Dòng Đời - Nguyễn Trung

Liên Mạng VietNam || GiaiTri.com | GiaiTriLove.com | GiaiTriChat.com | LoiNhac.com

Đăng Nhập | Gia Nhập

Tìm theo mẫu tự: # A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z

Danh sách tác giả Truyện đã lưu lại (0)

Home >> Truyện Dài >> Dòng Đời

Cùng một tác giả

Không có truyện nào

Tìm truyện theo thể loại

Tìm kiếm

Liệt kê truyện theo chủ đề

Liệt kê truyện theo tác giả

Số lần xem: 21283

| Bình chọn: |

Lưu lại || Khổ chữ: [ 1, 2, 3 ]

Dòng Đời

Nguyễn Trung

Chương 20

Chương 20

Tiến sĩ toán Phạm Trung Tân bây giờ là giảng viên chính thức tại đại học Stockholm. Anh được mời và đã ký hợp đồng làm việc dài hạn với trường này. Ông bà Nghĩa vừa hân hoan vừa phân vân. Vui vì con mình thành người. Phạm Trung Tân trở thành một tên tuổi gắn liền với trường phái toán của Viện toán trường Đại học Stockholm. Học trong nước, Tân là học trò xuất sắc của những giáo sư hàng đầu Việt Nam. Được nhiều người đánh giá là môn đệ đáng nể trọng của L. Schwartz, B. Russel, C. Chevalley... Đơn giản là vì Tân đã tự xây dựng được cho mình ý chí để ngỏ cửa tâm hồn mình đối với trí tuệ…

Sau khi ra trường, ngay lập tức Tân bị cuốn hút vào những trận phong ba mới của các lý thuyết về cơ học lượng tử, những cơn bão táp mới được dấy lên từ thời A. Einstein, N. Bohr, L. de Broglie, W. Heisenberg, E. Schroerdinger... Dựa vào những quan điểm mới về “sự hỗn độn tất định” đang đảo lộn phương thức tư duy tuyến tính vốn có trong hầu hết các ngành khoa học từ nhiều thập kỷ nay, Tân đi sâu vào các bài toán của lý thuyết về phân bổ không đều, với hy vọng tìm ra những ứng dụng quan trọng trong môn vật lý...

Song ông Nghĩa vẫn băn khoăn, ông nói với vợ:

- Đất nước này nuôi nó thành người, nhưng nó lại đi làm thuê ở nước khác. Đành rằng khoa học không có biên giới quốc gia, nhưng chẳng lẽ đất nước mình nuôi nó công cốc? Hay là mình không cần người tài?

- Anh và em đều là đảng viên, chúng mình can đảm nhìn vào sự thật đi. Theo anh, Tân về nước liệu có tìm được chỗ làm việc phát huy được khả năng của con không?

- Anh đã hỏi thẳng con chuyện này. Con bảo đã thử mấy chỗ rồi nhưng thất bại. Toán thì học bao nhiêu cũng được, nhưng khôn ngoan thì con nói là không muốn học, nên tự cho mình chỉ số về khôn ngoan thấp và nó cũng không thích học khôn ngoan theo cách đó...

- Mai cũng đồng ý như em của nó! Mai nói với em: Bố mẹ đừng can thiệp vào làm Tân phải suy nghĩ. Tân làm khoa học, đừng để uổng phí tài năng của nó.

- Chết thật, cái Mai nhà này cũng nói thế à?

- Vâng, cái Mai còn nói với em: tụi nó cũng chung số phận như bà con nông dân khi chưa có khoán, phải sống vào mảnh đất 5%(*) [(*) Phần đất chia cho xã viên hợp tác xã nông nghiệp để làm kinh tế gia đình, là 5% diện tích ruộng đất bình quân của mỗi xã viên trong hợp tác xã.] của mình để làm những công việc khoa học chân chính, nghĩa là đích thực khoa học, Tân là một trong những người giúp đỡ bọn nó được nhiều việc.

- Trời ơi, trong trong khoa học cũng phải sống vào mảnh đất 5% à?

- Vâng. Trí thức ngày nay hèn quá phải không anh?

- Nói cho công bằng, anh và em có dũng cảm hơn con đâu! Cái đáng làm thì không làm hoặc không được làm, nhiều cái vừa lãng phí, vừa trái lè lè mà học thức quèn như chúng mình cũng phải nhắm mắt cho qua, huống hồ lũ trẻ nhà mình..! Ngoài ra còn phải kể đến tính đố kỵ nhau gần như cố hữu nữa trong giới khoa học em ạ.

- Có chuyện đó. Theo em hình như đố kỵ tuy rất cảm tính, nhưng về mặt nào đó cũng là cần thiết của khoa học anh ạ, chỉ có điều đôi lúc hơi thái quá, tệ hại hơn nữa là bị chính trị hoá thành bệnh tật. Làm nghề dạy văn, em thấy rõ chuyện này.

- Em làm anh nhớ đến chuyện chửi nhau loạn xạ cách đây vài hôm của mấy nhà văn nhà thơ trên mấy tờ tuần báo, lời lẽ mất hết cả tính văn học! Họ khinh mạt người đọc quá xá.

- Phải nói là mất hết cả văn hoá mới đúng chứ! Chuyện của Tân, tốt nhất để cho Tân tự lo anh ạ...

