cá catfish của Mỹ... Tiếng nói chống Việt Nam ở Mỹ lại có dịp bùng lên, thuận lợi cho các quyết định chính trị của Mỹ ngược dòng với bình thường hoá quan hệ Việt - Mỹ.

Chuyện Mỹ áp đặt cô-ta đối với hàng may mặc Việt Nam cũng có một lịch sử ra đời tương tự.

Những tin tức báo chí tiếng Anh và tiếng Việt tại Mỹ chung quanh những câu chuyện ngược dòng này làm Lễ nhức nhối. Nếu Lễ không nhầm, hình như mọi lần đến thăm ông Học trong năm nay, câu chuyện giữa hai chú cháu hầu như thường xoay quanh những sự việc ngược dòng này.

Lễ tâm sự với chú mình:

- Gia đình cháu lâu nay thoát được cái nạn Lý Lam và tay chân đến quấy rầy. Song bây giờ lại là chuyện cánh Lý Lam quấy rầy cháu qua báo chí. Chúng chửi rủa những người thờ ơ với hoạt động của chúng. Báo của bọn chúng cháu không mua, nhưng chúng cũng tìm cách đút lén vào nhà, có khi kèm cả các tờ rơi... Cháu không hiểu bọn này muốn chống lại đất nước đến bao giờ nữa!

- Chống lại đất nước là một nghề kiếm sống của họ rồi. Có mài được gạch thành gương soi thì họ vẫn là họ thôi! Chỉ có chết họ mới bỏ được...

- Cánh Lý Lam điên khùng đến mức ủng hộ ý kiến của một số luật sư ở mấy bang phía Nam nước Mỹ đòi áp mức thuế 190% đối với cá basa của ta chú ạ. Thật không tưởng tượng nổi! Hành động chống Hà Nội như vậy khác với hành động phản lại đất nước ở chỗ nào hả chú?

- Vừa mới đây, chú đọc một bài phê phán của Grey Rushford. Ông ta coi quyết định của Bộ Thương mại chẳng khác gì việc ném bom napalm lên hàng ngàn nông dân nuôi cá basa ở ven sông Cửu Long. Cháu xem, người Mỹ có lương tri còn phải nhức nhối về chuyện này. Rushford là tổng biên tập chương mục chính trị trên The Asia Wall Street Journal đấy.

- Cháu thấy chừng nào Việt Nam chưa gia nhập được WTO(*) [(*) World Trade Organisation.] , Mỹ còn tha hồ đơn phương bắt chẹt chú ạ.

Cũng đã mấy năm liên tiếp ông bà Học không có điều kiện về thăm đất nước, kể cả khi biết bà Sáu Nhơn ốm nặng sắp qua đời, rồi đến khi nhận được tin báo tang... Nguyên do là nhãn áp của ông Học sau khi thay thuỷ tinh thể thường xuyên không ổn định, ông không được phép ở cách quá xa bác sĩ của ông. Bà Học cũng bắt đầu phải lo lắng về tình trạng huyết áp thất thường của mình. Ông bà Học có cảm giác ý định mỗi năm về thăm đất nước một lần ngày càng khó thực hiện hơn... Như để bù lại sự xa vắng này, ông Học quan tâm theo dõi sít sao mọi bước đi của đất nước. Khi Hiệp định Thương mại Việt - Mỹ vừa mới được ký kết, ông mời Lễ, Tôn Thất Loan, Năm Thịnh và một số bạn bè khác đến chỗ ông uống rượu chúc mừng. Bây giờ ông đi lại khó hơn trước, nên mỗi lần có tin vui gì trong nước hoặc có sự kiện gì lớn, ông thường chủ động mời mọi người thân quen tụ tập lại đàm đạo với nhau. Cũng may là mấy năm gần đây ông bà Học có nhiều niềm vui mới. Lúc thì vợ chồng Tân - Linda và bé gái Lisa, lúc thì vợ chồng Tín Kim với cún bông vẫn thường xuyên thăm hỏi ông bà. Mùa hè năm nay vợ chồng Tín - Kim và cún bông vừa mới thăm ông bà Học vài ngày.., ông bà cảm thấy hạnh phúc lắm.

Trong chuyến thăm này, vợ chồng Tín - Kim mua biếu ông Học cuốn Tuệ Trung Thượng Sỹ Ngữ Lục và tập kỷ yếu của cuộc hội thảo khoa học về danh nhân Trần Tung, vừa mới tái bản trong nước, ông vô cùng sung sướng. Đúng là sách lâu nay ông nhờ người tìm mua hộ không được. Trong lúc ông đang lần lần các trang sách, Tín và Kim tủm tỉm đứng nhìn, thế rồi Tín nháy mắt cho Kim...

- Ông ơi, chúng cháu đem đến cho ông một bất ngờ lớn ạ. - Kim trịnh trọng đưa ông Học một cặp đựng hồ sơ bằng da thuộc rất đẹp.

- Sao, bằng khen à? Hai cháu định tặng cho ông bằng gì thế này?

- Thưa ông, đây là tấm bằng cao quý nhất trên đời ạ. - Kim đáp lại.

Ông Học giở ra xem, ngỡ ngàng.

Ông đọc: Tuyên Ngôn Độc Lập... rồi lặng người đứng đọc tiếp cho chính mình nghe...

- Ôi, quý quá! Thế này là thế nào hả hai cháu?

- Thưa ông, đấy là bản sao bản Tuyên Ngôn Độc Lập bà Sáu Nhơn đã giữ hơn một nửa thế kỷ nay đấy ạ... Chúng cháu xin anh Vũ một bản để mang sang đây biếu ông ạ...

- Trước khi về thăm đất nước lần đầu tiên sau giải phóng, ông đã đọc Tuyên Ngôn Độc Lập nhiều lần. Tủ sách của ông hiện giờ vẫn có bản Tuyên Ngôn này. Nhưng đây là bản sao bản Tuyên Ngôn do bà Sáu Nhơn giữ hơn một nửa thế kỷ thì quý quá, bản chép tay hẳn hoi... Sao lại có bản này hả hai cháu?

Tín kể lại từ đầu mọi việc xảy ra khi bà Sáu Nhơn trao bản Tuyên Ngôn Độc Lập này cho Vũ trước khi bà đi xa... Nhưng Tín không hề biết chuyện bản gốc bị xé rách làm đôi, vì Vũ không kể cho nghe...

Ngắm nghía mãi bản sao Tuyên Ngôn, ông Học tự thốt lên với chính mình:

- Trời ơi, bà Sáu đã giữ bản Tuyên Ngôn này hơn một nửa thế kỷ! Vượt qua mọi chết chóc và thử thách!.. - Đoạn ông chạy đi tìm bà Học đang chơi với cún bông ngoài vườn.

Ông bảo mọi người vào đứng trước bàn thờ, rồi ông trịnh trọng đặt bản Tuyên Ngôn lên bàn thờ, tay run run thắp hương khấn:

...Em kính lạy chị Liên sống khôn thác thiêng. Lúc chị đi xa, em không về tiễn chị được, nhưng hôm nay chị đã đến với em... Con cháu họ Phạm chúng em sẽ gìn giữ mãi bản Tuyên Ngôn này để không bao giờ quên...

Ông Học nghiền ngẫm rất kỹ cuốn sách và tập kỷ yếu vợ chồng Tín - Kim mới tặng, đối chiếu những bình luận với các bài thơ, bài kệ, các áng văn trong Tuệ Trung Thượng Sỹ Ngữ Lục... Bộ sưu tập về thơ văn Lý - Trần của ông được bổ sung một cuốn sách và những tài liệu quan trọng. Nhưng điều làm ông xúc động hơn nhiều là qua bộ sách và tập kỷ yếu này ông thấy việc nghiên cứu, gìn giữ những giá trị văn hoá và tư tưởng Phật học ở trong nước ngày càng có chiều sâu khoa học, nhất là đã phát hiện ra nhiều giá trị nhân văn của đạo Phật ở nước ta, thuộc về riêng nước ta... Lâu nay, gần như suốt đời mình, ông vẫn mường tượng rằng đạo Phật ở nước ta là đạo Phật của đức tin, của tu thân tích đức cho tương lai, chứ không phải là một hệ giáo lý, càng không phải là một ý thức hệ, bây giờ ông có đủ cơ sở rất thuyết phục cho niềm tin sâu sắc như vậy của mình.

...Ôi một đất nước biết gìn giữ những giá trị như vậy, đất nước ấy nhất định phải có tiền đồ xán lạn...

Sự việc cánh Lý Lam cố quậy lên những chống đối chống lại đất nước chung quanh sản phẩm cá basa và hàng may mặc của Việt Nam đến với ông Học đúng vào lúc trong thâm tâm ông có những xúc động lớn như thế. Ông chia sẻ sự căm phẫn của Lễ, song ông nhìn nhận sự việc cũng điềm đạm hơn Lễ. Ông không mong đợi những người như Lý Lam đến lúc nào đó có thể sám hối, có thể phân biệt được đâu là chính, đâu là tà.

Hàng ngày báo chí ở đây, nhất là báo chí tiếng Việt khuếch trương ghê gớm những yếu kém, những sự việc tiêu cực trong nước. Ông rất lo, nhưng sự từng trải và niềm tin cũng giúp ông có cách nhìn bình tĩnh.

- Cháu cứ nhìn vào các vụ bê bối ở Mỹ, cháu sẽ hiểu được các vụ bê bối trong nước. Một nước tự hào cái gì cũng nhất thế giới, luật pháp cũng nhất thế giới, mà còn xảy các vụ như Water Gate trước kia và bây giờ là các vụ Enron, Worldcom(*)[(*) Water Gate: Vụ bê bối nổi tiếng nghe trộm điện thoại của Tổng thống Nixon. Enron và Worldcom là hai tập đoàn Mỹ lớn, năm 2001 khai gian trốn thuế hàng tỷ USD.]... thì những vụ việc yếu kém ở một nước trong giai đoạn phát triển như nước ta có gì là lạ hả Lễ? Điều quan trọng là phải giữ sao cho cái tốt đạt được luôn luôn nhiều hơn cái xấu, và cuối cùng là cái tốt át hẳn cái xấu... Bằng mọi giá không được để xảy ra chiều hướng ngược lại... - Ông Học nói với Lễ

Rồi ông Học bộc bạch ao ước của mình với vợ.

- Tôi vẫn đinh ninh sức khoẻ của mình còn chiều lòng mình, nhưng hoá ra mấy năm gần đây không phải như thế nữa rồi bà ạ. Bà và tôi ráng sức chuẩn bị thế nào để có thể về nước lên thăm chùa Yên Tử một lần nữa. Tôi ước ao được thắp hương kính dâng Quốc sư Trần Tung và các vua Trần trước khi từ giã cõi đời này...

Đất nước xa cách vạn dặm rộn lên trong trái tim ông...

Tin vui đến với các phật tử và những người theo đạo Phật trong cộng đồng người Việt ở Mỹ: Hoà thượng Thanh Tự xuất ngoại đi thuyết pháp và giới thiệu sự phát triển đạo Phật ở nước nhà. Trong chương trình xuất ngoại, Hoà thượng ở lại Mỹ một tuần trước khi đi Nhật. Mục chót và cũng là cao điểm của chuyến thăm Mỹ là làm lễ quy y ngũ giới cho các phật tử và thuyết pháp tại chùa Đức Trụ tại bang California.

Việc cùng với các phật tử và tín đồ phật giáo đón tiếp Hoà thượng ngay tại bang mình khiến ông Học không giấu được niềm vui. Ông hăm hở cùng với nhiều người ở San Jose chuẩn bị cho sự kiện quan trọng này.

Tin tức trên tivi tiếng Việt cho thấy các buổi lễ và thuyết pháp của Hoà thượng Thanh Tự ở Houston, ở Ana... rất mỹ mãn. Hàng ngàn phật tử và những người theo đạo Phật đón rước Hoà thượng rất cung kính, niềm nở. Ai ai cũng chăm chú dự lễ và nghe thuyết pháp với lòng nhiệt thành. Sau mấy chục năm sống ở Mỹ, đây là lần đầu tiên các phật tử và tín đồ đạo Phật người Việt tại Mỹ được một vị cao tăng từ trong nước ra làm lễ cầu phúc và thuyết pháp.

Các vị chức sắc chùa Đức Trụ và những người trong ban đón tiếp Hoà thượng Thanh Tự chủ trương phải làm thật tốt mọi việc để buổi lễ ở chùa Thụ Đức thực sự đánh dấu đỉnh cao chuyến đi thuyết pháp của Hoà thượng.

Điều làm chính ông Học và nhiều người khác ngạc nhiên là Lễ rất hăng hái tham gia ban đón tiếp. Từ ngày sang Mỹ, chỉ có một lần Lễ tham dự vào hoạt động có mặt đông người. Đấy là dự cuộc tiếp đón ở nhà Micheal Fox, chỉ vì gia đình Lễ chân ướt chân ráo vừa mới đến Mỹ, qua sông thì phải luỵ đò... Hàng chục năm từ đó đến nay, Lễ không bao giờ xuất đầu lộ diện trước cộng đồng người Việt nữa, với ý nghĩ duy nhất là muốn tránh quàng vào người những việc bực mình như đã từng xảy ra trước kia...

Lễ cùng với ông Học chăm chú theo dõi từng bước đi của Hoà thượng trên đất Mỹ. Đốm lửa nhiệt tình của Lễ đã khiến Thảo thấy ấm áp phần nào. Thảo hỏi chồng:

- Em nghĩ rằng đạo Phật của papa Học đã giác ngộ anh?

- Anh có cảm tưởng như được giải thoát khỏi sự cô lập mình với cộng đồng người Việt ở đây.

- Do hai con mang đến cho anh bản sao bản Tuyên Ngôn Độc Lập của bà SÁU Nhơn hay là do đạo Phật của papa Học hả anh?

- Có lẽ do cả hai, em ạ. Anh đang cố bước ra khỏi cái kén của mình... Trên tivi anh đã tìm thấy những gương mặt chân thành trong các buổi đón tiếp hoà thượng Thanh Tự. ...Chúng ta mất Huệ, nhưng ngẫm lại, trời đã bù lại cho chúng ta Kim, cho chúng ta cún bông...

- Anh đang dần dần tìm lại được mình?..

- Anh nghĩ đến nghị lực của bà Sáu Nhơn và hiểu thêm sự ngã lòng của mình... - Lễ xiết chặt tay Thảo. Vào cái khoảnh khắc hạnh phúc trong tay chồng, Thảo bỗng nhớ lại tất cả... Và trong cái biển ký ức vừa trồi lên đó, Thảo như nhìn thấy Huệ, nghe tiếng Huệ gọi, và nhìn thấy Huệ chới với trên mặt biển cồn cào dậy sóng...

Mấy ngày nay Lễ gần như quên ăn quên ngủ, bận rộn với biết bao nhiêu việc của ban đón tiếp, lo từ bãi đỗ xe, đến từng cái ghế ngồi, từng chai nước uống, trạm cứu thương, các lều bán thức ăn nhanh (fast food), nơi nghỉ tạm cho những người đến dự lễ và trẻ em... Thảo có lẽ là người vui nhất, trong sự bận rộn của chồng, Thảo đang tìm thấy một Lễ khác, cởi mở, hoạt bát như Lễ ngày xưa... Có lúc Lễ nhờ Thảo điểm lại giúp từng việc đã làm. Trong những ngày này, cả hai vợ chồng Lễ ở ngay trong nhà ông Học để thuận tiện cho công việc. Ban tổ chức rất phấn khởi vì có Lễ là một thành viên tích cực. Lễ còn chuẩn bị kỹ kế hoạch đề phòng gây rối, phá hoại.

Trời cũng chiều lòng những người theo đạo Phật ở San Jose. Vào những ngày này thành phố đang được hưởng những tiết trời đẹp nhất của tháng mười, sự chờ đợi của các phật tử và những người theo đạo Phật càng thêm náo nức. Trước ngày làm lễ một ngày, các vị trong ban tổ chức và mấy chức sắc ở San Jose đi Ana đón rước Hoà thượng Thanh Tự về chùa Đức Trụ, cách San Jose không xa lắm. Ông Học tham gia đoàn đón tiếp này với tư cách là tín đồ cao tuổi nhất.