Nghĩa thực sự bí:

- Thế này thì chắc lại thêm một Đặng Thái Sơn nữa mất thôi! Biết làm thế nào... Thành tài rồi lại ra nước ngoài mất!

- Nhưng nếu thêm được một Đặng Thái Sơn như đang dạy ở Nhật thì cũng rạng danh cho nước ta, có làm sao đâu anh?

- Đành là thế... Nhưng...

- Anh chưa hiểu hết đâu...

- Anh chưa hiểu cái gì?

Bà Nguyệt đắn đo một lúc rồi mới nói với chồng:

- Anh phải thông cảm cho Tân về chuyện này anh ạ... Tâm sự với em, có lúc con thốt lên: ...Mẹ ơi, thiên tài như Anh-stanh (Albert Einstein) trong môi trường xã hội của ông ta mà đã có lúc còn phải than thở là không thể thắng được thế lực của những kẻ ngu dốt, vì bọn họ đông quá!.. Huống chi trong cái xã hội này con chỉ được coi là cái đinh gỉ còng queo...

- Chết thật, Tân tự ví mình như vậy à?

- Vâng... Nhưng em lại lo chuyện khác.

- Chuyện Linda Palme?

- Chứ còn chuyện gì nữa! Đi Tây, nó sống theo kiểu Tây mất rồi.

- Em không thích con dâu Thuỵ Điển?

- Anh bênh nó à? Rõ là cha nào con ấy.

- Em thù dai thế? Natasa bây giờ chắc đã là bà nội hay bà ngoại mấy lần rồi...

- Nếu chúng nó thật sự yêu nhau thì cưới phắt đi. Vợ chồng mà không phải vợ chồng thì đạo lý ta không chấp nhận được.

- Thế hả?

- Anh đừng quên, Nam không còn nữa, đến lượt Tân phải làm nhiệm vụ trưởng nam của họ Phạm đấy!

Ông Nghĩa không nói gì thêm được.

Trong lòng thực ra Nghĩa không lo lắm nỗi lo của vợ. Ông hoàn toàn tin rằng con trai mình ý thức được đầy đủ về cuộc sống riêng của mình, chẳng có lý gì bắt nó nhất nhất rập khuôn theo lối sống của bố mẹ. Hiện Linda cũng là giảng viên của đại học Stocholm, tiến sĩ kinh tế, chuyên sâu về lĩnh vực phát triển quyền năng con người. Nhưng việc Tân không công tác trong nước lại làm ông suy nghĩ mung lung hơn nhiều...

Tốt nghiệp đại học, Linda tình nguyện đi theo các dự án của SIDA(*) [(*)Cơ quan viện trợ phát triển của Thuỵ Điển.] về đề tài xoá đói giảm nghèo ở Việt Nam. Thật khó tưởng tượng một cô gái Bắc Âu mảnh khảnh, tóc vàng như nàng tiên cá trong truyện cổ tích của H. C. Andersens (Đan Mạch), có đủ nghị lực lặn lội gần năm năm trời trên các vùng núi và trong những vùng sâu, vùng xa ở Việt Nam để làm luận án tiến sĩ về môn học của mình.

Được hỏi, Linda trả lời: "Tôi yêu môn học của mình và yêu Việt Nam!".

Cảm phục nghị lực và nhiệt tình này, Tân giúp đỡ Linda trong quá trình chuẩn bị và bảo vệ luận án tiến sĩ của cô. Họ biết nhau và yêu nhau từ đấy. Tân kể hết mọi chuyện cho bố mẹ. Con gái họ bốn tuổi, đang học nói tiếng Việt.

Nhưng khi bà Nguyệt đá động đến chuyện cưới xin, Tân trả lời: “Chúng con đang sống bằng tình yêu, tại sao lại phải chuyển sang sống theo nghĩa vụ ràng buộc. Lúc nào cưới mà chẳng được hả mẹ?”.

Bà Nguyệt phải cầu cứu chồng:

- Mình phải bắt chúng nó làm lễ cưới chứ anh?

- Nó sướng hơn anh. Nó là người tự do!

- À ra thế hả? - Bà đấm thùm thụp vào lưng chồng. - Cho tự do! Cho tự do này! Già rồi mà vẫn còn thích tự do hả?..

- Á á! Hàng rồi, hàng rồi! - Nghĩa giơ tay lên vừa cười vừa đỡ. - Anh nói nó tự do hơn anh là so với thời kỳ anh đi học ở Mátxcơva. Anh nói thật đấy. Hồi ấy mà không lý trí một chút thì có khi bị kỷ luật đuổi về nước vì Natasa... Mà này Nguyệt ơi... Hình như em vẫn còn ghen?

Tận đáy lòng, Nghĩa không giải toả được sự phân vân của mình.

Cách đây ít lâu, thủ tướng Nhật sang thăm Việt Nam, theo dõi trên tivi, Nghĩa nghe trong diễn văn của ông ta đáp từ chủ nhà có câu:

"...Vào thăm Văn Miếu, tôi thấy có câu khắc trên bia đá Người tài là nguyên khí của quốc gia(*) [(1) Tấm bia năm 1442 ở Văn Miếu ghi: “Hiền tài là nguyên khí quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh rồi lên cao, nguyên khí suy thì thế nước yếu rồi xuống thấp. Vì vậy các đấng Thánh đế Minh Vương chẳng ai không lấy việc bồi dưỡng nhân tài, kén trọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí làm việc đầu tiên".] ... Tôi xin chúc nguyên khí ấy sẽ đưa Việt Nam lên hàng ngũ các quốc gia tiên tiến trên thế giới..."

Ngồi xem mà Nghĩa chạnh lòng. Mấy hôm sau Nghĩa trao đổi với ông Chính:

- Nghe câu nói ấy, em có cảm tưởng ông Thủ tướng Nhật nhắc nhở mình nhiều hơn là chúc tụng. Nhức nhối quá!

- Lâu nay chuyện đào tạo và sử dụng người tài ở nước ta đang có vấn đề. Mà như thế là đất nước có đại vấn đề!

- Cốt cán như anh mà cũng nhạy cảm nhỉ?

- Tôi mà chú không tha à? - ông Chính cười - Chú làm tôi nhớ lại những lời phê bình khá gay gắt của giáo sư Trần Đại Nghĩa và giáo sư Tạ Quang Bửu trước đây...

- Số người mình đào tạo được bỏ nước ra đi không ít anh ạ, trong khi đó lại phải thuê khá nhiều chuyên gia trình độ không hơn gì.

- Tôi biết. Riêng điểm mặt những con chim đầu đàn của Bách khoa bây giờ đang sống ở Matxcơva có lẽ cũng đủ cho một bộ môn đấy!

- Ngay vợ chồng em cứ lấn cấn mãi với nhau về chuyện cháu Tân.

- Tôi nghĩ nên để tuỳ cháu. Cứ ép nó làm theo ý mình thì không ổn. Ép cũng không được cơ mà!

- Vâng, em hiểu. Nó là con mình thật, nhưng bây giờ chẳng gì nó cũng là một trí thức rồi, không áp đặt được!

- Chú xem, thời Cách mạng Tháng Tám, khi đi dự hội nghị Fontainebleau(*) [(*)Bắt đầu từ tháng 7-1946, sau đó ký Tạm ước 14-9-1946.] , Bác Hồ trao vận mệnh đất nước vào tay cụ Huỳnh Thúc Kháng, một Nho sĩ yêu nước không phải đảng viên! Bác Hồ đã đưa về nước được bao nhiêu là nhân tài! Thử hỏi từ khi thống nhất đất nước đến giờ, chúng ta mời được nhà khoa học có tên tuổi nào về giúp nước?

- Bây giờ chúng ta lại còn có cả một chương trình hàng trăm tỷ đồng cho đào tạo nhân tài! Cứ làm như thể mua một cục sắt và một cái máy đúc về, đúc gì nên đấy!

- Sao hôm nay Nghĩa mắm tôm thế? Có gì làm em bực mình không?

- Không, em chỉ nói lên sự thật. Phải thừa nhận Trung Quốc làm việc này tốt hơn ta anh ạ!

- Cách đối xử của ta cũng có chuyện này chuyện khác không ổn thật. Em làm anh nhớ đến nhà triết học Trần Đức Thảo(**) [(*) Trần Đức Thảo, 1917-1993, một triết gia lớn của Việt Nam, hiện có một công trình đã được in thành sách ở nước ta, một số ở nước ngoài, một số chưa được công bố] , một trường hợp tủi buồn. Ông ta luôn luôn đối chiếu, tìm ra mối liên quan giữa khát vọng của con người về tự do và sự vận động tự thân của lịch sử.

- Cả nước tôn sùng ông ta là triết gia duy nhất của Việt Nam thời hiện đại, có phải thế không anh?

- Đúng thế, kể từ cụ Trần Văn Giàu trở đi cùng chung một đánh giá như vậy... Triết gia duy nhất, tranh luận ngang ngửa mãi với Jean Paul Sartre(*)! [(*)J.P.Sartre, 1905 - 1980, Pháp, triết gia tiêu biểu của chủ nghĩa hiện sinh.] Anh được dịp tiếp chuyện ông Thảo mấy lần, luôn luôn bị ông ta hấp dẫn.

- Theo em Trần Đức Thảo rất tích cực cổ vũ cho tự do dân chủ và có lẽ là người đầu tiên ở nước ta cảnh báo việc thô lậu hoá, thông tục hoá học thuyết Marx, nhất là phê phán loại chủ nghĩa Mác bị Stalin hoá! Mọi chuyện oan khiên đối với ông ta hình như bắt đầu từ đấy!

- Đáng tiếc là như thế. Hồi ấy mà dám đụng vào Marx là dũng cảm lắm. Một thứ dũng cảm ngày nay chúng ta đang cần...

- Anh lại rơi vào luận điệu trí thức và thanh niên ngày nay không yêu nước bằng ngày xưa!

- Lễ cạo chú đến thế mà vẫn chưa sạch à?.. - ông Chính cười. - ...Cũng vì phát hiện ra những điều chưa hoàn hảo trong học thuyết Marx, nhất là mối quan hệ biện chứng cực kỳ phong phú giữa thế giới khách quan và con người... nên ông Thảo từ rất sớm đã bị học giả phương Tây nghi ngờ là người xét lại học thuyết Marx. Vì là biện chứng, nên có thể trong thế giới khách quan của ông Thảo có nhiều tính người hơn...