Còn những hai tiếng đồng hồ nữa mới đến giờ làm lễ, song phần vì mong ngóng, phần vì muốn xem mọi việc chuẩn bị có chu toàn không, Lễ lấy xe đưa Thảo ra chùa rồi đảo quanh khu vực của chùa và bãi đỗ xe, các trạm đón tiếp... Các trật tự viên và những người hướng dẫn làm việc rất tích cực, bà con đi dự lễ kéo về rất đông.

Từ ngày sang Mỹ, đây là lần đầu tiên Lễ được nhìn thấy một cộng đồng khác của đồng bào mình. Vẫn bà con người Việt mình cả thôi, nhưng sao hôm nay có nét gì đó gắn bó với nhau, có vẻ gì đó phấn chấn trên nét mặt. Điều làm cho Lễ ngạc nhiên là số người còn trẻ đi dự lễ rất đông, nhiều cặp vợ chồng có con mọn, thỉnh thoảng có cặp vợ chồng địu con trên lưng hoặc xách con trong túi nôi. Trong số đó có nhiều người đến từ rất xa, phải đi từ một vài ngày trước.

Bỗng dưng có tiếng ồn ào của loa phóng thanh dội về, nhưng không nghe rõ được loa nói gì. Rồi tiếng điện thoại cầm tay của Lễ réo lên: Bọn xấu đang ngăn cản bà con trên đường vào chùa, xảy ra xô xát.

Lễ chạy ra xem, một đám đông khoảng sáu bảy chục người Việt, cả người lớn và trẻ con, đang gây rối. Những người này mang các khẩu hiểu đả đảo Hội Phật giáo Việt Nam, đả đảo sư cộng sản Thanh Tự, kêu gọi mọi người đừng dự lễ của sư cộng sản Hà Nội, đòi dân chủ và nhân quyền, đòi tự do tín ngưỡng... Có chỗ chúng giăng tay nhau chắn hết mặt đường, có tên ném cà chua trứng thối, phun mực màu vào những người đi dự lễ... Một vài chỗ đã xảy ra ẩu đả, vì các trật tự viên không chịu để bọn xấu quấy rối, nhiều người đi dự lễ cũng không chịu khuất phục bọn xấu. Quan sát kỹ, Lễ thấy Túc cụt trực tiếp chỉ huy bọn này. Cái tay cụt đâm đâm chém chém lên trời, tay còn lại cầm loa, luôn mồm, lúc khích bác những người đi dự lễ, lúc ra lệnh cho bọn đàn em hành động... Xa xa - dòng người đến dự lễ bị ùn lại.

Lễ liên hệ với lực lượng cảnh sát theo như hợp đồng đã ký, trong lòng cảm ơn Thảo về sự lo xa rất quan trọng này. Khoảng nửa giờ sau lực lượng cảnh sát làm xong nhiệm vụ hình thành vành đai giữ trật tự cho toàn bộ khu chùa. Mấy tên hung hăng trong bọn xấu tìm cách xông vào bên trong vành đai, liền bị cảnh sát đánh túi bụi và túm vứt ra ngoài. Trên mặt đường vào chùa, cảnh sát đã dồn xong bọn xấu vào đứng một bên đường, đặt dây bao quanh chỗ đứng. Một vài tên hung hăng trong bọn xấu vẫn cứ xông ra ngoài vòng dây, liền bị cảnh sát túm lên xe chở đi...

Hò hét cứ hò hét, loa réo cứ réo. Những người đến dự lễ vẫn điềm nhiên kéo vào chùa. Buổi lễ quy y tam bảo ngũ giới(*) [(*) Lễ quy thuật nương tựa vào Phật, Pháp, Tăng (tam bảo) để tu thân tích đức theo 5 điều răn của đạo Phật.] bị chậm mất nửa giờ so với chương trình, một phần vì bị bọn xấu phá rối, song còn có lý do là số người về dự đông hơn dự định. Riêng số phật tử ngồi chịu lễ trong chính điện, nhà bái đường và nhà hành lang đã lên đến hơn năm trăm người, không kể hàng trăm tín đồ ngồi trên sân chùa cùng tham dự. Cùng dự lễ với Hoà thượng Thanh Tự tại tam bảo trong chính điện có nhiều cao tăng, tỷ kheo người Việt trong nhiều bang của nước Mỹ.

Buổi chiều số người dự lễ giảng kinh Niết Bàn của Hoà thượng Thanh Tự cả phật tử và tín đồ lên đến hơn một nghìn người. Ông Học thốt lên trong lòng: ...Từ ngày đặt chân lên đất Mỹ chưa bao giờ thấy sức mạnh của đạo Phật ta tuyệt vời, đáng yêu và đáng tự hào như vậy! Ôi Phật tại tâm, ta ở đâu tìm được Phật tại đấy! Xin cảm ơn trời phật mang đến cho ta hồn thiêng đất nước, cho ta ở đây nhưng vẫn được sống trong anh linh của tổ tiên... Trong khoảnh khắc, ông hầu như không cảm thấy không gian ngăn cách mình với quê hương, ông hồi tưởng lại toàn bộ cuộc đời của mình, nghĩ đến cha mẹ quê hương sinh thành ra mình, các anh chị em mình, con cháu mình... Phút chốc lòng ông se lại, nhưng rồi ông lại tìm ngay được niềm an ủi vô tận trong buổi lễ dạt dào lòng thành kính...

Kết thúc phần thuyết pháp Hoà thượng Thanh Tự nói:

- Chư hành vô thường, chư pháp vô ngã, Niết bàn tịch tịnh. Nghe kinh là để hiểu đạo trời, để hiểu tu thân tích đức theo Phật là tại tâm. Như vậy phải kiến tính mới có kiến tâm, có kiến tâm mới có tâm mong đạt tới tức tâm tức Phật được. Nói Phật tại tâm là tự thắp đuốc tìm đường cho mình đi tới Phật. Tức tâm tức Phật là như vậy. Vì thế cõi Niết bàn không phải là nơi nào đó trên chín từng mây cao xa, cũng không phải là cõi Trời Đầu suất nơi đức Phật Di Lặc đang ngự(*) [(*) Cõi trời Đầu suất, trong kinh Phật, kinh Tusita. Theo Phật lịch thì còn hơn 7 triệu năm nữa đức Di-lặc (Maitroya) mới xuất hiện.]. Niết bàn là cõi ngay trong tâm hồn ta khi ta đã kiến tính kiến tâm đến mức độ Phật ở ngay trong tâm ta, tâm và Phật chỉ là một. Hiểu như vậy Phật là tại tâm, tại trí, mà suy cho cùng tại trí là nhằm vượt qua vô minh để đến với ngộ, để kiến tính kiến tâm cho tâm mình trong sáng hơn. Tu thân tại tâm theo Phật như thế không có gì giống với mê tín dị đoan cả. Phật - Tâm ca của Tuệ Trung Thượng Sỹ dạy:

Khi tâm sinh ấy, tức Phật sinh

Nếu Phật diệt cũng là tâm diệt

Diệt tâm còn Phật chuyện không đâu

Diệt Phật còn tâm bao thuở hết?

Muốn biết Tâm - Phật, Tâm diệt sinh

Hãy chờ về sau, Di Lặc quyết(**)

[(**) Nguyên văn chữ Hán:

Nhược tâm sinh thời thị Phật sinh

Nhược Phật sinh thời thị tam diệt

Diệt tâm tồn Phật thị xứ vô (Diệt tâm còn Phật không đâu có)

Diệt Phật tồn tâm hà thời hiết (Diệt Phật còn tâm lúc nào xong)

Dục trí Phật tâm, sinh diệt tâm

Trực đã đãi dương lai Di Lặc quyết.]

Người theo Phật cần ghi tâm khắc cốt: không có tâm thì không bao giờ có Phật, có tâm thì trước sau sẽ tìm được đến Phật, đâu có phải chờ cho đến lúc Di Lặc xuất hiện, định quyết và thuyết pháp.

Hỏi:

- Bạch Hoà thượng, chúng sinh sống nơi đất khách quê người. Chùa chiền không phải nơi nào cũng có. Kinh kệ không, người giảng cũng không. Lòng muốn theo Phật, nhưng trí tuệ vô minh, chỉ còn biết mồng một ngày rằm thắp hương tâm tâm niệm niệm, nhưng cũng không biết khấn vái thế nào. Chúng sinh nương tựa vào đâu được ạ?

Đáp:

- Đức Phật dạy thị tâm tức Phật, tâm tức thị Phật, chẳng kể phân biệt tâm của kẻ phàm phu hay tâm của Phật. Kinh Phật giảng: Tâm, Phật, cập chúng sinh, thị tam vô sai biệt. Nghĩa là: Cả ba Tâm, Phật và chúng sinh trong thị tâm chẳng có gì khác biệt nhau. Sách Phật còn nói: Rõ gốc biết tâm. Biết tâm là thấy Phật, tâm ấy tức Phật, Phật ấy tức tâm. Niệm Phật tâm, Phật tâm niệm Phật, tự quán tự tâm biết Phật trong tâm ta, không hướng bên ngoài kiếm tìm. Tâm ấy là Phật, Phật ấy là tâm. Hiểu như thế, chính tự tâm mình làm thầy giảng cho mình, là chỗ nương tựa của mình. Hiểu như thế, đều có thể tu tại gia, tu tại chùa, tu thân ngay trong ý nghĩ và việc làm trong đời sống hàng ngày của mình. Hiểu như thế sống ở đâu mà không tu thân được? Mình học được như thế, dĩ tâm truyền tâm, mình cũng có thể giúp người khác cầu học được. Phải học để hiểu kinh Phật, cố tạo mọi điều kiện để học. Nhưng lại chỉ lo học tìm theo ngữ nghĩa sáo mòn trong kinh điển thì là học cái không đáng học. Học như thế có khác nào mổ cá tìm ngọc trai, có bao nhiêu kinh kệ để làm gì? Học như thế khác nào người vô cảm không thấy mùa xuân ấm áp, học làm sao hiểu được ý nghĩa đào lý trổ hoa? Học như thế chỉ là chôn vùi nếp tổ tông và gọi yêu ma về lộng hành! Đường đời cũng dạy si tâm quy Phật thì chỉ rước được ma quái về để tôn thờ... Tà tâm làm sao tự thắp đuốc lên được cho mình để tìm đến Phật? Lễ bái để cầu mong thoả lòng tham, trắng đen được khoả lấp, thiện ác bất minh, phúc mình hoạ người... Chăm lo cho đạo như thế sẽ chỉ còn lại tà đạo. Ngẫm lại, còn phải nói: Nếu không vững lòng tin tưởng Tâm là Phật, mà lại tà tâm chấp định tu hành hư tướng để cầu công đức cho ứng dụng, thì chẳng qua là giai thị vọng tưởng, dữ phật tương quai, nghĩa là vọng tưởng làm trái ý Phật. Tu như thế đâu còn gì là tu hành! Vậy đừng lo tâm không có nơi nương tựa...

Hỏi:

- Bạch Hoà thượng, người ngay kẻ xấu không dung hoà được nhau, chúng sinh cùng tha phương cầu thực nhưng vẫn phải sống giữa vòng đố kỵ nhau, người yêu kẻ ghét, thù oán cũ không nguôi, việc mới không hiệp lực được, hoà mình vào bản xứ còn khả dĩ hơn cùng nhau tụ hội lại, đất nước chung cùng xa cách mà ghét yêu lẫn lộn, tâm trạng biến động khôn nguôi, làm sao cầu xin được Phật tổ gây dừng cho chúng sinh lòng vị tha, sống hài hoà một mối vì Phật, vì tổ tông đất nước?

Đáp:

- Hỏi như vậy là đã có tâm. Làm người theo sách Phật dạy phải biết phản quan tự kỷ bổn phận sự bất tùng tha đắc, nghĩa là phải luôn luôn xem xét lại cái phần gốc của chính mình không thể theo cái gì khác được. Một khi tự kỷ với tất cả tâm mình, sẽ tự mình biết được điều hay lẽ dở của chính mình, cái thiện cái ác ngay trong mình và của mình. Tự kỷ như thế sẽ hiểu được hay dở, thiện ác ngoài đời. Phàm là người không ai có thể tránh né sự phán xử của chính mình. Hiểu được như thế, tự phán xử được như thế, sẽ tự xoay lại được chính mình, mới có tâm, có chí và có trí nhận lấy trách nhiệm của chính mình giữa vô minh và giác, giữa hay và dở, giữa thiện và ác. Nhận chân được thiện ác mới tự trau dồi thêm được cho mình chơn tính tu tập đức hạnh của đạo Phật để trở thành chơn ngã. Thành tựu được hạnh chơn ngã mới có bản lĩnh tìm đường đi tới vô ngã, mới dám sống vì mọi người, tự nguyện gánh vác trách nhiệm chung, đẩy lùi dần mọi tỵ hiềm riêng tư, gây dừng lòng vị tha, sống hài hoà về một mối của lý tưởng chung, gìn giữ tinh thần độc sáng của giống nòi Việt là hiểu biết tôn trọng nhau, cùng nhau vì sự nghiệp phụng sự Tổ quốc. Tự kỷ như thế chính là trên đường đi tới Phật như Phật dạy trong kinh Dhammapada: Phải tu lập Tâm mình thành nơi quy hướng cho chính mình. Cũng vì thế kinh còn nói tới Tự kỷ Phật trong mỗi người. Sử sách còn cho thấy vua tôi đời Trần hiển hách ba lần thắng ngoại xâm Nguyên Mông. Sức mạnh ấy chỉ có thể tìm được ở Diên Hồng, vua tôi hoà đồng một lòng cứu nước, vì đạo lý của Phật cũng là lẽ sống của vua và thần dân. Không có được Tâm, Phật, cập chúng sinh thị tam vô sai biệt như đã nói, không lấy đâu ra hồn thiêng chung của đất nước mà giữ nước và dựng nước. Phật Dân Vua thị tam vô sai biệt như thế, Lẽ đời, Đạo, Phép nước thị tam sai vô biệt như thế, tất cả tạo thành hồn thiêng chung của đất nước. Hồn thiêng chung ấy của đất nước không phải ngày một ngày hai mà có được, càng không phải khi giặc ngoại xâm đến mới có. Hồn thiêng chung ấy của đất nước nảy nở từ truyền thống của tổ tiên, được hun đúc lại trong lời của Quốc sư Trần Tung dạy vua trong những ngày đầu lập nghiệp: “Phàm là đấng nhân quân thì phải biết lấy ý muốn của thiên hạ làm ý muốn của mình và tấm lòng của thiên hạ làm tấm lòng của mình..." Vua là của dân và vì dân như thế, ý thức dân chủ thấm nhuần sâu đậm như thế, non sông đất nước này vững chãi mãi ngàn thu. Cho dù cực thái suy thịnh luân hồi, hồn Việt này mãi mãi soi sáng cho thế hệ con cháu mình mai sau... Mỗi người biết tự kỷ như thế, cả dân tộc mình biết tự kỷ như thế, đạo lý của Phật chẳng ngời sáng lắm sao?..

Hỏi:

- Bạch Hoà Thượng...

...Bụi trần ai như được quét sạch. Phật và người, người và Phật như chỉ là một trong lời thuyết pháp của Hoà thượng. Non sông đất nước xa vời vạn dặm bừng sáng trong tâm hồn, sưởi ấm lòng những người con xa cách.

Khi ông bà Học, vợ chồng Lễ - Thảo cùng với tín đồ, phật tử bừng đứng dậy cúi đầu tạ từ Hoà thượng Thanh Tự, thành phố đã lên đèn...

Mọi người trong ban tổ chức đưa Hoà thượng từ chùa đi xe ra thẳng sân bay. Riêng Lễ ở lại vì đảm nhiệm giải quyết mọi công việc thu dọn sau buổi lễ và buổi thuyết pháp. Mọi người tham gia việc thu dọn cảm thấy như được tiếp thêm sức sống mới, ai lo việc nấy rất hồ hởi. Từ ngoài sân, đến trong nhà Tam Bảo, trên hai hành lang của chùa.., mọi người tay làm miệng nói, chỗ nào cũng chỉ trầm trồ xoay quanh một ý về buổi thuyết pháp mỹ mãn.