- Lẽ ra phải coi đấy là sự đóng góp vào hoàn thiện học thuyết Marx mới đúng chứ?

- Đúng ra có lẽ phải như thế Nghĩa ạ. Hình như sự nghi ngờ này được nhập khẩu vào nước ta...

- Sao anh lại nói là nhập khẩu?

- Không tự mình sáng tạo thì là nhập khẩu chứ còn gì nữa! Thế là hình thành cái giá phải trả cho bảo vệ chân lý Nghĩa ạ... Anh có cảm tưởng chính vì tranh luận với Sartre, Trần Đức Thảo càng hiểu Marx thấu triệt hơn, cái hoàn thiện và cái chưa hoàn thiện...

- Có lẽ đấy là cuộc tranh luận hiếm hoi giữa chủ nghĩa Mác và chủ nghĩa hiện sinh, có phải không anh Chính?

- Chắc chắn là một cuộc tranh luận sôi nổi. Theo anh Marx và Sartre giống nhau ở chỗ cùng chia sẻ ý tưởng phấn đấu vì tự do của con người. Marx tìm thấy cái đích mình định tìm. Nhưng Sartre thì rơi vào hoài nghi: "được tự do, cũng có nghĩa là bị cột vào kiếp sống tự do". Trần Đức Thảo nêu bật được sự khác nhau này giữa Marx và Sartre.

- Đó là cái giá phải trả cho tự do hay sao hả anh Chính?

- Anh chưa muốn tìm câu trả lời cho chuyện này, còn phải nghĩ đã... Nguồn gốc của quan niệm này là Sartre cho rằng giữa bản thể con người và thế giới chung quanh là khoảng cách hư không, khiến con người luôn luôn cảm thấy chán ngấy, lo ngại... Sartre không trả lời được vấn đề này, hoài nghi và vì thế rơi vào chủ nghĩa hiện sinh. Nhưng theo anh chủ nghĩa hiện sinh hiện nay, nói cho đúng hơn là chủ nghĩa tân hiện sinh như chúng ta đang thấy, có cái gì đó rất khác so với Sartre!

- Ở chỗ nào hả anh Chính?

- Chủ nghĩa tân hiện sinh bây giờ hình như chỉ khuôn vào "sự tồn tại tự do", bỏ mất cái gốc ban đầu của Sartre là ý thức đi tìm tự do để tự khẳng định mình. Trong một số tiểu thuyết của mình, có lúc Sartre đề cập đến ý tưởng tự do phải được giới hạn bằng trách nhiệm...

- Anh định nói có sự đánh đồng nhầm lẫn giữa chủ nghĩa tân hiện sinh và Sartre?

- Có lẽ thế. Sartre không đi vào hướng "tự do là phải hiểu lẽ tất yếu", mà lại đi vào hướng "con người tự do trước hết phải là con người ý thức được mình".

- Em thấy trí tuệ và khoa học là muôn đường muôn nẻo, không có điểm dừng. Em mà là ông Thảo em sẽ tìm cách hoà nhập cả hai cái tất yếu này lại làm một!

- Thế thì sẽ có ngày tôi lại tiễn chú đi nghỉ ở Thạch Thất đấy!

- Quên chuyện này đi anh Chính!

- Thôi được, xin lỗi!.. Có lẽ Sartre phần nào chịu ảnh hưởng của Luther(*) [(*)Martin Luther, 1483-1546, Eisleben, Đức, người chống lại những ngang trái của nhà thơ thời trung cổ và đề xướng những cải cách quan trọng, đồng thời là người góp phần đổi mới tiếng Đức cổ.] , theo hướng “con người ý thức được về mình thì có thể là nhà tiên tri cho chính mình!"

- Sao cái ý này lại giống với quan điểm của đạo Phật thế hả anh Chính?! “Mỗi người có thể tự thắp đuốc tìm đường đi cho chính mình!" Chú Học nói về điểm anh hay lắm anh ạ.

- Anh biết! Em thấy chưa, đó chính là điều em vừa nói đấy! Muôn đường muôn nẻo mà... Đông Tây có nhiều chỗ gặp nhau đến không ngờ em ạ!

- Hoá ra anh định dẫn em vào kết luận này?

- Thỉnh thoảng cũng phải cho chú một bài học!

- Còn lạ gì nữa, xưa nay anh vẫn đố kị với cái tính “bôn”(**) [(**)Bônsêvich.] của em mà. Anh vẫn chưa mượn được nguyên tác một số bài chưa công bố của Trần Đức Thảo để dịch ra tiếng Việt hả anh?

- Một người bạn của anh sẵn sàng cho mượn rồi, cũng sẵn sàng cùng anh dịch, nhưng còn phải chờ...

- ??? - Nghĩa giương mắt nhìn anh mình.

- Nhưng chúng ta hình như chưa biết Sartre là người chống kịch liệt quan điểm thực dân của De Gaulle(*) [(*) Charles de Gaulle, Tổng thống Pháp, 1890-1970.] , nhất là việc đưa quân trở lại Việt Nam sau chiến tranh thế giới II.

- Có chuyện ấy hả anh?

- Chống găng lắm. Chính quyền Pháp lúc ấy muốn xử nặng việc này, nhưng de Gaulle phải nói: nước Pháp không thể bắt giam ông Voltaire!(**). [(**) Đại triết gia Pháp, 1694-1778. De Gaulle lúc đó ví Sartre như vậy.]

- Quả thực em không biết Sartre được de Gaulle đánh giá cao như vậy. Thì ra dù đứng ở phía nào, người làm khoa học bao giờ cũng yêu chân lý!..

- Sartre còn là chủ tịch toà án Bertrand Russel(***) [(***) Toà án quốc tế xét xử tội ác chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam, được tổ chức ở London 1966.] nữa Nghĩa ạ.

- Ôi, như thế ông ta còn là một ân nhân của nước ta nữa, có phải không anh Chính?

- Sự nghiệp chính nghĩa của nhân dân ta có nhiều bạn bè trên thế giới!

- Anh rất là siêu chính trị! Thế là anh cũng "bôn", chứ không phải chỉ riêng em! Em lại muốn hiểu cách giải thích của anh vừa nói: Tự do là giá trị chung cao quý nhất của toàn nhân loại, được toàn nhân loại chia sẻ.

- Anh không phản đối. Nghĩ như vậy cũng đúng. Trở lại với Trần Đức Thảo của chúng ta, anh thấy hình như ông ta lúc nào cũng ngơ ngơ ngác ngác với Hegel!

- Có lẽ không phải chỉ một mình Trần Đức Thảo anh Chính ạ. Chỉ riêng cái triết lý của Hegel cái gì có lý, cái ấy tồn tại, cái gì tồn tại cái ấy có lý nhiều lúc làm em nhức cả đầu... Em cứ tự hỏi, chẳng lẽ sự tha hoá hiện nay ở nước ta là có lý, vì nó tồn tại, tồn tại gần như không tài nào diệt được - đến mức gần như là không thể tránh được. Nếu thế thì hết đường ra à?

- Tôi ngờ rằng Hegel nhắc nhở chúng ta phải đi tìm nguyên nhân sự vật trong bản chất của nó. Ngày nay những lý thuyết về hệ thống giúp chúng ta cách nhìn vấn đề rõ hơn. Cuộc sống là một phức hợp những phủ định của phủ định mà!

- Trước anh đã có nhiều người đọc Hegel như vậy rồi. Vấn đề hóc búa đấy.

- Đành là thế!.. Thỉnh thoảng nói chuyện với em về triết học cũng thú vị! Đầu óc đỡ lười biếng... - ông Chính rót cho Nghĩa chén trà mới - Uống nước đi… Có điều là thỉnh thoảng vớ được quyển sách mới, do các đệ tử cũ của anh ở nước ngoài gửi về cho, anh càng có cảm giác chúng ta ngồi dưới đáy giếng quá lâu mất rồi Nghĩa ạ… Trong khi đó tri thức mới ngày này nay đang đảo lộn biết bao điều duy lý vốn được coi là khuôn vàng thước ngọc…

- Đúng quá, lò mò trên mạng em cũng cảm thấy nhiều điều như thế! Có lúc em phải thốt lên cái duy lý hình như đang bị cái hợp lý khuất phục ở nhiều nơi nhiều chỗ!..

- Đấy chính là điều anh đang trăn trở… Hình như tri thức và văn hoá của nhân loại ngày nay vừa đòi hỏi, vừa cho phép chúng ta ngự trị tốt hơn cái duy lý đã nắm bắt được em ạ…

- Ngự trị? Anh nói lại đi! - Nghĩa nhấn mạnh câu hỏi của mình.

- Phải! Ngự trị! Với tất cả ý nghĩa của khái nhiệm này!.. Anh muốn diễn tả cảm nghĩ của em như vậy… Hình như sống bây giờ là phải làm chủ được cái phức hợp luôn luôn xuất hiện, luôn luôn nổi trội trong cuộc sống đa dạng đa chiều và tiến triển không ngừng. Nhận thức của chúng ta hình như quá tê liệt trong cái duy lý khô cằn và quá xa vời so với tri thức mới mà nhân loại đã lượm hái được về phương diện này em ạ. Có như thế mới sống được với cả thế giới, phát triển cùng với thế giới… Cái hợp lý có mặt nổi trội hơn cái duy lý mà em cảm nhận được có thể là nhờ lẽ này!.

Ngẫm nghĩ một lúc, Nghĩa thừa nhận:

- Có thể anh có lý!

- Nghĩa ạ, nếu đúng là như thế! Ôi nếu đúng như thế thì cuộc sống phía trước có nhiều điều hay lắm! Ngay trong kinh tế cũng vậy, sẽ không thể và sẽ không còn chỉ là chuyện phải làm tốt hơn, nhanh hơn, rẻ hơn.., mà quan trọng hơn nhiều là phải làm khác hẳn đi! Nói ngắn gọn là phải tiếp cận theo cách mới, làm ra sản phẩm mới!

- Ôi chết! Như thế có nghĩa là cùng một lúc vừa tụt hậu, vừa lạc lõng nữa thì gay lắm anh Chính ạ!