- Hoà thượng giảng giải chí lý quá.

- Đúng là tâm có sáng thì mới ngộ được đạo...

- Ở trong nước từ Bắc chí Nam, Hoà thượng đi thuyết pháp nhiều nơi lắm, buổi nào cũng có hàng nghìn người dự.

- Ước gì mỗi tháng được nghe Hoà thượng thuyết pháp một lần vào tuần ăn chay nhỉ!

- Mong Hoà thượng sống lâu gìn giữ đạo cho đời...

Khi vợ chồng Lễ - Thảo đứng dậy chia tay mọi người trong ban tổ chức ở nhà ngang, Lý Lam từ đâu lù lù bước vào.

- Cửa Phật rộng mở, tôi vào được chứ ạ? Xin chào tất cả các chư vị. Chào bà Thảo.

- Chào ông Lý, chắc ông Lý đến yêu cầu chúng tôi làm báo cáo kết quả buổi lễ của Hoà thượng Thanh Tự có phải không ạ? - Lễ hỏi.

- Không dám. Tôi đến đây xin thương lượng hai việc nhỏ. - Lý Lam đáp.

- Lại còn thế nữa? Biết vậy sáng nay tôi đề nghị ông Lý ra lệnh cho Túc cụt đừng đưa người đến phá đám chúng tôi. - Lễ nói phủ đầu luôn.

- Vâng, mọi việc cũng hơi quá đà một chút, nên tôi phải đến ngay vào giờ này.

Lễ rót cho Lý Lam chén nước:

- Xin mời ông Lý nói đi.

- Một là xin các chư vị chùa Đức Trụ có lời với báo chí, đừng để họ nói quá về sự lỡ trớn của các đàn em sáng nay. Hai là có mấy người bị phun mực chiều nay đã phát đơn kiện chúng tôi, mong chư vị có cách nào bảo họ rút đơn kiện được không? - Lý Lam đỡ chén nước nhưng chưa uống.

Mọi người hết nhìn nhau rồi lại nhìn Lý Lam. Mãi mới có người đáp lại:

- Thưa ông Lý Lam, tôi e rằng cả hai việc ông yêu cầu đều nằm ngoài khả năng của nhà chùa. - Một vị chức sắc của chùa nói ý kiến của mình.

- Tôi biết chư vị sẽ nói như vậy, nhưng vẫn phải vác mặt đến. Không biết ông Lễ có cao kiến gì hơn không ạ?

- Ông Lý ạ, xứ này là tự do báo chí mà, nên việc thứ nhất dù chúng tôi có muốn cũng không giúp ông được. Việc thứ hai, nếu ông Lý cho tôi biết tên và địa chỉ những người phát đơn kiện, tôi hứa sẽ cố giúp. - Lễ trả lời.

Lý Lam cân nhắc một lúc:

- Tôi nghĩ ông Lễ trả lời thật lòng. Thôi đành vậy, được một việc còn hơn không được việc nào.

- Ông yên tâm, tôi sẽ làm đúng như tôi nói. Nhưng tôi không thể không băn khoăn là khẩu hiệu tự do tín ngưỡng ông trưng lên hình như chỉ nhằm tự do phá tín ngưỡng. Có phải vậy không ông Lý?

- Sư cộng sản thì làm sao nói được tín ngưỡng để mà tự do, để mà tín ngưỡng, thưa ông Lễ? Các chư vị có lẽ không biết, tôi đã ngồi nghe suốt buổi, từ đầu chí cuối. Hoà thượng nói na mô Phật thế đấy, nhưng trong lòng một bồ dao găm. Tất cả các chư vị đây chắc không lạ gì chuyện này chứ?

- Tôi xin ông Lý, tất cả các tôn giáo cần được kính trọng. Chúng ta tôn trọng tự do tín ngưỡng mà! - Lễ khẩn khoản.

- Xin lỗi ông Lễ, ông nhầm to rồi, hay là đánh trống lảng? - Lý Lam xách mé.

- Điều này thì xin tuỳ ông nhận thức theo tâm địa của ông, tôi không nhận thức giùm cho ông được. Tôi thật không hiểu vì sao ông thù ghét đất nước đến cùng như thế, ông Lý ạ. - Lễ bác lại, cố giữ điềm đạm.

- Thú thực, chính tôi cũng không hiểu vì sao cả hàng chục năm nay ông Lễ nằm im đắp chăn, bỗng dưng ông thành phật tử đầu đàn như hôm nay. Ông quả là có tài tổ chức, mọi việc chu đáo không ngờ...

- Sắp tới ông Lý định làm gì? - Lễ hỏi.

- Trước mắt chúng tôi sẽ vận động bang Cali này và bang Virginia tẩy chay cờ đỏ sao vàng của Hà Nội, cờ Việt chính thức ở đây vẫn phải là quốc kỳ Cộng hoà của chúng ta. Tiến tới sẽ không cho một phái đoàn chính thức nào của cộng sản Hà Nội được bén mảng đến mảnh đất này!

- Ông Lý Lam quyết như vậy? - Một ai đó từ phía trong hỏi vọng ra.

- Xin chư vị yên tâm, chúng tôi đã thắng trong vụ cá basa, chúng tôi sẽ thắng tiếp và không chịu nghỉ ngơi đâu. Các chư vị cứ chờ xem.

- ???

Lễ thấy tiếp tục câu chuyện như thế này chỉ tổ mất thời giờ và thêm bực mình, toan đứng dậy cáo lui, thì một vị chức sắc của chùa vặn lại Lý Lam:

- Bây giờ tôi xin hỏi, ông Lý Lam đang là công dân Mỹ chống lại Việt Nam, hay ông là người Việt đang chống lại nước mình?

- Tôi xin lỗi, rõ ràng là luận điệu của Phật giáo. Người Thiên chúa giáo chúng tôi không tự hỏi mình câu hỏi ngớ ngẩn như vậy. - Lý Lam đáp lại, mặt thản nhiên.

- Chết, ông Lý Lam lại bài xích cả đạo Phật của chúng tôi nữa? - Một vị chức sắc trong chùa lên tiếng. - ...Tôi hỏi ông về tính cách con người ông là ai chống lại nước mình, thế mà ông lại đả kích đạo của chúng tôi. Như vậy có nên không hả ông Lý Lam? - Vị chức sắc nọ từ tốn.

Lễ thấy câu chuyện có chiều hướng nguy kịch, vội đứng dậy can:

- Xin các chư vị bình tĩnh. Tôi đề nghị cả ông Lý cũng thế. Các vị có thể tranh luận với nhau hết nhẽ về mọi vấn đề các vị quan tâm. Nhưng tôn giáo là chuyện thiêng liêng, bên giáo cũng như bên lương, tôi chân thành xin các vị đừng đem tôn giáo ra bài bác nhau.

- Tôi biết đạo Phật của các ông từ những ngày còn ở Sài Gòn cơ, chớ không phải chờ đến hôm nay. - Lý Lam tỏ ra bình tĩnh, phớt lờ ý kiến của Lễ. - ...Lẽ ra bây giờ là lúc các ông phải hồi tâm lại, tính sổ xem các cuộc nổi dậy của phong trào phật tử các ông trong những năm ấy đã góp phần làm suy yếu Việt Nam Cộng Hoà của chúng ta đến mức nào, đã đóng góp bao nhiêu phần trăm vào cái ngày ba mươi tháng tư khốn kiếp thì mới đúng chứ!

- Tôi tán thành ý ông Lễ. - Vị chức sắc vừa mới nói lại lên tiếng. - ...Chúng ta không nên bài xích tôn giáo của nhau nữa. Nhưng ông đã lên tiếng trước, tôi cũng xin có lời thế này: Tôi cũng có thể nói xấu Thiên chúa giáo không kém ông nói xấu Phật giáo. Nhưng tôi không muốn thế. Vì vậy tôi xin mách ông cuốn sách "Catholic Plot Against Buddhism" của Hội Phật giáo Thái Lan xuất bản. Đọc nó ông sẽ hiểu ngay Thiên chúa giáo đã làm gì chống lại đạo Phật, chống lại quốc gia.

- Sách dễ mua lắm, ông Lý Lam ạ. - Một vị chức sắc khác đỡ lời. - ...Nhà xuất bản Mont Dora, Florida 32757. Ông có thể nhờ ông Chu Vân Trì ở Florida giúp cho, mua bao nhiêu cuốn cũng được. Một lần nữa tôi xin ông miễn cho việc tự tôi phải nói xấu đạo của ông. - Vị chức sắc của nhà chùa giữ một giọng đều đều.

Lễ đứng dậy một lần nữa, hai tay khoát sang hai bên như người giảng hoà:

- Khổ quá, xin cả hai bên tự kiềm chế đi. Tôn giáo là điều thiêng liêng. Tôi xin các vị...

Lý Lam coi như không nghe thấy gì, cũng không thèm nhìn về phía Lễ, vẫn một giọng ngang nghiên:

- Rõ ràng là vị Hoà thượng chiều nay đã nhồi nhét vào đầu các vị nhiều điều mê hoặc. Tôi cũng xin nói thực lòng là tôi hoàn toàn không hiểu tại sao các vị đến nông nỗi phải lưu lạc sang đây mà vẫn giữ lòng tin, hay chí ít là thiện cảm với chế độ Hà Nội, một chế độ cộng sản khét tiếng là tàn bạo. Các vị lẫn lộn quê hương với chế độ này! - Lý Lam càng nói giọng càng quyết liệt.

Mọi người chung quanh nhìn nhau cười, tỏ ý không muốn tranh luận với Lý Lam nữa và cũng chờ đợi hắn ta đứng dậy ra về. Nhưng chuyện này không xảy ra. Lý Lam cầm chén nước đứng lên uống, rồi thách thức:

- Lý tôi nói trúng tim các vị rồi, có phải thế không ạ?

Tiếng cười ran lên. Lễ đã đứng dậy từ lúc nãy, bây giờ lại phải ngồi xuống. Chờ cho tiếng cười ngớt đi, Lễ mới lên tiếng:

- Tôi đã định ra về rồi, nhưng ông Lý nói năng ngang tàng quá, nên đành ngồi lại tiếp chuyện ông Lý lúc nữa vậy. Tôi nghĩ đơn giản thế này thôi, cứ cho là ông Lý có lý đi, nhưng xin hỏi, giả thử chế độ Hà Nội đúng như ông Lý nói, thì liệu ông Lý - và cả tôi nữa - có được ngồi đây thân thể vẹn toàn như thế này để khích bác lẫn nhau được không?

- Trí nhớ ông Lễ hồi này suy tàn rồi.- Lý Lam đĩnh đạc.

- Chiến tranh băm vằm đất nước mình tàn khốc là thế, chém giết lẫn nhau bao nhiêu năm là thế mà ông Lý vẫn chưa chán hả?

- Nói thế là quên mất cả quốc hận nữa rồi ông Lễ ơi! - Lý Lam dè bỉu.

- Ông Lý đừng đánh trống lảng.

- Ông Lễ này, nói toạc ra với nhau đi! Tôi thực lòng không hiểu vì sao ông cứ lầm lẫn coi cái chế độ chính trị Hà Nội và tổ quốc là một thế hả ông? Ông không đọc báo mấy hôm nay à? Ông không thấy mấy tù chính trị vừa mới được Hà Nội thả ra đang có mặt ở Washington để vận động mấy ngài thượng nghị sỹ Mỹ đứng ra can thiệp, giúp đỡ cho lộ trình dân chủ hoá Việt Nam à? Xưa nay tôi vẫn tưởng ông là người thông tuệ...

- Lễ ngồi im.

- Sao lại câm như hến vậy, ông Lễ?

- Tôi không có gì để bình luận cả ông Lý ạ. Đơn giản là vì tôi không tìm thấy được sự khác nhau bao nhiêu giữa những việc mấy ông tù chính trị này làm và những việc ông đang làm. - Lễ điềm đạm trả lời.

Lý Lam bị hẫng mất một lúc, vì không ngờ Lễ đáp lại như vậy, song ngay lập tức lại cố cười lên thật to một tràng dài:

- Ha ha ha!.. Thế là được tẩy não "hết xảy" rồi!..

Chờ cho Lý Lam im hẳn, Lễ mới thong thả nói tiếp:

- Tôi thấy tiếng cười của ông Lý chứng tỏ sức khỏe ông tốt lắm... Ông và tôi, cả hai chúng ta nên cố nhớ lại xem những ngày ở trại cải tạo B7 ở Bảo Lộc có bị một nhục hình nào không nhỉ, hay là cả hai chúng ta đều được nuôi béo phây... Trong khi đó người dân không đủ gạo ăn và phải ăn độn cả hạt bo bo! Không có chuyện ấy thì làm sao có được tiếng cười đầy sinh lực của ông hôm nay nhỉ?

- Thế ông Lễ quên khuấy mất chuyện mỗi ngày ông ghánh bao nhiêu thùng nước? Cuốc mấy luống rau? Trí nhớ suy tàn rồi à?.. - Lý Lam moi móc.

- Lễ lặng im, không nhúc nhích. Chính Lễ cũng không rõ vì lẽ gì cho đến nay chưa một lần Lễ kêu ca, dù cả với Thảo, về những khổ sở thân thể và vật chất phải chịu đựng trong suốt thời gian ở trại cải tạo. Ngay cả khi chỉ có hai mẹ con ngồi nói chuyện với nhau, cụ Tuyên bà hỏi chuyện này, Lễ vẫn tìm cách lảng tránh câu trả lời... Sự chịu đựng bền bỉ hay lòng tự trọng của nam giới?.. Chính Lễ cũng không rõ...

- Sao, ông Lễ làm thinh à?...Hay là ông Lễ bây giờ u mê rồi? - Lý Lam không buông tha.

- Lễ vẫn lì ra, ngồi im.

- Ông Lễ thực lòng không biết gì về bao nhiêu gia đình các sĩ quan bị tan nát vì phải sống không thời hạn trong trại cải tạo hay sao? Người thì vợ bỏ đi lấy chồng khác, người thì con gái phải đi làm điếm để kiếm sống. Ông không hay biết gì về số phận của biết bao nhiêu thuyền nhân xấu số? Chính ông bây giờ có lẽ cũng quên mất cô gái rượu của mình chết chìm dưới biển có phải không?!.. Có phải ông bây giờ là như thế không hả ông Lễ? - ngón tay trỏ của Lý Lam chĩa thẳng vào mặt Lễ.

- Lý Lam! - Lễ gầm lên, bật dậy khỏi ghế. Thảo cắn răng cố sức kéo Lễ ngồi xuống. Nhưng Lễ vẫn đứng vùng dậy, xông đến trước mặt Lý Lam, một tay Lễ đã túm lấy ngực Lý Lam, một tay nắm lại...

Vì quá bất ngờ, Lý Lam ngây đơ như khúc gỗ, nhưng cũng kịp trấn tĩnh lại ngay, mắt gằm gằm nhìn thẳng vào mắt Lễ.

Một sức mạnh hay một điều gì đó gần như bản năng ập tới trong Lễ. Bỗng dưng toàn thân Lễ tê dại, vết thương sâu kín nhất trong lòng toạc máu. Lễ toan đấm thẳng vào mặt Lý Lam nhưng cánh tay tự nhiên cứng ngắc. Bất giác Lễ buông Lý Lam và chợt hiểu ra mình không thể xử sự như thế này. Cũng lúc này Thảo đã kịp chạy tới kéo Lễ trở về chỗ ngồi. Lễ đi theo vợ như một người máy. Lý Lam vẫn đứng yên tại chỗ, hai tay vuốt lại tóc tai áo xống, mắt không rời Lễ.

Vào chỗ ngồi, Lễ còn đứng dậy một lần nữa, nhìn chằm chằm vào Lý Lam. Không khí cả gian chùa đột ngột căng thẳng. Một lát sau Lễ nói tiếp, nhưng giọng nói đã bình tĩnh trở lại:

- Nếu người làm nên cái ngày ba mươi tháng Tư không phải là Hà Nội, mà là Sài Gòn, là những người như ông, ông thử hình dung xem cái Quốc gia mà ông coi là tổ quốc sẽ xử sự với những người phe cộng sản Hà Nội như thế nào? Ông cố nhớ lại những tội ác của lính Quốc gia, những trại giam Chín Hầm, trại giam P42 ở Sở Thú và hàng trăm, hàng trăm trại giam khác khắp miền Nam, các chuồng cọp... Ông nhớ lại đi, chế độ Cộng hoà của chúng ta đã đối xử với Việt Cộng như thế nào? Làm sao ông chóng quên thế?!