- Đây chính là nỗi ưu tư của anh giọng ông Chính trầm xuống - …Nhiều lúc trong đầu anh vẫn tâm sự với cháu Nam, thậm chí có khi ghen tị với nó… Nam đã sống hết mình bằng nghị lực sáng tạo của chính mình Nghĩa ạ. Xem các tranh của Nam anh càng nhận rõ điều này… Còn anh? Anh trước đây sống nhờ vào tri thức bao cấp, bây giờ là sống nhờ vào tri thức ăn đong qua mấy quyển sách may mắn đến trên tay… Còn nếu không thì dễ bị ô nhiễm, thứ ô nhiễm độc hại của tri thức rởm đầy rẫy trong xã hội. Nhiều lúc anh thấy sao mà ngột ngạt. Có lẽ vì thế anh hiểu Tân hơn, Nghĩa ạ!..

Câu chuyện bị nghẽn lại, do chính sức nặng của nó. Hai người cùng nhau trầm ngâm với chén trà của mình. Một lúc sau Nghĩa mới trở về thực tại:

- Bây giờ, chẳng lẽ trí thức không yêu nước bằng ngày xưa sao Nghĩa?

- Khó nói như thế được anh ạ. Có thể ngày xưa cùng chung nỗi nhục mất nước, cùng dạt dào một tinh thần yêu nước, cùng đứng trên một chiến tuyến cho độc lập của Tổ quốc. Còn bây giờ có nhiều chuyện phức tạp quá. Nào là cách đối xử, nào là sự khác biệt về chính kiến, về lối sống, có cả bối cảnh kẻ chủ người tớ nữa... Có lẽ phải nhìn chân sự thật mới có thể hiểu được bản chất vấn đề anh ạ!

- Đến em mà còn không hiểu nổi ông viện trưởng của em, huống chi lại đòi hỏi những điều cao xa hơn từ giới trí thức?! Có điều anh thấy khá rõ có sự khác nhau giữa các nhà trí thức chân chính và các nhà trí thức làm chính trị; giữa các nhà khoa học thật và các nhà khoa học rởm...

- Nhưng anh ơi không có một nghị quyết quan trọng nào của Đảng không quan tâm đến con người. Đảng đã có nhiều nghị quyết chuyên đề, nào là về giáo dục, về đào tạo, nào là về phát triển, về sử dụng con người. Không thể nói những nghị quyết ấy là dở được.

- Nghị quyết và cuộc sống là hai chuyện khác nhau mà chú. Nếu không vơ đũa cả nắm thì cũng phải nói rằng nhiều nhà khoa học chỉ giỏi làm chính trị và nhiều nhà khoa học rởm và chuyên gia rởm đang được trọng dụng. Em không thấy họ đang hành động nhân danh trí thức Việt Nam đấy à?..

- Em lo ngại với những con người như thế, lại vận động trong cơ chế này, đất nước ta đang lây lan một thứ văn hoá dịch bệnh: “nói dzậy mà hổng phải dzậy!" trên cả hai phương diện. Nghĩa là nói được nhưng không làm được, và nói một đằng làm một nẻo.

- Em ăn phải đũa anh Tám Việt!

- Nếu ông ấy đúng thì phải thừa nhận chứ! Đào tạo và dùng người như thế này cả bộ máy nhà nước và con người đều yếu kém.

- Quả thực lịch sử bốn ngàn năm văn hiến của nước ta chưa bao giờ được mùa giáo sư tiến sĩ như bây giờ, và cũng chưa bao giờ những người này được mùa như bây giờ! Có phải thế không Nghĩa?- Nói bốn nghìn năm văn hiến mà lại dùng hai chữ được mùa nghe quê quá.- Hai cụm từ này bổ sung cho nhau "đẹp nghĩa” nhất đấy!

- Sao không nói là chưa bao giờ nước mình có trình độ học vấn cao như bây giờ? - Nghĩa vẫn chưa chịu anh mình.

- Để xem đã! Nước mình hiện nay có khoảng hai chục ngàn trí thức có bằng từ tiến sĩ trở lên, gần gấp đôi Thái Lan, nhưng số bài báo khoa học được công bố mỗi năm ngót nghét ba trăm, nghĩa là bằng một nửa Thái Lan. Vậy em định chọn chữ được mùa của anh hay là dùng chữ học vấn của em?

- Nói như anh, đây còn là cả vấn đề văn hoá nữa! Anh làm em nhớ đến chuyện đã định hỏi anh mấy lần. Tổng giám đốc hay tổng công trình sư có cỡ có hạng như anh, tại sao anh không xí lấy cái học vị giáo sư?

- Xí làm gì! Nếu xí được lại tốn tiền mua khung treo bằng, thà để chỗ treo tranh của Nam còn hơn. Nếu đem cái bằng ấy biếu chú cho đỡ chật nhà, chắc gì chú đã nhận.

Hai anh em cùng cười.

Dù sao thì ông bà Nghĩa rất vui là mình đã có cháu nội. Mỗi năm, khi thì vào nghỉ hè, khi thì vào dịp Nô-en, Tân và Linda đưa bé gái Lisa về thăm ông bà.