- Ông Lễ nhầm rồi, lúc đó đang chiến tranh! - Lý Lam bật lại ngay. - ...Chiến tranh có luật riêng của chiến tranh. Ông bị mê hoặc nhiều quá rồi đấy, đại tá... ạ! - Lý Lam toan gọi Lễ là đại tá hụt nhưng còn kịp ghìm lại.

- Lý Lam, ông lại nhầm nữa. Ông bảo những người theo đạo Phật chúng tôi bị cộng sản mê hoặc. Ông cho mình là người ngoan đạo, như thế chắc ông còn nhớ ai là người đã đưa ra khẩu hiệu cho giáo dân miền Nam là "Thà mất nước, chứ không chịu mất Chúa! Phải diệt Cộng!" Ông còn nhớ người đưa ra khẩu hiệu này chứ? Tại sao Dụ số 10 của Tổng thống Cộng hoà Việt Nam chỉ thừa nhận Thiên chúa giáo là tôn giáo, còn mọi đạo khác thì đều bị coi là các thứ hội chứ không phải tôn giáo? Ông Diệm, ông Thiệu có giải thích cho ông rõ vì sao không? Trong khi đó cộng sản Hà Nội lại đề ra phong trào "kính Chúa yêu nước" cho đồng bào công giáo. Chẳng lẽ ông không biết chuyện này?

- Xem ra nước Mỹ mãi không cho ông Lễ nhập cư là rất đúng, nhưng rồi lại cho ông nhập cư là rất sai! Người Mỹ kém sáng suốt ở chỗ này. Lẽ ra chỉ nên cho toàn những người theo đạo Thiên chúa hay đạo Tin lành nhập cư thôi, đừng cho bọn người bên lương hai mặt như các ông!

Tiếng cười chế nhạo ran lên.

- Ông vơ cả nước Mỹ vào câu chuyện của chúng ta rồi! Như thế chẳng còn gì để nói. Xin chào tất cả các chư vị. Đã khuya rồi, tôi xin phép... - Lễ chủ động đứng dậy, cúi đầu chào mọi người theo kiểu nhà Phật để tránh phải bắt tay Lý Lam...

- Ông Lễ hãy nán lại tí đã, chúng ta có đấm nhau đâu mà phải tránh! - Lý Lam giơ hai tay khua khua để ngăn lại. - ...Xin ông Lễ và các vị ngồi đây hãy nghe rõ cho. Ông Lễ và tất cả các vị ngồi đây đều mang quốc tịch Mỹ hết thảy rồi đấy! Các quý vị không mê ngủ đấy chứ?..

Lễ lại thấy như bị điện giật, bất giác hai bàn tay nắm lại, hai hàm răng nghiến chặt. Câu nói của Lý Lam như lại xé toạc một nỗi đau khác nữa của Lễ và hình như của cả nhiều người khác. Cả gian chùa im bặt... Lý Lam cười ha hả thưởng thức chiến thắng của mình:

- Ô hay, các vị có cái gì trong đầu thì nói lên đi chứ! Có ai thôi miên các vị đâu mà im như thóc cả vậy?

- Không có câu trả lời.

- Các vị quên mất cả quốc hận thật! Không sai vào đâu được!.. - Giọng Lý Lam san sát, miệng nói, tay chỉ chỉ vào mặt mọi người. - ...Cái cờ cắm ở giữa sân chùa này cũng là cờ Mỹ! Chẳng lẽ đạo Phật của các vị không dạy dỗ người tu hành và các phật tử của mình đạo lý ăn cây nào rào cây ấy hay sao!..

- Lý Lam! Đồ súc sinh! - Một tiếng quát lên ở đâu đó vang lên rất to.

Trong tiếng cãi cọ ồn ào, Lễ nhổ nước bọt xuống đất, chẳng nói chẳng rằng, dứt khoát đứng dậy bỏ ra về. Cũng đúng lúc này Thảo đứng dậy kéo Lễ đi...

...Đêm hôm ấy, tức là vào lúc buổi sáng ở Việt Nam, Lễ nói chuyện với ông Nghĩa hơn một giờ đồng hồ qua điện thoại về chuyến đi thuyết pháp của Hoà thượng Thanh Tự tại Mỹ, sự phấn chấn của bà con người Việt, sự quậy phá của đám Lý Lam. Lễ kể rất nhiều, hình như hơi thở cãi cọ với Lý Lam xen vào từng chi tiết những điều Lễ kể cho anh mình...

Ông Nghĩa có thể hình dung nhiều khía cạnh sâu xa của buổi thuyết pháp. Bất giác ông lại nhớ đến buổi tranh luận lần đầu tiên với Lễ hôm nào khi từ trại cải tạo về thăm nhà...

Lễ còn nói nhiều nữa, hỏi nhiều nữa... Điều Lễ không kể, nhưng ông Nghĩa nhận biết rất rõ là sự phấn chấn của chính bản thân Lễ, những thay đổi đang trỗi dậy trong Lễ, thể hiện rõ nhất qua sự bộc bạch của Lễ về những lo lắng trong thâm tâm trước biết bao nhiêu vấn đề đất nước đang phải đối mặt... Ông Nghĩa lo gấp nhiều lần nỗi lo của em mình, những chuyện chọc ngoáy của Lý Lam chìm nghỉm trong nỗi lo này.

...Về cuối, khi Lễ trong điện thoại nhắc đến mẹ, ông Nghĩa bất giác với với đưa tay ra muốn ôm lấy em mình... Một giọt nước mắt tự dưng lăn xuống trên má. Không ôm được Lễ bên kia nửa trái đất, cánh tay ông với với đón lấy giọt nước mắt...

Đêm hôm đó ông Nghĩa tâm sự với vợ:

- Nguyệt ạ, sau một phần tư thế kỷ đất nước thống nhất, anh và Lễ đang ngày một gần nhau hơn, có phải thế không Nguyệt nhỉ? Phải chăng sự thống nhất trong lòng dân tộc đến chậm hơn chúng ta mong mỏi rất nhiều? Em có nghĩ như vậy không?

- Em lại nghĩ hơi khác, anh ạ. Nói cho thật khách quan, em thấy chú Học, Lễ là những người có nhân cách. Dù theo chính kiến nào thì trong con người của chú Học, của Lễ ngoài tình máu mủ ruột thịt ra vẫn có một phần quê hương đất nước. Đòi hỏi chú Học và Lễ chấp nhận chế độ của chúng ta là không tưởng anh ạ. Vì ngay bản thân anh cũng phê phán kịch liệt những tha hoá vẫn còn hiện diện trong chế độ ta! Nhưng chú Học và Lễ có bao giờ đòi hỏi hay chờ đợi anh cũng phải chung một chính kiến đâu? Em muốn nói đây là sự chuyển dịch của hai phía trong những bước đi chung của đất nước anh ạ.

Ông Nghĩa ngẫm nghĩ một lúc rồi ôm lấy vợ:

- Ôi Nguyệt!.. Ngồi sát em thế này mà anh vẫn ngỡ là em đang đứng trên bục giảng bài!.. Em mãi mãi là cô giáo của anh.

- Anh không giận em chứ?

- Không. Em nói thật lòng! Đúng là phải nói đây là sự chuyển dịch của cả hai phía em ạ! Chuyển dịch trong bước đi chung của đất nước! Anh cũng thấy từ khi đổi mới mới có sự chuyển dịch này. Nhưng một phần tư thế kỷ sau khi đất nước thống nhất rồi mới bắt đầu rục rịch được như thế thì vẫn là chậm quá, có phải thế không em?

- Quả là như vậy, đến bây giờ là ba thập kỷ rồi anh Nghĩa ạ.

- Trước khi trở về Mỹ, chú Học nói đi nói lại với anh mấy lần về chuyện này, tiễn chú ở sân bay, chú vẫn còn nhắc lại... Đất nước mình bây giờ có một cộng đồng máu mủ ruột thịt gần ba triệu người ở nước ngoài, một vết thương lớn của dân tộc, chỉ có thể chữa lành bằng cách làm cho thực tế đau lòng này trở thành một cơ may... Thành một cơ may em ạ...

- Ôi, suy nghĩ của cái tâm, anh Nghĩa ơi!.. - Bà Nguyệt thốt lên, ôm chặt lấy chồng vì xúc động.

- Em ạ, chú nói với anh là Đảng của cháu đứng trước sự lựa chọn: Hoặc là làm cho thực tế đau lòng này trở thành cơ may không một quốc gia nào trên thế giới có thể có được, làm cho cộng đồng người Việt ta ở nước ngoài trở thành cánh tay cho đất nước vươn ra bên ngoài, bắt tay với thế giới bên ngoài, cầu nối của đất nước với thế giới…

- Vâng!.. Thật là Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài...

- Chú Học là người có thể hiểu được vết thương lớn này anh ạ!

- So với suy nghĩ của Tân, anh thừa nhận em lúc nào cũng là chỗ dựa tinh thần vững chắc của con. Em còn nhớ những suy nghĩ của con về Đảng, về dân tộc mình chứ? Mai thế mà chững chạc hơn Tân nhiều em ạ...

- Chị thì phải hơn em chứ!.. Nhưng mà anh Nghĩa ạ, con cháu chúng ta bây giờ hiểu rộng, biết nhiều, song rõ ràng chúng ta còn phải hỗ trợ con cháu nhiều về mặt đạo lý... Anh cứ để ý xem bà con người Việt ở nước ngoài về làm ăn trong nước ngày càng nhiều sẽ thấy rõ điều này. Trước đổi mới làm gì có chuyện này.

- Đúng thế em ạ!

- Em nhớ thím Học đã có lần kể cho em nghe một bí mật của chú Học. Lúc đầu thím cứ ướm đi ướm lại chưa kể, em cứ đinh ninh là chú Học có bồ hay có bà hai gì đó... Nhưng câu chuyện hoá ra là trước khi về thăm đất nước lần đầu tiên, một ông bạn thân của chú nhất mực khuyên chú không nên về, thậm chí còn sẵn sàng đánh cược bảy nghìn đô la nếu chú Học về nước không bị bắt và vẫn có thể trở lại Mỹ bình an.

- Chú Học được cược chứ?

- Em không biết, nhưng chú Học cũng khác trước nhiều, anh có nhận thấy thế không?

- Về con người, anh thừa nhận những người như chú Học nhà mình, bà Sáu Nhơn... là những con người luôn luôn giữ được chỗ đứng của mình trên đường đời, những con người thực sự tự do... Làm người như vậy quả thực là khó em ạ, và phải có bản lĩnh...

- Hay lắm, thế là anh tự thú nhận mình là người thiếu bản lĩnh!.. Tự anh thú nhận đấy nhé!

- Trời ơi Nguyệt, em ác quá... - ông Nghĩa nhăn nhó, đưa hai tay ôm ngực.

- Em xin lỗi!

- Ôi Nguyệt ơi... - ông Nghĩa rên rỉ, mày chau lại vì thấy trong tim đau nhói về nhiều lẽ. Ông quàng tay ra, ôm chặt lấy vợ mình, không nói không rằng nữa, nước mắt tự nhiên giàn giụa.

...Trời ơi anh Nghĩa, sao lúc này tự nhiên em thấy nhớ mợ quá! Tại sao thế hả anh? Nói cho em biết đi! Tại sao thế hả anh?..

Những lời giục giã, thổn thức... của Lễ trong điện thoại như xé nát trái tim ông...

Ông Nghĩa cứ để yên cho những giọt nước mắt của mình lăn trên má vợ, càng ôm riết vợ vào lòng... Quá khứ cả đời mình ào ào đổ về trong tâm thức, ông run lật bật và cảm thấy như chính mình đang chết lặng...

- Ôi anh Nghĩa!.. - bà Nguyệt xiết chặt lấy chồng, hai mắt nhắm nghiền.

Việc Bạch Liên, giám đốc một công ty xuất nhập khẩu có tiếng tăm và đang ăn nên làm ra, đột nhiên biến mất, không thể giữ kín mãi được trước dư luận. Vì thế công an đã phải đưa tin công khai trên báo chí: Bạch Liên chết đột ngột ở nhà riêng, các cơ quan chức năng đang điều tra làm rõ sự việc. Lúc đầu cái tin giải thích trên báo chí như thế làm rộ lên một số thắc mắc mới: ...Chắc là lãi giả lỗ thật, bây giờ sập tiệm nên tự sát chăng? Thương trường căng thẳng, chết đột ngột vì stress?.. Tin đồn Bạch Liên đã ra nước ngoài xin tỵ nạn chính trị xẹp đi, những xôn xao về sự biến mất của Bạch Liên cũng lắng xuống. Người đời còn bận rộn với biết bao nhiêu việc kiếm sống hàng ngày, lại bận rộn với biết bao tin đồn mới khác, chuyện khác... Trong khi đó công ty xuất nhập khẩu Bình Tiến vẫn giữ đều nhịp điệu hoạt động của nó, vừa qua mới được báo chí biểu dương là đơn vị hoàn thành xuất sắc nghĩa vụ thuế cả năm và tích cực mua công trái xây dựng trường học...

Thời gian như đang làm lu mờ việc khởi sự lại vụ án heroin của Chín bà. Thời gian như đang đẩy cái chết của Bạch Liên vào lãng quên. Đôi ba lần ông Tám đã gặp riêng đồng chí trong Thành uỷ trực tiếp thụ lý vụ án Chín Tạ, đều được trả lời: Đây là vụ trọng án, phức tạp lắm, còn đang thời kỳ điều tra bí mật, trên không muốn gây hoang mang hoặc rung chà cá nhảy... Ông Tám vô cùng phân vân. ...Bí thư đã hứa rành rọt với mình giải quyết đến nơi đến chốn vụ này kia mà!..

Vào một buổi sáng khác, lại những lời rao của trẻ em bán báo làm chao đảo cả thành phố: Xuất hiện Tô Trường Giang mới!.. Tên sát nhân Tô Trường Giang mới đã bị bắt!.. Đã tìm ra kẻ giết hai chị em gái con một gia đình nông dân ở rừng Ea Kar cách đây hai năm! Thủ phạm không ai khác là Đoàn Danh Thắng. Tội ác được diễn ra trong một lần hắn đi săn trong rừng sâu.

Cả một ngày trời ông Tám Việt bàng hoàng với cái tin này đăng trên báo và những lời chất vấn gay gắt của người đọc. Buổi tối tivi lại đưa lại tin này, cũng đưa lại nhiều ý kiến phẫn nộ của những người dân Cà Mau, Đồng Tháp, Hà Nội và nhiều thành phố khác. Trong khi đó ông Tám vẫn chưa thấy Thành phố đả động gì đến vụ án bộ ba Chín Tạ - Thắng - Bạch Liên. Buổi tối ông Tám gọi điện thoại trực tiếp cho bí thư Thành phố, được biết bí thư đang ở Hà Nội bàn xử lý vụ trọng án này...

Ông Tám muốn bay ngay ra Hà Nội hỏi xem vụ án bộ 3 này đã lên đến cấp cao hơn nữa chưa? Vì sao ngâm cứu lâu thế?.. Lúc này mà có thêm cánh Nghĩa và Lê Hải để trao đổi thêm thì tốt biết mấy... Đấy là sự im lặng để đi đến một quyết định chín chắn? Đấy là sự im lặng của trạng thái cứt trâu để lâu hoá bùn? Đấy là sự im lặng để tìm một giải pháp thoả hiệp?.. Nói gì thì nói, không thể nói khác, đấy là sự im lặng đầy lo lắng, ngờ vực...

Giữa lúc này, ông Tám nhận được giấy mời đi dự lễ nhận huy hiệu 50 năm tuổi Đảng.

...Một nửa thế kỷ đứng trong hàng ngũ của Đảng! Ôi vinh hạnh lắm chứ! Mãn nguyện lắm chứ! Nhất là khi ông đã là người có quyền nghỉ ngơi và nhìn lại sự nghiệp cả đời mình...

Nhưng ông Tám chỉ cảm thấy bứt rứt mung lung trong người. ...Bứt rứt vì những câu hỏi đầy day dứt về Đảng. Mung lung vì những người như Chín Tạ, như Thắng, như Bạch Liên đang đứng chung một Đảng với ông, bọn này đang mang danh là đồng chí của ông!..

Ông tự hỏi những người đã ngã xuống vì đất nước này, vì Đảng này sẽ nghĩ gì về tội ác đó... Ông nghĩ về công tác xây dựng Đảng, về năng lực và phẩm chất của Đảng bây giờ? Ông nghĩ, nếu bà Sáu Nhơn biết được những chuyện này chắc bả cũng phải từ dưới mồ đứng dậy... Lương tâm người đảng viên, lương tâm người dân tin tưởng vào Đảng, ai có thể dửng dưng trước những tội ác này? Ai có thể dửng dưng trước thực trạng này...

Làm gì? Hành động gì? Trước thực trạng này? Chẳng lẽ câm lặng? Cứ nhận huy hiệu đi! Công lao ấy to lớn lắm! Công lao của mình, mình hưởng, nghĩ lung tung làm gì? Mà nghĩ như thế được gì? Gái goá lo việc triều đình!? Chuyện của Đảng, cả Đảng phải lo, đâu phải của riêng mình!.. Bây giờ nghỉ hưu rồi... Đã đứng sang bên lề cuộc sống rồi, là phó thường dân... Mình còn làm được gì nữa?.. Mình hoàn toàn có quyền nhìn lại một nửa thế kỷ hiển hách đứng trong hàng ngũ Đảng quang vinh chứ? Đã có một lần nào mình nhụt chí phấn đấu? Đã có một lần nào mình nói dối Đảng, dù chỉ là trong ý nghĩ! Đảng của mình là như thế, Đảng đối với mình là như thế... Ông nhớ đến những ngày đi tù ở Côn Đảo trước Cách mạng Tháng Tám, lúc ấy ông chưa được kết nạp Đảng và là người tù dưới tuổi vị thành niên. Ông bị mật thám bắt quả tang trong khi làm đường dây liên lạc của Đảng... Ông nhớ đến những ngày đi theo đồng chí Lê Duẩn trong bưng biền khắp vùng Nam bộ... Rồi đến những ngày đi mở đường Trường Sơn trên núi, đường Trường Sơn dưới biển, tất cả cho Mỹ phải cút, nguỵ phải nhào... đến những năm tháng vật lộn với cái đói, với cái thiếu đang muốn bóp chết Thành phố vừa mới được giải phóng... Lại những năm tháng lặn lội suốt chiều dài đất nước cho đường dây 500kilô vôn do Thủ tướng trực tiếp chỉ đạo... Cả đời mình ông không thể đếm được mình đã đi đi về về như thế bao nhiêu lần hết cả chiều dài đất nước, có lúc ông cảm nghĩ như đang đo chiều dài của đất nước bằng chính cuộc đời mình...

Càng nghĩ, ông Tám cảm thấy mãn nguyện thì ít, cảm thấy cay đắng trong lòng thì nhiều, cứ như chính mình là người mắc tội. Ông nghĩ mình là người gắn bó với Đảng như vậy, từng trải như vậy, mà còn mung lung xao xuyến đến thế về thực trạng hiện nay của Đảng, người dân bình thường vốn gửi gắm lòng tin của họ vào Đảng sẽ nghĩ sao đây? Lòng tin ấy còn nguyên vẹn không? Còn giữ được không? Hay là đã chuyển sang ngờ vực? Sang lãnh đạm? Sang mất lòng tin? Sang cảm nghĩ bị lừa dối?.. Có lúc ông ước ao trước mặt mình là chiến trường, và ông sẽ xả đạn hết cỡ vào những kẻ phản bội, những kẻ đào ngũ, những Chín Tạ, những Thắng, những Bạch Liên!..

Bứt rứt mung lung mãi rồi ông Tám cũng bình tĩnh trở lại, tìm lại được mình, trong lòng tự nhủ phải tiếp tục dấn thân vì Đảng!

...Phải bảo vệ Đảng đến hơi thở cuối cùng! Đúng như đám con cháu bà Sáu Nhơn nói: Đấu tranh nay chưa phải là trận cuối cùng! Cho đến khi mình nhắm mắt vẫn chưa phải là trận cuối cùng!..

Mấy ngày nay lác đác đã có các đồng chí cũ đến tận nhà ông chúc mừng ông 50 tuổi Đảng. Giáo sư Trần Văn, đảng viên trí thức và lão thành cách mạng, người thày dạy ông về chủ nghĩa, về triết học, về văn chương... đã sang tuổi 90, thế mà cũng bắt con cháu đưa đi, tay chống gậy thân chinh đến tận nhà chúc mừng ông Tám, một trong những học trò mà ông quý mến nhất và kỳ vọng nhất.

Nhiều người đến với ông Tám vào dịp mừng ông nhận phần thưởng vẻ vang này. Trong gia đình ông cũng tràn ngập yêu thương lẫn niềm tự hào về ông, một con người thuỷ chung trọn vẹn. Ông dần dần bình tĩnh trở lại. Nhưng trong lòng vẫn day dứt. Nỗi day dứt nhiều lúc cồn lên thành nỗi đau.

Lễ trao huy hiệu cho các đảng viên 40 năm và 50 năm tuổi đảng ở Thành phố là một đợt sinh hoạt chính trị đặc biệt. Ban tổ chức có ý thức muốn sự kiện này góp phần vào công tác xây dựng Đảng. Từ mấy tuần nay báo chí đã đăng tải tin tức, bài viết chung quanh sự việc này. Vì trong số các cụ được trao huy hiệu có một số các cụ gần như cả cuộc đời hoạt động tại địa bàn Thành phố, hoặc nắm giữ những trọng trách vào những bước ngoặt trong lịch sử của Thành phố, nên báo chí có một số bài giới thiệu riêng về lịch sử đảng bộ của Thành phố, một số bài ca ngợi những nhân vật lịch sử của Thành phố đã hy sinh hay còn sống...

Có nhiều bài báo thuật lại cuộc mit tinh khổng lồ tổng khởi nghĩa giành chính quyền Thành phố, bác sĩ Phạm Ngọc Thạch từ bao lơn dinh đốc lý công bố dánh sách Uỷ ban Hành chính lâm thời Nam bộ, đồng chí Nguyễn Văn Nguyễn đọc hiệu triệu của xứ uỷ Nam bộ, cuộc mit-tinh chuyển sang biểu tình tuần hành có vũ trang với sự tham gia của hàng chục vạn người dân Thành phố và các địa phương lân cận... Chính quyền thuộc địa, hàng nghìn quân Nhật, Pháp vũ khí lăm le trong tay.., tất cả đều bị nhấn chìm trong biển người của Cách mạng và trong tiếng hát hào hùng của bài ca Lên đàng, bài Thanh niên hành khúc...

Đọc báo nghe đài, xem ti vi, một mặt ông Tám Việt hiểu thêm những vấn đề nóng bỏng của Thành phố, mặt khác ông hiểu sự quan tâm của dư luận đối với buổi lễ trao tặng huy hiệu cho đảng viên cao niên. Ông hiểu dư luận đang nhắn nhủ, gửi gắm rất nhiều vào Đảng... Trong lo lắng thầm kín, một niềm hy vọng bừng lên, thôi thúc...

...Mình còn làm gì được cho Đảng. Phải làm gì để Đảng không phụ lòng tin của nhân dân? Phải làm gì để không có tội với xương máu, với vong linh của biết bao con người? Phải làm gì để con cháu ta được ngẩng cao đầu mà bước?

Tại hội trường tổ chức lễ trước giờ khai mạc, ông Tám gặp khá nhiều chiến hữu cũ. Tay bắt mặt mừng vì gặp lại nhau, vì thấy nhau đến được đây ắt là khoẻ mạnh rồi... Sau những câu chuyện hỏi thăm, ông Tám rất chú ý lắng nghe những lời tâm sự của các cụ. Ông lại phát hiện thêm nhiều điều mới. Có lúc ông thấy se lòng khi những người cho rằng mình đã làm xong mọi nghĩa vụ, bây giờ có quyền an nhàn tuổi già, có quyền bỏ ngoài tai mọi chuyện.

Nhưng cũng có nhiều người vẫn giữ được nhuệ khí...

Ông Tám đi khắp hội trường, trong bụng định tìm xem Chín Tạ có vác mặt đến đây không. Thông thường những buổi nghi thức như thế này Chín Tạ thường có một chỗ trong hàng ghế danh dự dành cho các VIP. Ông nghĩ thầm trong bụng: Nếu có mặt Chín Tạ ở đây thì có lẽ hoặc là mình phải yêu cầu ban tổ chức đuổi Chín Tạ về, hoặc chính mình phải bỏ về...

Tiếng chuông mời khách an toạ chấm dứt mọi cuộc tranh luận và mọi câu chuyện lào rào khác trong hội trường. Ông Tám cũng thôi không đi lùng sục Chín Tạ nữa. Ông được mời lên ngồi hàng ghế đầu nhưng ông có cảm giác mình đi mãi mà vẫn chưa tới chỗ của mình, trong đầu mênh mang bao nhiêu ý nghĩ nung nấu từ trước khi đến hội trường này, lại bao nhiêu ý nghĩ nung nấu mới từ khi đặt chân vào hội trường này. Ông suy nghĩ nhiều mà vẫn chưa đi đến quyết định nào...

Sau lời khai mạc, đại diện lãnh đạo đảng bộ Thành phố lên đọc diễn văn chúc mừng các đảng viên cao niên tuổi đảng được trao tặng huy hiệu nhân dịp này.

Diễn văn hết lúc nào, ông Tám không biết. Chỉ biết sau đợt vỗ tay ào ào, ông Tám là người đầu tiên được mời lên gắn huy hiệu 50 tuổi Đảng. Một cô gái làm nhiệm vụ lễ tân, áo dài trắng muốt chỉnh tề, đã bước lên cạnh mi-crô vài bước, hai tay trịnh trọng bưng khay đựng huy hiệu sẽ gắn cho ông. Diễn giả là người được trao vinh dự thay mặt đảng bộ Thành phố và Thành uỷ gắn huy hiệu cho ông. Diễn giả cũng đã bước lên đứng cạnh cô lễ tân, sẵn sàng làm nhiệm vụ gắn huy hiệu. Ban tổ chức mời ông Tám phát biểu đôi lời trước khi nhận huy hiệu...

Ông Tám bước tới trước mi-crô, trịnh trọng:

Thưa các đồng chí...

Ông Tám ngắc ngứ không nói được nữa. Giọng ông bỗng nhiên lạc đi, cổ nghẹn lại cứ như là người bị ho kinh niên. Ông cố hắng giọng mấy lần, nhưng bất lực. Ông đành uống một ngụm nước to. Hội trường im phắc. Có lẽ vì giây phút này thiêng liêng lắm, thiêng liêng đối với từng cụ có mặt ở đây hôm nay, đây là dịp để mỗi người tự hồi tưởng lại chính mình...

Thưa các đồng chí,

Tôi xin lỗi vì nghẹn ngào, khó nói quá.

Thưa các đồng chí, trước hết tôi xin chân thành cảm ơn đảng bộ Thành phố và Thành uỷ đã cho tôi vinh dự được nhận huy hiệu 50 năm tuổi Đảng. Thực tình tôi đang phân vân quá... Tôi không biết nên thưa chuyện với các đồng chí như thế nào.., mung lung quá.., từ hôm tôi cầm cái giấy mời trong tay... Tôi xin phép ban tổ chức cho tôi được khất lại việc nhận huy hiệu kỳ này. Khi nào tôi tự đánh giá mình được rõ ràng hơn, tự tôi sẽ đến Thành uỷ xin nhận lại huy hiệu này. Tôi... xin lỗi... Tôi thành thực xin lỗi tất cả các đồng chí. Tôi xin... các đồng chí thông cảm cho...

Dứt lời, ông Tám chuệnh choạng, khó nhọc trở về chỗ ngồi của mình.

Hội trường chết lặng đến vài phút vì quá bất ngờ, nhưng ngay sau đó rào rào bao nhiêu lời bàn tán.

Một cụ mảnh khảnh lật đật bước lên bục micrô gõ mấy tiếng cộc cộc, sự ồn ào lắng xuống. Cụ hắng giọng mấy tiếng rồi lại gõ cộc cộc một lần nữa, hội trường hoàn toàn im lặng:

- Kính thưa tất cả các đồng chí, - Ông cụ mảnh khảnh lên tiếng - ...Người ta bảo nhà giáo thường hay nhút nhát, có lẽ chính tôi là một người như thế. Hôm nay là đại lễ của chúng ta, trên đã mất bao nhiêu công phu chuẩn bị, tổ chức. Tôi nghĩ chúng ta cứ đón nhận huy hiệu, còn đồng chí Tám Việt có khúc mắc điều gì thì coi như là việc riêng của đồng chí, đồng chí cứ báo cáo trực tiếp lên trên, không ai ngăn cản. Tôi e rằng việc làm của đồng chí Tám Việt chẳng những làm hỏng buổi lễ mà còn gây nhiều điều phiền toái tế nhị, mà cuộc sống hiện nay tự nó đã vô khối chuyện tế nhị rồi! Không phải chỉ riêng đồng chí Tám Việt mới tâm tư điều này điều khác. Tuy là nhà giáo và chỉ làm độc một nghề là dạy học, tôi cũng có không ít tâm tư về nhiều điều trong xã hội nước ta bây giờ. Thế nhưng tôi nghĩ nát ra rồi, liệu chúng ta bây giờ làm được gì? Đánh thức người ngủ thì dễ, đánh thức người ngủ giả vờ có khi chỉ mang vạ vào thân.

Ông cụ giáo viên mảnh khảnh dứt lời, hội trường ầm lên như cái chợ vỡ, người đồng tình, kẻ phản đối... Ông cụ giáo viên lật đật trở về chỗ ngồi của mình, hai chân cụ có vẻ như bị viêm khớp nặng.

Cuối cùng hội trường thấy diễn giả - người hôm nay làm nhiệm vụ gắn huy hiệu cho các cụ - bước ra chỗ mi-crô:

- Thưa các đồng chí, tôi xin đề nghị thế này. Chúng ta tôn trọng đề nghị của đồng chí Tám Việt. Rất hiếm khi có mặt nhiều đồng chí lão thành như thế này, tôi đề nghị mời đồng chí Tám Việt nói rõ lý do chúng ta cùng nghe. Sau đó chúng ta sẽ hạ hồi phân giải và quyết định. Như thế có được không ạ?

Ông Tám bước lên chỗ mi-crô theo ý kiến của đa số.

Chờ một lúc ông Tám Việt rồi mới nói: Tôi thật sự không yên lòng khi đón nhận huy hiệu cao quý.

Có nhiều chuyện tôi không thể đang tâm nhắm mắt bỏ qua các đồng chí ạ. Nhưng đây không phải là câu chuyện nhắm mắt hay không nhắm mắt. Nó là câu chuyện quyết định sống còn đối với vận mệnh của Đảng, của chế độ chính trị, của đất nước. Xin các đồng chí mạnh dạn nhìn lại đi: có bao giờ huy chương, huy hiệu, bằng khen nhiều như ngày nay không? Có bao giờ chúng ta bỏ nhiều công sức và thời giờ cho công tác xây dựng Đảng như thời nay không? Nhưng kết quả thu được ra sao? Có bao giờ tỷ lệ bằng cấp và lượng giờ học tập - nhất là học tập chính trị- của đội ngũ cán bộ đảng viên, viên chức nhà nước cao như ngày nay, nhiều như ngày nay không? Song cũng chưa lúc nào như lúc này tình trạng bất cập, tha hoá trong đội ngũ cán bộ viên chức đảng viên không giảm đi, thậm chí nhiều nơi tăng lên?