Nỗi lo thầm của vợ chồng Nghĩa về Mai cuối cùng cũng được giải toả. Cái cậu tiến sĩ toán gầy gầy đen đen Trần Duy Khái lui tới nhà ông bà mấy năm nay, giờ là rể của ông bà. Mai đang ôm cái chum to tướng. Người đoán con trai, người đoán con gái. Mai đi siêu âm nhưng kết quả lần sau bác sĩ nói khác lần trước. Để duy trì sự căng thẳng trêu mọi người, kể cả bà Nguyệt, Mai nói:

- Mẹ yên tâm, em bé khoẻ là được rồi. Khi soi, bé xấu hổ, chuyển sang nằm ở vị trí không cho bác sĩ biết mình là con trai hay con gái.

- Biết xấu hổ sớm như thế thì chắc chắn là con gái rồi! Mẹ dám đánh cược với con!

Nhà ông Nghĩa tràn đầy tiếng cười. Bà Nguyệt lo con gái mình nhiều tuổi mới đẻ con so sợ sẽ khó sinh, nhưng ông Nghĩa gạt đi: “Em phải tin vào khoa học kỹ thuật hiện đại chứ. Cùng lắm thì mổ!".

Riêng ông Nghĩa có một thú vui mới. Từ mấy năm nay, khi Tân mua biếu ông dàn máy vi tính và nối mạng internet, ông hăm hở tự bổ túc thêm tiếng Anh và truy cập thông tin hàng ngày. Tân vô cùng ngạc nhiên về niềm say mê và sự tiến bộ của bố, mặc dù biết rằng bố mình ngày xưa vốn có năng khiếu ngoại ngữ. Đôi ba lần Tân thử chỉ dùng tiếng Anh để nói chuyện với bố, không ngờ bố nói khá lưu loát, kể cả trong những vấn đề trừu tượng và phức tạp... Thì ra người ta ở tuổi nào cũng học được.., Tân càng tin như thế. Mai cũng trực tiếp giúp đỡ ông Nghĩa rất nhiều. Còn ông Nghĩa rất vui thấy tầm mắt của mình bây giờ có thể nhìn vào khắp thế giới. Nhiều lúc ông dành hàng ngày, hàng tuần đi sâu vào lịch sử, dò dẫm về tương lai, đi thăm những nơi rất xa trên thế giới, đương nhiên tất cả là trên mạng. Ông Nghĩa khám phá ra kho tàng trí tuệ vô tận và thấm thía nỗi bức xúc về mù tri thức.

Trong số những bạn bè cũ của ông Chính và ông Nghĩa hồi cùng học với nhau ở trường thiếu sinh quân, có một người đi sâu vào các lĩnh vực kinh tế - xã hội, hiện giữ trọng trách trong lĩnh vực nghiên cứu đường lối chính sách của Đảng. Phần là bạn cũ, phần vì cảm phục sự thẳng thắn của Nghĩa, song cái chính là ngạc nhiên vì Nghĩa đọc nhiều và có nhiều ý kiến khác lạ, giữa ông và ông Nghĩa hình thành một mối tâm giao mới. Nghĩa hiểu thêm chiều sâu nhiều vấn đề gai góc đất nước đang phải đối mặt, còn bạn ông nhận được nhiều gợi ý quan trọng cho công việc của mình. Mối quan hệ này càng thôi thúc Nghĩa mở rộng tầm nhìn.

- Ban của tôi vừa mới thành lập một tổ nghiên cứu, gồm toàn những người được chúng tôi chọn mời. Tôi mời anh tham gia được không? - Bạn ông Nghĩa gợi ý.

- Tiêu chuẩn được mời là thế nào hả anh?

- Đơn giản thôi, họ phải là người một có và hai không. Một có là có chính kiến xác đáng với đúng nghĩa khoa học của khái niệm này. Hai không là không chức sắc, không vụ lợi vì bất kỳ mục đích riêng tư nào.

- Hai không thì cố gắng có được. Riêng tiêu chuẩn đầu tôi không dám nhận là mình có!

- Xin mạn phép cắt ngang thế này, tôi đánh giá là anh tham gia tổ này được. Anh có nhận lời không?

- Tôi nghĩ...

- Thôi, không nghĩ gì cả, nhận hay không?

- Tôi sẽ luôn nói thẳng suy nghĩ của mình khi được hỏi han điều gì đó, nhưng tham gia tổ thì xin anh miễn cho.

- Lý do?

- Đơn giản thôi anh ạ, tôi muốn làm người tự do.

Nói đến mức ấy bạn ông Nghĩa đành chịu bỏ ý định đưa Nghĩa vào danh sách của tổ. Song ông Nghĩa cũng phải nhân nhượng lại: Nhận làm cộng tác viên thường xuyên, không nhận bất kỳ một sự đãi ngộ nào, vì ông Nghĩa không muốn bị ràng buộc. Thấy ông Nghĩa chân bị thương tật, bạn ông đề nghị cho xe đưa đón Nghĩa những khi đi họp tổ, ông Nghĩa cũng từ chối: “Về hưu rồi, còn mỗi cái việc chạy rông ngoài đường cũng bỏ nốt thì còn tiếp xúc với cuộc sống làm sao được nữa!”.