Tôi đã có thời gian dài hoạt động trong lòng chính quyền Mỹ - nguỵ ở địa bàn Sài Gòn, tôi muốn so sánh thế này: Băng nhóm xã hội đen Năm Cam chỉ là một dúm thất học vô lại, thua xa các băng nhóm xã hội đen hồi còn chế độ Mỹ - nguỵ mà tôi biết đến các đồng chí ạ, nhất là so với mấy băng nhóm có Ba Tàu cầm đầu. Thế mà băng nhóm Năm Cam đã làm rối ren bộ máy nhà nước ta, làm rơi rụng bao nhiêu cán bộ đảng viên, trong đó không ít cán bộ cao cấp. Xem thế đủ biết những yếu kém của chúng ta lớn đến chừng nào! Nguy đến chừng nào!.. Tôi xin kể các đồng chí nghe: Bà má Sáu Nhơn chắc hầu hết các đồng chí ngồi đây đều biết, một cơ sở của cách mạng suốt hai cuộc kháng chiến, bà ấy mới qua đời cách đây ít lâu. Trước khi nhắm mắt, bà Sáu Nhơn trao lại cho con cháu một bản in li-tô bản Tuyên Ngôn Độc Lập mà bả đã gìn giữ, đã bảo vệ suốt hơn nửa thế kỷ nay, nghĩa là còn lâu hơn cả tuổi đảng của tôi các đồng chí ạ. Bà dặn con cháu phải giữ đến cùng, không được đưa vào bảo tàng, vì bà cho rằng nhiệm vụ Tuyên Ngôn đề ra chúng ta chưa làm tốt, chưa làm xong! Chúng ta còn mắc nợ! Ôi xin các đồng chí nghĩ lại xem, còn lời nhắc nhở nào nghiêm khắc hơn của nhân dân không?

Cả hội trường ồn lên. Ông Tám bị ngắt lời. Đợi không khí lắng xuống, ông nói tiếp:

...Thưa các đồng chí, chính bà Sáu Nhơn đã cho tôi bài học! Bà ấy đã nhắc nhở tôi về nhiệm vụ người đảng viên! Thời gian gần đây tôi có món nợ lớn đối với Đảng. Tôi biết rõ tội ác của 3 thủ phạm chính: Một Dương Đình Tạ, tức Chín Tạ mà các đồng chí ngồi đây đều biết, hai là tổng giám đốc xây dựng giao thông Đoàn Danh Thắng, và ba là giám đốc công ty xuất nhập khẩu của trung tâm Bình Tiến. Tôi không thể nhắm mắt bỏ qua vụ án này. Khi nào vụ án được xử đến nơi đến chốn, tôi sẽ đến Thành uỷ xin nhận huy hiệu mà hôm nay tôi đã xin khất chưa nhận. Vụ án chưa được khởi tố, tôi xin phép không nói gì nhiều. Mong các đồng chí thông cảm cho và thứ lỗi...

Hội trường ồn hẳn lên.

Qua báo chí nhiều người đã biết đến vụ hiếp dâm giết người của Đoàn Danh Thắng ở Ea Kar, biết nghi nghi hoặc hoặc về cái chết của Bạch Liên. Nhưng đây là lần đầu tiên mọi người tại hội trường này được nghe từ miệng ông Tám Việt, lại giữa buổi lễ long trọng như thế này, về vụ án lớn có Chín Tạ là thủ phạm! Một chuyện sét đánh ngang tai!

Diễn giả từ nãy đến giờ đứng cạnh ông Tám có vài bước cũng há hốc miệng vì kinh ngạc.

Một cụ giơ tay, đứng lên nói ngay tại chỗ.

- Tôi thấy đồng chí Tám Việt có cái lý của mình. Người có đạo lý ắt phải xin khất như vậy. Đồng chí Tám Việt đã nghỉ hưu rồi, còn làm gì hơn được nữa? Có tỏ thái độ dứt khoát như thế thì mới chấm dứt được cái chuyện đánh bùn sang ao lâu nay vẫn xảy ra ở nhiều nơi. Tôi cũng xin khất lần này chưa nhận huy hiệu để ủng hộ đồng chí Tám Việt.

Một cụ bà giơ tay:

- Tôi cũng xin khất để ủng hộ đồng chí Tám Việt!

Chỗ này giơ tay, chỗ kia giơ tay, có chỗ bàn tán một lúc rồi thi nhau giơ tay, thậm chí có chỗ giục nhau ai đồng ý hôm nay chưa nhận huy hiệu vội thì giơ tay lên đi... Kết quả là có 27 cụ được nhận huy hiệu cao niên tuổi đảng hôm nay - kể cả ông Tám, thì cả 27 cụ đều xin khất lại. Tiếng vỗ tay rào rào vang lên.

Ban tổ chức và diễn giả nhìn nhau.

Cụ già đầu tiên lên tiếng ủng hộ ông Tám Việt lúc nãy bước lên chỗ mi-crô:

- Thưa các đồng chí trong ban tổ chức, thưa hai mươi sáu đồng chí được trao huy hiệu hôm nay với tôi là hai mươi bảy, tôi xin có ý kiến đề nghị thế này: Trước hết chúng ta nên biểu dương sự thẳng thắn của đồng chí Tám Việt và ủng hộ quyết định của đồng chí ấy. Tất cả chúng ta hôm nay xin khất chưa nhận huy hiệu vội, đó là sự ủng hộ dứt khoát của chúng ta trước nhất đối với đồng chí Tám Việt, sau đó là đối với chính lương tâm và trách nhiệm của chúng ta.

Tiếng vỗ tay rào rào hưởng ứng.

Hai mươi sáu đảng viên cao tuổi đảng đứng dậy vỗ tay hồi lâu hưởng ứng. Cả hội trường đứng dậy vỗ tay hưởng ứng quyết định của các cụ.

Đám đảng viên trẻ và đoàn viên Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ở phía sau đồng ca Quốc tế ca, cả hội trường đứng dậy hát theo. Lời ca hào hùng, tự nhiên, nồng nhiệt, đầy ý chí chiến đấu... Ôi những tiếng hát bộc phát tự đáy lòng!

29.

Cũng như mọi năm, gần Tết vợ chồng ông Lê Hải lại đưa nhau về quê thắp hương cho các cụ, kết hợp thăm họ hàng. Nhân dịp này xã đội trưởng Tịch ngày xưa, người cháu họ bên ông Hải, mời vợ chồng ông đi thăm một số cơ sở kinh tế của anh ta ở Thái Bình và tham quan một số địa phương dọc quốc lộ 10.

Nguyên xã đội trưởng Tịch và thím Mão ngày xưa là hai người tích cực nhất trong làng tác thành cho ông Hải bà Hậu nên vợ nên chồng khi ông Hải mới ở chiến trường miền Nam trở về. Thím Mão đã mất cách đây bốn năm. Ông Lê Hải bây giờ là người có thứ bậc cao nhất dòng họ. Nếu về sống ở quê, ông sẽ phải đảm nhiệm chức trưởng tộc họ Lê của làng. Ông nhờ Tịch làm hộ nhiệm vụ này trên thực tế, vì Tịch nhiệt tình với công việc cúng lễ tổ tiên, lại có điều kiện đi về thường xuyên. Ông Lê Hải chỉ làm nhiệm vụ trưởng tộc về danh nghĩa. Cứ vào khoảng tuần cuối cùng trong năm, thường thường là vào dịp lễ ông Táo hay sau đó một chút, là ông về quê thắp hương ở nhà thờ họ và thăm hỏi mọi người. Tịch bây giờ là chủ xí nghiệp đồ sứ vệ sinh Tisaco (Tich’s Sanitary Ware Company Ltd) dưới dạng công ty trách nhiệm hữu hạn với 400 công nhân ở Tiền Hải và là chủ trại nuôi tôm Tich’s Farm rộng 120 héc ta, cũng ở Tiền Hải, có thương hiệu nằm trong danh sách được xuất khẩu vào thị trường EU. Tịch còn đang chung vốn làm một số công trình lớn ở các tỉnh khác. Hai bên bố mẹ Tịch sống ở quê, nên tuy làm ăn ở Thái Bình, nhưng tháng nào vợ chồng con cái cũng kéo nhau về thăm. Bây giờ có con đường 10 mới mở, từ Tiền Hải về đến Vĩnh Bảo ô tô đi chỉ khoảng một giờ đồng hồ, rất thuận lợi.

Ông bà Lê Hải không sao tưởng tượng được anh nông dân xã đội trưởng hồi ấy bây giờ là một ông tư bản đỏ thật sự! Trong vòng chưa đầy hai mươi năm thôi, vốn liếng anh ta bây giờ không biết là bao nhiêu tỷ đồng! Một số công việc đang làm anh ta kể ra tính sơ sơ đã vài chục tỷ rồi. Chắc chắn anh ta còn giàu hơn thế nhiều. Tịch là đảng viên từ ngày làm xã đội trưởng, bây giờ vẫn thế, sinh hoạt ngay trong chi bộ xí nghiệp sứ vệ sinh của mình. Đã nhiều năm Tịch mời ông bà Lê Hải ra thăm cơ ngơi kinh tế của mình, nhưng năm nay ông bà mới thực hiện được. Dù biết trước mọi chuyện như thế, ông bà Lê Hải vẫn không sao tránh khỏi ngạc nhiên. Ông bà Lê Hải nhớ rất rõ là khi chiến tranh kết thúc, đã có thời kỳ Tịch phải đi làm thợ xây để nuôi gia đình. Song hình như chính nghề thợ xây đưa Tịch đến nghề làm đồ sứ ở Thái Bình, bắt đầu từ chỗ được nhận làm đại lý, rồi từ đại lý nhảy lên làm ông chủ mới, cơ ngơi này sản sinh ra cơ ngơi khác... Công việc làm đại lý đầu tiên của Tịch là đi bán hàng cho xí nghiệp mà anh ta đang làm thợ xây ở đấy. Cháu tự mình nghĩ ra cách bán hàng của cháu. Tay nhận hàng, tay bán hàng, lại chính tự tay đi xây lắp cho khách hàng, giá phải chăng, hàng cháu bán chạy vèo vèo... Tịch về Vĩnh Bảo kéo cả họ sang bên này, nhân lên thành mô hình lớn, thế là thắng to... Vợ Tịch giúp cho một tay đắc lực. Cứ thế quật mãi, quật mãi lên, bây giờ xí nghiệp Tịch có đại lý nằm rải suốt từ miền Trung vào đến Đồng Tháp, bí quyết vẫn là bán hàng kết hợp với dịch vụ, giá phải chăng. Đối tượng của Tịch là khách hàng từ trung lưu trở xuống, nhà nghèo Tịch xây lắp miễn phí. Mỗi đại lý của Tịch có hẳn một đội xe máy chở hàng kiêm làm thợ xây lắp. Thượng đế chỉ cần một cú điện thoại, hoặc một lời nhắn, nơi ngóc ngách đến mấy, hàng của Tịch cũng đến được. Người nọ mách người kia, lại rẻ chỉ bằng 2/3 hàng Trung Quốc, chất lượng tốt hơn, nên hàng của Tịch ra đến đâu hết đến đấy, quốc doanh ta địch không lại...

Trang trại nuôi tôm của Tịch lúc đầu chỉ là một bãi bồi hoang hoá, được đào đắp lại thành hồ, chính quyền cho thuê 15 năm để khai thác. Tịch đang dự tính nuôi thêm đà điểu vì bãi cát của hồ có chiều dài mấy cây số. Ông Lê Hải hỏi sao không thuê dài hạn hơn nữa, song được biết là toàn bộ đất đai của các xã trong huyện giao khoán cho nông dân thời hạn chỉ còn 15 năm nên không cho thuê dài hạn hơn được, khi nào hết hạn sẽ hay...

- Thực ra 15 năm đối với cháu là đủ ông bà trẻ ạ. Cháu chỉ khai thác hết công suất trong phạm vi 10 năm thôi, 5 năm còn lại sẽ vừa sản xuất vừa cải tạo lại môi trường nuôi, nếu thành công thì làm tiếp, không thành công cháu tính chuyện khác. Cũng may là tỉnh bí vốn làm thuỷ lợi nên mới cho cháu thuê cái bãi bồi này. So với luật, tỉnh làm như thế cũng là xé rào ông bà trẻ ạ. Đương nhiên là cháu phải cam kết dùng lao động của địa phương.

- Không có tư tưởng làm ăn lâu dài à? - Ông Lê Hải hỏi.

- Có chứ ạ. Nhưng cháu đã sang tìm hiểu chán ở Thái Lan rồi, họ khai thác đến kiệt cùng, nên hàng nghìn héc ta nuôi tôm bây giờ ô nhiễm nặng, không có cách gì cứu được, vì quá tốn kém. Cháu không muốn đi theo vết chân của họ. Cháu tính nát nước ra rồi, quay vòng 5+5+5 hay là 10+5 là có lý nhất! Sau này diện tích mặt bằng 120 héc ta ven biển của cháu sẽ vô giá!

- Ai nghĩ ra cho cậu cái vòng quay ba con 5 thế?

- Cháu là nông dân mà, luân canh bao giờ cũng tốt hơn độc canh, ông trẻ bà trẻ ạ. Khối bãi tôm ở miền Trung đang chết dở vì độc canh đấy!

Xã đội trưởng Tịch đang hùn vốn với một vài đối tác nữa xây dựng một khu đô thị mới ở Hà Nam, tương tự như mô hình khu đô thị mới phía Đông thành phố Hải Dương đã khởi công.

- Đảng viên không được làm kinh tế tư nhân cơ mà? - Bà Hậu trêu cháu mình.

- Vâng, cháu biết. Nhưng cháu là đảng viên trước khi trở thành ông chủ, lại là đảng viên tốt, đóng nhiều thuế, nên Đảng không nỡ khai trừ cháu ạ.

- Tôi sẽ xui chính quyền trị cậu! Chính quyền đánh xí nghiệp dễ ợt! - Ông Lê Hải doạ vui.

- Vâng, điều này ông trẻ nói đúng ạ, nhưng cháu có võ của cháu. Cháu cũng từ chính quyền ra mà ông trẻ! Dù mới chỉ là cấp xã. Nói đến chuyện đảng viên không được làm kinh tế tư nhân, cháu có anh bạn ở Vĩnh Phúc, trước đây cùng làm nghề liên quan đến sành sứ như cháu ông bà trẻ ạ. Anh ta đang làm giám đốc một công ty vật liệu xây dựng quốc doanh, có tài, bỗng dưng được cất nhắc lên làm phó tổng giám đốc của tổng công ty. Anh ta bàn mãi với cháu và quyết định không nhận chức mới, đơn giản là anh ta không muốn về hầu mấy vị chức sắc ăn không ngồi rồi trong tổng công ty. Thế là trên cách chức, nhưng anh ta lại mừng rơn, nhảy tót ra ngoài, rủ bạn bè lập công ty riêng. Mải làm ăn, sinh hoạt Đảng bập bõm, thế là bị khai trừ nốt khỏi Đảng, anh ta về nhà lôi kéo anh em lập thêm mấy công ty nữa. Bây giờ các xí nghiệp ceramic của anh ta hàng năm sản xuất khoảng hai mươi triệu mét vuông gạch ceramic cao cấp, nuôi ba nghìn công nhân, mỗi năm nộp thuế cho tỉnh hàng chục tỷ đồng, trong khi đó toàn bộ các xí nghiệp quốc doanh của tỉnh đóng thuế khoảng bốn tỷ đồng!

- Tạo được nhiều công ăn việc làm, đóng nhiều thuế như thế phải phong Anh hùng lao động mới được chứ? - bà Hậu hỏi.

- Đáng lắm bà trẻ ạ. Nhưng nước ta làm gì có chuyện tôn vinh cái anh chàng bị khai trừ khỏi Đảng! Khác với cháu, thằng này có học, nên làm ăn bài bản hơn cháu nhiều lắm. Nó giỏi lắm ạ, khi ra ngoài biên chế, cháu hỏi nó tại sao lại chọn sản phẩm ốp lát ceramic đang ế khắp nước! Nó bảo của rởm thì ế thật, xây dựng đang lên ầm ầm thế này, gạch ceramic cao cấp sẽ thắng to. Nó chuyên vào một sản phẩm này thôi và thắng to thật ông bà trẻ ạ. Nó có hàng xuất khẩu sang Trung Quốc và sang Nga nữa mới tài chứ! Ông bà đến thăm Vĩnh Phúc cứ hỏi Vĩnh ceramic thì ai cũng biết! Cháu thực không biết khai trừ anh ta khỏi Đảng có nên không!

- Nếu Đảng hỏi ý kiến cháu, cháu trả lời thế nào?

- Ông trẻ ạ, nếu là Tổng bí thư, cháu sẵn sàng khai trừ mọi đảng viên ăn hại đái nát, hư hỏng, tham nhũng. Còn thằng Vĩnh thì phải giữ nó ở lại trong Đảng! Nó tốt lắm, không làm việc gì trái, đã thế lại tạo việc làm cho hàng nghìn người... Bây giờ khai trừ nó mất rồi!..

- Ăn nói gì mà linh tinh thế? - Lê Hải hỏi.

- Sự thật là thế đấy ông trẻ ạ, cháu không nói sai.

- Anh chàng này muốn tư sản hoá Đảng hả?

- Tuỳ ông trẻ quy kết ạ…

- Được sự bảo vệ của chính quyền địa phương có tốn kém không?

- Được chính quyền địa phương bảo vệ thì yên tâm quá 50% rồi ông trẻ ạ! Còn lại 50% là làm đúng pháp luật.

- Thế có phải thường xuyên làm luật không? - Bà Hậu hỏi.

- Em hỏi gì mà anh nghe không hiểu? - Lê Hải ngơ ngác hỏi vợ.

Bà Hậu không trả lời mà chỉ ôm mặt cười về câu hỏi ngây ngô của chồng, rồi chỉ chỉ vào Tịch, giục trả lời thay.

- Bà trẻ hàng ngày phải đi chợ có khác, rành hơn ông trẻ nhiều ạ. Cháu gọi đấy là công tác dân vận cho nó sang. Sống ở đâu mà chẳng phải làm công tác dân vận ạ. Tốn kém nhất là lúc vạn sự khởi đầu nan. Cháu qua đoạn này rồi, còn bây giờ mọi chuyện đã vào nề nếp, nghĩa là làm luật vừa phải thôi ạ.

Lúc này Lê Hải mới vỡ lẽ, gật gù một lúc rồi hỏi tiếp:

- Hồi nông dân Tiền Hải nổi dậy cậu không làm sao à?

- Dạ không, đấy là chuyện của mấy ông cán bộ xã và huyện với bà con nông dân. Ông bà tính, tham nhũng trắng trợn quá, dân đánh cho, phải bồng bế nhau bỏ làng bỏ xới đi tứ xứ rồi, không dính gì đến doanh nhân chúng cháu.

- Sao cậu lại không dính?

- Ông bà trẻ ạ, với cháu gay nhất là khâu đền bù giải toả cho bà con nông dân. Thoả thuận được với nhau ký kết đàng hoàng rồi là quân của cháu đeo hàng ba-lô tiền đi, đưa tận tay đến từng hộ, xã huyện đừng hòng xơ múi vào! Cái gì phải chia phần cho xã và huyện thì cháu chia đứt đoạn trước rồi, không để cho họ lòng thòng với bà con nông dân.

- Chịu chơi nhỉ! Bây giờ cậu lo gì nhất?

- Ông bà trẻ ạ, cứ ổn định chính sách cho chúng cháu vài chục năm, nước ta giàu to cho mà xem. Cháu chỉ lo nhất mỗi đoạn này thôi.

- Cỡ tư bản như cậu Thái Bình có bao nhiêu rồi?

- Thưa ông trẻ, cháu còn lâu mới được lên tư bản ạ? Cháu mới chỉ là tỷ phú tiền Việt thôi, chưa phải là tỷ phú đô la ạ. Cỡ như cháu trở lên Thái Bình có khoảng vài chục... Nhưng có lẽ Thái Bình không thấm tháp gì cả về tài và lực so với Hà Nội của ông trẻ!

- Có ăn ốc nói mò không đấy? - Bà Hậu hỏi Tịch.

- Dạ thưa bà trẻ không ạ. Ví dụ như các ông Đạo “bia”, ông Việt “sen”, ông Hoài "điên"... mà cánh làm ăn ai cũng biết... Riêng cháu hiện đang canh ty với sáu, bảy vị như thế ở Hà Nội. Họ có khối công việc ở ngay Thái Bình chúng cháu. Có điều là ở gần Trung ương quá nên các đại gia này thích sắm vai anh hùng "núp"(*) [(*)Đồng âm khác nghĩa với tên nhân vật lịch sử anh hùng Núp.] hơn. Có vị còn nói chỉ để tóc dài ba phân thôi để không bị túm!

- Ý cậu muốn nói là tiềm năng trong dân có thể phát huy còn lớn lắm? - Ông Hải hỏi tiếp.

- Ôi, hỏi được như thế là ông trẻ có đầu óc thoáng lắm đấy ạ! Nhà nước cho chúng cháu hai chữ bình yên, nếu tốt hơn nữa thì hậu thuẫn cho chúng cháu, xin bảo đảm với ông bà, chúng cháu không sợ Tây, Tàu nào cả.

- Cậu dám cả quyết như thế?

- Vâng ạ, từ khi có luật cho các doanh nghiệp tư nhân, tụi cháu đi được một bước dài trong cạnh tranh với bên ngoài. Chúng cháu gọi vui đấy là cái luật khoán hộ trong công nghiệp ạ. Nếu bây giờ bảo cháu đi chùa thắp hương cầu khấn trời đất phù hộ thực thi suôn sẻ luật này, cháu sẵn sàng, mặc dù xưa nay cháu chúa ghét lễ bái!

- Tại sao cậu lại đi vào nhiều ngành nghề thế, không chuyên vào một thứ?

- Khác với thằng Vĩnh, cháu không muốn chuyên vào một ngành nghề nào đâu ạ, mỗi người có cái mạnh riêng của mình không ai giống ai cả ông bà trẻ ạ. Phần cháu, cháu chỉ quan tâm đến làm cái gì dễ kiếm được nhiều tiền. Nhưng chụp giật thì bấp bênh lắm, không phải cái mạnh của cháu. Chuyên sâu như thằng Vĩnh cháu cũng không có tài. Đối với cháu, chỉ có thị trường mới định đoạt được cháu nên lựa chọn sản phẩm gì... Nếu tính có lãi là cháu làm, sản phẩm nào cũng phải đi đến cái đích duy nhất này, ông bà trẻ ạ. Hễ vài ba tháng mà cháu không tìm ra được sản phẩm mới, nghĩa là không tìm ra thị trường nào mới, là cháu lo sốt vó, không thiết ăn thiết uống gì nữa! Lúc nào trong đầu cháu cũng phải luôn luôn đi tìm thị trường mới cho sản phẩm mới!

Ông Lê Hải mắt tròn xoe:

- Ai dậy khôn cho cậu thế?

- Thị trường, ông trẻ ạ. Chỉ có thị trường là quyết định! Chúng cháu khác hẳn với quốc doanh ở điểm này, xoay chuyển nhanh hơn đứt quốc doanh ở điểm này. Trại nuôi tôm 120 héc-ta của cháu là như thế. Cách đây khoảng chục năm, khi nuôi tôm bắt đầu manh nha ở miền Nam, cháu đã bò ra đây nhòm ngó bãi hoang này rồi. Tỉnh ra điều kiện nếu đầu tư làm công trình tưới tiêu của huyện thì đồng ý cho thuê bãi bồi này. Dự án làm công trình tưới tiêu có rồi, hết 22 tỷ đồng nhưng chưa có vốn. Làm việc ở tỉnh chưa đầy một giờ, cháu ký kết biên bản nhận ngay. Sáng hôm sau cháu đi thế chấp xí nghiệp đồ sứ của cháu để vay ngân hàng cổ phần và huy động một số nguồn khác, còn vốn của cháu thì để đập trực tiếp vào trại tôm cho sớm ra sản phẩm... Trước khi khởi công, cháu cho thẩm định lại toàn bộ dự án công trình thuỷ lợi và cho đấu thầu lại, dự toán công trình chỉ còn 20 tỷ! Thế là chưa làm tỉnh đã lợi ra được hai tỷ! Kết quả là huyện có công trình thuỷ lợi, còn cháu có trại nuôi tôm. Đương nhiên nếu tôm không trúng thì cháu mất sạch và phải ngồi tù. Quốc doanh không thể mạo hiểm như cháu được ông bà ạ, vì giám đốc quốc doanh chỉ có được và chẳng bao giờ mất, lại càng không có cái gì để mà mất! Nhưng cái được quan trọng nhất của cháu là lãnh đạo tỉnh công nhận cháu là đảng viên gương mẫu! Thế có hay không ạ? Phải bạo phổi lắm đấy ạ. Công việc của cháu có thanh thế từ đấy.

- Tôi nhớ đã có lần cậu đã theo học một lớp ngắn ngày ở Hà Nội, có được việc gì không?

- Ông bà trẻ biết đấy, cách đây hơn hai năm cháu về ở nhà ông bà mấy tuần. Hồi ấy cháu bỏ tiền túi theo học lớp bồi dưỡng ngắn ngày cho các chủ doanh nghiệp, do AIT(*) [(*) Học viện Công nghệ châu Á (Asian Institute fof Technologic)] tổ chức. Kể ra học như thế cũng đáng đồng tiền, ông bà ạ, nhờ thế cách làm ăn của cháu từ đấy có bài bản hơn. Cháu cũng hiểu sâu thêm tầm quan trọng của vấn đề môi trường và cách xử sự nó nên cháu không ngại nó nữa... Cháu tự học quanh năm ngày tháng chứ đâu chỉ có đến lớp, chỉ có điều cháu không học lấy bằng thôi.

- Hiện giờ có theo học lớp nào không?

- Mấy hôm nay cháu đi chơi với ông bà trẻ nên coi là ngoại lệ đấy ạ. Còn tối nào cũng khoảng từ 10 giờ đến 11 giờ là giờ học của cháu, bất khả xâm phạm, thầy dạy là mấy tờ báo và các thông tin cháu tìm trên mạng. Nghề thực của cháu là đi và nghĩ. Trong nước, ngoài nước cháu đi khá nhiều. Chỗ nào có cái gì hay hay là phải đến dòm ngó ngay. Vốn từ bé quen cái lối năng nhặt chặt bị, cháu không chê loại sản phẩm nào, mà chỉ xem nó đáng cho mình kinh doanh hay không thôi. Nhiều lúc vợ cháu bảo cháu tuổi Sửu nên phải làm việc như trâu, nhưng được cái là cô ấy cũng thông cảm. Hai con cháu thì gọi cháu là cái rô bốt biết nghĩ.

- Giàu vì bạn, sang vì vợ, các cụ dạy thế có đúng không?

- Quả là thế, bà trẻ ạ. Nhà cháu bỏ nghề dạy học từ khi sang bên này, bây giờ là trung tâm thông tin của cháu. Bởi vì công việc nào bắt đầu vào guồng là cháu giao hết cho giám đốc - do chính tay cháu đi thuê, cháu quản các đơn vị qua những thông tin gửi về cho vợ cháu. Giám đốc phụ trách công trường xây dựng bên Hải Dương của cháu lĩnh lương 20 triệu đồng một tháng đấy ông bà trẻ ạ. Số sinh viên mới tốt nghiệp bây giờ cũng nhiều anh giỏi đáo để.

- Lương gì mà cao thế? - Bà Hậu ngạc nhiên.

- Cũng đáng đồng tiền thôi bà trẻ ạ. Tiến độ công trường kéo dài thêm một ngày, cháu sẽ phải chi thêm mỗi ngày hai mươi triệu đồng. Cháu trả lương hai mươi triệu, nhưng thực vào túi anh ta chỉ khoảng mười bốn mười lăm triệu thôi, vì mỗi tháng anh ta cũng phải tự chi phí hết khoảng năm, sáu triệu tiền xăng dầu, khấu hao ôtô của anh ta, tiền điện thoại di động và một số khoản lặt vặt khác. Nếu không được việc cháu thay giám đốc khác ngay. Lúc nào cháu cũng phải có sẵn người thay thế trong túi áo.

- Cậu định làm gì ở Thái Bình nữa?

- Nếu nhà nước bảo đảm cung cấp khí đốt lâu dài trong vòng hai mươi (20) năm hoặc hơn nữa, cháu định làm cho Tiền Hải sẽ có một cái tên tương tự như Bôhêm (Boheme).

- Cậu nói cái gì? - Ông Hải nghe chưa thủng.

- Ông bà trẻ hôm qua đã đi thăm xí nghiệp thuỷ tinh pha lê của Tiền Hải rồi đấy ạ. Xí nghiệp có năm trăm (500) công nhân mà sản phẩm không đủ bán, cũng là của một tư nhân. Ông bà trẻ thấy đấy, đồ pha lê ở đây chẳng kém Bôhêm là bao, cứ tạm cho điểm là một tám một mười đi. Từ tám phần mười Bôhêm làm sao nâng lên cho đủ mười phần mười Bôhêm mới là chỗ để cho cháu có thể hái ra tiền.., và đấy mới là bí quyết để hái ra tiền. Chính điều này đã thúc giục cháu đi Tiệp, đến tận Bôhêm. Đoạn đường tám phần mười Bôhêm đã có người đi hộ cháu rồi, đoạn đường còn lại cho đến đủ mười phần mười mới đích thị là công việc của cháu.

- Ngày xưa ngù ngờ, dùi đục chấm mắm cáy! Sao bây giờ khôn thế? - Lê Hải thán phục cháu mình.

- Trời phù hộ ông trẻ ạ. Đến Cộng Hoà Séc, cháu thuê một người Việt làm phiên dịch và nằm ở đấy mất hai tuần, nhân thể cháu học thêm được kinh nghiệm khai thác kinh doanh tắm suối nước nóng ở Cáclôvi Vari (Carlovy Vary), họ làm có bài bản hơn ta nhiều ông bà trẻ ạ. Tại Bôhêm cháu đi vào các doanh nghiệp làm đồ mỹ nghệ pha lê, việc đầu tiên là hỏi họ bán đi đâu, tính toán tiền lương, giá cả... Trước khi về cháu tạt sang Áo thẩm tra lại thị trường tiêu thụ và giá cả... Ở lại Viên (Vienne) mấy ngày, cháu tính toán thấy có thể làm được.

- Chịu khó mày mò gớm nhỉ?

- Phải chịu khó đi, bà trẻ ạ, nếu không được gì thì coi như đi du lịch, có mất đi đâu mà lo ạ. Cháu tính rồi, nếu có một xí nghiệp chuyên đồ mỹ nghệ pha lê cao cấp ở Tiền Hải, nhất định cháu trúng to cho mà xem. Làm đồ mỹ nghệ pha lê cao cấp, mười phần mười Bôhêm, chứ không làm đồ thuỷ tinh! Thêm cái sáng tạo của nghệ thuật tạo hình Việt Nam vào nữa!.. Ôi nhất định sẽ là sản phẩm độc đáo, có thị trường rộng khắp thế giới, ai cạnh tranh với ta đều khó ông bà trẻ ạ... Cháu đã xem xét kỹ mọi thứ, những gì ta có thể tự có được, những gì có thể mua được, từ công nghệ, kỹ thuật, hoá chất, phụ liệu, mỹ thuật, nghệ thuật... Cát Cam Ranh thì tuyệt vời, lao động có tay nghề cao có thể đào tạo được, chuyên gia giỏi của Tiệp cháu đã ướm được mấy nguồn để thuê rồi, thậm chí có thể thuê được cả nghệ nhân Tiệp nữa. Bây giờ cháu có thể làm việc qua mạng nhờ anh phiên dịch bên ấy, tiện lắm ông bà ạ... Cháu đã tìm sẵn cả vài nghệ nhân Việt Nam...

- Ngày xưa tôi chỉ thấy cậu toàn hò với hét du kích, ăn nói thì quân phiệt, thế mà bây giờ giao thiệp giỏi nhỉ. - Bà Hậu nhận xét.

- Cái gì cháu chưa học được thì cuộc sống nó rèn, bà trẻ ạ... Bây giờ chỉ còn nguồn khí đốt lâu dài cho Thái Bình là cháu chịu chết! Cháu nghĩ khí đốt cho công nghiệp của Thái Bình, nhất là cho công nghiệp của Tiền Hải, là chuyện của Chính phủ, chứ không còn là chuyện riêng của tỉnh nữa ông bà ạ. Câu chuỵện này quyết định tương lai một triệu tư người dân sống ở đây và hoàn toàn ngoài tầm với của tỉnh. Nhất là bây giờ đã có con đường 10. Không biết Chính phủ có ai quan tâm đến chuyện này không! Chỉ cần Nhà nước giảm bớt những thứ đầu tư vô bổ hay kém hiệu quả thì việc đưa khí đốt từ ngoài biển vào cho công nghiệp Thái Bình để đổi đời cho cả tỉnh này chỉ là chuyện vặt thôi, ông bà ạ. Kể cả khí đốt từ Lan Tây, Lan Đỏ...

- Cậu có là con vẹt của báo chí không đấy?

- Ông trẻ ơi, báo chí vừa mới đưa tin riêng đầu tư cho mía đường tính đến nay lên tới sáu bảy nghìn tỷ đồng, có bài báo ước tính khoảng một nửa tỷ đôla. Đang lỗ đơn lỗ kép!.. Ông thử tính hộ cháu xem có thể làm gì tốt hơn với số tiền khổng lồ như thế? Bài báo còn đưa tin nếu không tìm ra lối thoát thì trong vòng mươi năm nữa cứ một nhà máy đường sẽ đắt bằng ba nhà máy đường vì lãi mẹ đẻ lãi con! Phát triển kinh tế chạy theo sản phẩm thì nó như thế đấy ông trẻ ạ, còn kinh doanh nhằm vào thị trường với mục đích kiếm lãi như của cháu thì lại khác.

- Xã đội trưởng mà tính toán đâu ra đấy nhỉ? - Bà Hậu khen.

- Thế nhưng xem ti vi thấy ca ngợi mía đường là cây xoá đói giảm nghèo cơ mà? - Ông Lê Hải hỏi.

- Vâng, quả là có tạo thêm nhiều công ăn việc làm cho nhiều vùng, nhưng đấy là câu chuyện tạm bợ, câu chuyện mỵ dân của mấy ông lãnh đạo địa phương, gây thành tích hay vốn chính trị cho chính mình và lấy lòng cấp trên thôi ạ! Ông trẻ tính, cứ lỗ và nợ mãi, cả nền kinh tế sẽ đổ thì lấy gì nuôi nhau? Lại còn hộp xanh, hộp đỏ, hộp vàng nữa chứ!

- Cậu nói xanh đỏ trắng vàng cái gì?

- Bà con nông dân nông ta bây giờ có hai cái sợ ông bà ạ. Thứ nhất là, thiên tai không sợ bằng không tiêu thụ được đầu ra. Thứ hai là sợ các khoản trợ cấp kếch xù ở các nước tư bản dành cho nông phẩm của nước họ. Báo chí ta cho biết khoản trợ cấp này thường là một phần năm đến một phần tư giá thành. Thưa ông trẻ, ta làm sao mà địch lại được ạ? Suýt nữa cháu là chủ một trang trại lớn trồng đỗ tương 300 hécta, thuận lợi thì sau 5 năm mở rộng gấp đôi, một nông trường đã thoả thuận hợp tác với cháu 25 năm, thực chất là cho cháu thuê đất 25 năm, mọi chuyện tính toán xong xuôi hết rồi, đầu ra cung cấp cho sản xuất thức ăn gia súc trong nước không xuể, thế nhưng năng suất và giá thành không sao địch lại được đỗ tương nhập từ Mỹ! Cháu đành bỏ cuộc.

- À à, chuyện trợ cấp như thế này mình có lần nghe đến loáng thoáng ở đâu đó, nhưng không ngờ nó lại liên quan trực tiếp đến nông dân nước mình! Xem ra bầu trời của mình mới chỉ bằng cái vung... - Ông Lê Hải gần như tự nói với mình.

- Hoa quả của ta xuất đi Trung Quốc bây giờ cũng gay go lắm ông bà trẻ ạ, trong khi đó hoa quả của Thái Lan vào Trung Quốc thoải mái, vì hai nước này đối xử với nhau với tư cách đều là thành viên Tổ chức Thương mại Thế giới. Thái Bình vừa rồi cũng khối anh phá sản vì bệnh SARS đấy ạ, nhất là những trại nuôi lợn sữa xuất đi Hongkong. Đột nhiên Hongkong không nhập nữa vì dịch bệnh này và vì kinh tế ở đấy xuống dốc.

- Thời nào nghề nông cũng khổ Tịch nhỉ.

- Như thế là bà trẻ vẫn thông cảm với nông dân đấy ạ, bằng bất kỳ giá nào cũng phải đổi nghề cho nhanh bà ạ. Ngay trong nước thôi, càng đi, cháu mới càng biết là thiên hạ khôn hơn dân Vĩnh Bảo ta nhiều lắm ông bà ạ. Chuyện Thái Bình 5 tấn là chuyện cổ tích rồi, bây giờ phải là 15 tấn. Sống mãi với chuyện cổ tích thì nghèo to, bây giờ bà con ở đây đang lo chuyện cánh đồng 50 triệu! Ông bà thử tưởng tượng xem, làm gì để thu hoạch được 50 triệu đồng một năm trên một hécta ở đồng đất này! Cánh đồng 5 tấn thì giỏi lắm mới chỉ được trên dưới chục triệu đồng một hécta thôi! Mục tiêu này rất khó, nhưng không đạt được thì nghèo mãi! Thế mà đã có nhiều hộ làm được mới tài chứ ạ. Tỉnh đang cố đẩy thành phong trào. Có thể nói nông dân đang tìm cách vắt đất ra tiền, ông bà trẻ ạ. Đã có những đồng ruộng chuyên canh 15 tấn thật, nào là cá, nào là hoa hồng, cây cảnh.., có cả những hộ riêng lẻ chăn nuôi lớn, có trại lợn tới nghìn con nuôi theo phương thức công nghiệp hẳn hoi.

- Nghĩa là một anh nông dân bằng cả cái nông trường chăn nuôi ngày xưa?

- Vâng, đúng thế ông ạ. Thái Bình có bao nhiêu nông dân thì có bằng ấy cái đầu ngày đêm suy nghĩ đánh vật với đất!

- Người đánh vật với đất? Cháu ví von hay quá. - Bà Hậu khen.

- Không thể nói khác được ông bà trẻ ạ. Nhưng đánh đấm kiểu gì cũng vẫn chỉ là quẩn quanh trên mảnh đất ba sào thôi ạ, nghĩa là vẫn trong phạm vi kinh tế hộ. Nhảy sang kinh tế trang trại thực sự thì phải có chính sách khác về đất đai, không thể luồn lách chui lủi mãi như hiện nay được. Vì cứ tạm bợ thuê gom đất của nhau thì nói ông bà tha lỗi, bố bảo cháu cũng không dám đầu tư lâu dài hay là làm gì cho ra tấm ra món được ông bà trẻ ạ. Kinh tế hợp tác xã cần lắm, nhưng không phải là cái thứ hợp tác xã ta đã cố ý dựng lên. Cuộc sống đang chấp nhận một kiểu hợp tác xã sinh động hoàn toàn khác, phong phú vô cùng. Song câu chuyện đau đầu nhất ngay bây giờ cho lãnh đạo tỉnh này là tiêu thụ đầu ra thế nào! Đâu đâu cũng tôm, cũng cá, cũng lợn như thế này, thứ nào cũng từng mớ, từng mớ, bán khối lượng lớn, bán đi xa là không được, xuất khẩu lại càng không được! Lại còn đẻ thêm vấn đề môi trường nữa chứ! Dân thì đông, đất đai chật hẹp, chạy đằng trời cũng không thoát khỏi công nghiệp hoá ông bà trẻ ạ. Nhưng ông bà tính xem, công nghiệp hoá theo cách nào? Làm như đang làm thì sớm muộn dứt khoát không ổn! Đây là một ví dụ nữa là chúng cháu rất cần sự mở đường, sự hậu thuẫn của Nhà nước. Không lo dần đi, càng xoay xở càng sớm đi đến ách tắc lớn!

- Theo cậu, năm khu công nghiệp của Thái Bình có mang lại hy vọng nào cho tỉnh không? Mình thấy ti vi và báo của tỉnh đang ca ngợi chuyện này nhiều lắm.

- Cháu hy vọng ông ạ. Tỉnh đang trải chiếu hoa mời khách tứ phương đến đầu tư! Ưu đãi hết chỗ nói. Năm khu công nghiệp có thể thu hút vài vạn lao động nếu thu hút tốt đầu tư nước ngoài và trong nước, tạo ra vô khối việc làm phụ khác cho cả tỉnh và các tỉnh lân cận. Như thế may ra tỉnh sẽ đột phá được một lối đi khác. Nhưng khó một nỗi làm được hay không thì lại là câu chuyện của cả nước ta đối với thế giới bên ngoài ông bà trẻ ạ, không còn là chuyện riêng của Thái Bình nữa.

- Thế là thế nào?

- Bà trẻ tính, đầu ra của 5 khu công nghiệp chủ yếu sẽ phải tiêu thụ ở nước ngoài, dự kiến nào là hàng may mặc, giày dép, nào là đồ nhựa, hàng tiêu dùng lâu bền, nào là linh kiên phụ tùng, đồ điện... Cháu nghe tỉnh giới thiệu thấy mê lắm, nhưng tỉnh cũng thừa nhận phải có thị trường xuất khẩu, mà nước mình cứ lẩm cẩm mãi như thế này lấy đâu ra thị trường! Mới đây cá basa của ta đi Mỹ bị áp thuế một cách vô lý, rồi đến quota hàng may mặc... Nghe nói ta đang đàm phán gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới để có thế mặc cả, nhưng còn trầy trật lắm.

- Ghê nhỉ, xã đội trưởng Tịch năm nào còn là anh nông dân cày sâu cuốc bẫm, thế mà bây giờ cũng phải quan tâm đến những chuyện quốc tế nhỉ? - Bà Hậu khen.

- Bà trẻ ơi, những chuyện này đối với cháu bây giờ là cơm áo gạo tiền, thờ ơ làm sao được ạ. Nếu có nhà đầu tư nào, trong nước ngoài nước đều được cả, hễ họ nhảy vào khu công nghiệp ở đây là cháu xông ra tham gia đấu thầu xây dựng ngay! Quân xây dựng của cháu thuộc loại mạnh trong tỉnh này! Nông dân Thái Bình làm ăn giỏi là thế, có thể nói là vô địch trong cả nước về chịu thương chịu khó, người Thái Bình đi kiếm sống khắp nước, thế mà Trung ương hàng năm vẫn phải hỗ trợ quá nửa ngân sách của tỉnh, chỉ là vì chưa thoát khỏi số kiếp tỉnh nông nghiệp ông bà trẻ ạ!

- Chết thật, lâu nay mình cứ ngỡ là Trung ương chỉ phải hỗ trợ mấy tỉnh miền núi hay vùng sâu vùng xa thôi chứ! - Ông Lê Hải thốt lên.

- Sang Nam Định cháu thấy bà con sản xuất được khá nhiều thứ. Có xí nghiệp gia đình làm gia công đến 70 - 80 phần trăm phụ tùng cho những hãng làm bếp ga nổi tiếng như Sinai, Rinnai... Đến Ý Yên cháu thấy có nhà làm đồ đồng đã đúc được tượng nặng ba mươi tấn theo phương pháp đúc liên hoàn mới sợ chứ, rất thủ công nhưng lại rất khoa học ông bà trẻ ạ. Thảo nào vùng này hồi chiến tranh phá hoại đã là một trong những nơi cung cấp chính về phụ tùng xe đạp gia công cho cả miền Bắc, có thuyền xi măng lưới thép của vua Đê(*) [(*) Một trong những ví dụ điển hình của hiện tượng "phá rào" thời bao cấp ở miền Bắc trước 1975.] , ngay lúc còn thời tem phiếu mới kinh chứ ạ!.. Nhưng đến Đa Hội bên Bắc Ninh, ngay lập tức cháu phải ngả nón bái phục. Hỏi ra, khối lượng sắt thép làng này làm ra xấp xỉ với sản lượng cả khu gang thép Thái Nguyên, ông bà trẻ thấy có đáng kính nể không ạ?

- Cháu có nói ngoa không đấy?

- Thưa ông trẻ, một trăm phần trăm thật ạ! Chỉ có điều chất lượng sắt thép Đa Hội không thể so với Thái Nguyên được. Bắc Ninh còn làm nhiều thứ khác nữa, hàng nhái khá nhiều và giỏi lắm. Ông bà phải bớt chút thời giờ đến đấy mà xem!

- Cậu đang kể chuyện khoa học viễn tưởng à?

- Gọi như thế cũng được ạ, và hầu như Nhà nước không phải đầu tư lấy một xu cho những sản phẩm này. Nhưng cháu lo sẽ có nhiều cái mất lớn, ông bà trẻ ạ.

- Mất cái gì mà mất lớn?

- Cháu xin kể làm ví dụ như thế này: Chất lượng sắt thép Đa Hội thấp, làm những công trình nhỏ và chịu tốn một chút thì có thể không sao ông ạ. Nhưng nếu để cho các công ty đấu thầu gian lận đưa vào những công trình lớn thì hiểm hoạ khôn lường!

- Nhà nước không kiểm soát?

- Cháu nghĩ là có đấy, nhưng chỗ nào cũng đày rẫy tiêu cực, ông trẻ có tin là kiểm soát được hết không? Mua và bán ở Đa Hội theo kiểu gì cũng được ông bà trẻ ạ, trời cũng không kiểm soát nổi. Đã thế thường là vài ba năm sau khi nghiệm thu công trình, hậu quả mới phát sinh.

- Nghe mà rợn cả người. Thế theo cậu phải dẹp cái làng nghề sắt thép Đa Hội à?

- Dạ không, mà có muốn dẹp cũng không dẹp nổi ông trẻ ạ. Nghề làm hàng sắt ở Đa Hội tồn tại đến nay là hơn bốn trăm năm rồi! Phải ra sức khuyến khích nó là khác. Cái chính là tạo mọi điều kiện cho nó phát triển sản xuất kinh doanh đúng với những đòi hỏi của loại sản phẩm này. Ông bà trẻ cứ đến Đa Hội mà xem, người và thiết bị thì chật như nêm, nơi sinh hoạt và nơi sản xuất chen lấn nhau. Nóng, ồn ào, khói bụi mù mịt, vệ sinh công nghiệp và an toàn môi trường ở đấy thì khủng khiếp ông bà trẻ ạ. Cháu xin lỗi, nói rằng nhà nọ ị lên đầu nhà kia cũng không ngoa đâu ạ! Đây là cái mất rất lớn, thậm chí có thể không cứu vãn được! Các tiêu chuẩn độc hại về môi trường ở đấy đều gấp hàng chục hàng trăm lần mức cho phép, chính người Đa Hội kể cho cháu nghe như vậy. Chuyện này thì tự dân Đa Hội có ba đầu sáu tay cũng phải quỳ gối đầu hàng thôi, trong khi đó ruộng đất của làng thì cho những người làng bên đến thuê để canh tác.

- Thế sao không đưa bớt cơ sở sản xuất ra khỏi làng? - Ông Lê Hải hỏi.

- Cháu hỏi rồi, dân Đa Hội muốn lắm nhưng tự mình không làm nổi ông ạ. Xã cũng đã mạnh dạn trích ra hơn chục héc ta thu gom các hộ sản xuất sắt thép lại một chỗ, thế là bạo phổi lắm đấy ạ. Nhưng diện tích này không đủ, lại thiếu trình độ tự quy hoạch, nên lộn xộn, không quản lý được. Cuối cùng chỉ là mở rộng cái lộn xộn trong làng ra ngoài đồng thôi!

- Thế không ai giúp đỡ xã quy hoạch à?

- Chắc là có ạ. Nhưng cái việc chính quyền cần làm thì lại làm không tốt hoặc không làm được, y hệt như ở quê mình vậy thôi ông bà trẻ ạ.

- Ô hay, dân đóng thuế nuôi chính quyền chỉ để thuê họ làm những việc này cơ mà?

<< Chương 27 |

Dành cho quảng cáo