Ông Nghĩa bận túi bụi, nhận được một đề tài, một câu hỏi, là phải đào bới hàng đống sách báo ở nhà hoặc ở thư viện, là phải khai thác hàng giờ trên mạng. May là bà Nguyệt thông cảm và ủng hộ chồng:

Hơn nữa, ông bà Nghĩa bây giờ chẳng có gì phải lo âu về hoàn cảnh kinh tế. Ông bà còn tâm đắc: “...Tỷ phú chưa chắc đã sướng bằng chúng mình, vì chúng mình hài lòng với những gì chúng mình có, còn về đời sống tinh thần thì không thể nói là chúng mình tù túng...".

Niềm vui lớn nữa của họ Phạm là xúm xít lại làm đám cưới cho Loan. Bé Dũng bây giờ 12 tuổi, bố dượng của Dũng là một nhà giáo, bạn của chồng Mai. Tân và Linda từ lâu đã thu xếp mọi việc để về dự đám cưới này.

Trương Hùng, người chồng Sở Khanh của Loan, sau chuyện vỡ lở bị kỷ luật cảnh cáo trong chi bộ và trong cơ quan vì tội vi phạm Luật Hôn nhân và Gia đình, nhưng không có án. Đến khi Loan sinh bé Dũng, Trương Hùng vận dụng mọi lý lẽ về quyền làm bố, đòi được đi lại thăm con và góp tiền nuôi con. Nhưng Loan một mực giữ ý kiến của mình, coi như không có Trương Hùng trên đời này. Lẵng nhẵng như thế được hơn một năm, Trương Hùng tự ý xin chuyển công tác sang cơ quan khác. Từ đó không thấy Trương Hùng quay lại đòi quyền làm bố nữa. Khi bé Dũng tròn hai tuổi, Loan nhận được thiếp mời dự đám cưới của Trương Hùng. Viết thư hỏi thăm người vợ cũ, Loan được biết Trương Hùng đã ly dị chị ta, theo đúng thủ tục pháp lý.

Bây giờ chẳng ai nhắc lại chuyện ngày xưa ấy nữa.

Gọi là rổ rá cạp lại thì không đúng hẳn, vì nhà vật lý đồng thời là nhà giáo Lê Vân tuy năm nay bốn mươi tuổi nhưng đây là lần đầu tiên cưới vợ.

Khách khứa đã về hết, nhưng bà Hương, bà Nguyệt, bà Hậu và mẹ Yến còn ngồi lại với nhau. Các bà hễ gặp mặt là có thể ngồi nói chuyện với nhau hàng giờ hoặc suốt buổi. Tướng về hưu Lê Hải gọi đấy là câu lạc bộ các bà già lắm điều.

Dông dài hồi lâu, câu chuyện giữa các bà lúc này xoay quanh thân phận của Yến...

- Từ ngày tướng Trần Thu về hưu, đề án cải tạo K8 của cháu bị xếp xó. Cậu Bân, lúc ấy là trung tá, ra sức vận động cho đề án này, nhưng thất bại vẫn hoàn thất bại. Bân theo đuổi cháu Yến ba bốn năm trời chứ có phải ít đâu, bây giờ là thượng tá rồi, nay phụ trách Quân y quân khu Tây Bắc, có một con trai rồi... Thỉnh thoảng về công tác Hà Nội, Bân vẫn ghé thăm, cô dâu thì chưa thấy mặt...

Thật ra Yến không dám chắc rằng nếu tướng Trần Thu còn công tác thì đề án có thể thực hiện. Nhưng không còn người đỡ đầu như thế, đề án sớm muộn sẽ bị loại bỏ thì chắc như đinh đóng cột. Yến không còn gì để nuối tiếc.

Vào thời điểm ấy Đảng và Nhà nước ta tiến hành giảm một phần ba quân số toàn quốc để dồn sức cho xây dựng kinh tế. Yến xin giải ngũ, muốn bắt đầu lại cuộc đời của mình bằng một cuộc thử sức khác: tự đứng ra lập nghiệp. Nhiều người khuyên Yến là nếu thích làm ăn thì xin chuyển sang ngạch dân sự, đừng dại gì mà rút ra khỏi biên chế nhà nước. Nhưng Yến có suy nghĩ riêng của mình.

...Anh Nam ơi, hãy giúp em chân cứng đá mềm!..

Yến khấn chồng mình khi thảo xong đơn tự nguyện xin giải ngũ.

Tay không, không một nơi bấu víu, mấy năm trời Yến chạy ngược chạy xuôi cho khát vọng thành lập một xí nghiệp dược có thể cung cấp thuốc rẻ và tốt cho người bệnh, nhưng không thành. Có lúc hàng tháng Yến không thể về nhà gặp con, vì phải lang thang hết tỉnh này đến tỉnh khác để thuyết khách cho đề án của mình. Gia sản duy nhất là chiếc xe máy Peugeot Yến cũng phải bán đi để lấy tiền đi đường...

...Đồ ngu, bỏ mồi bắt bóng!

...Có mỗi cái bằng nước ngoài mà muốn ti toe nhảy lên làm bà chủ!..

...Cái ngữ ấy mà ra đứng đường đứng chợ thì có đi đánh đĩ để kiếm sống cũng không đắt!..

Yến bịt tai lại trước mọi tiếng nói ngoài đời, lê bước đi tiếp khắp mọi nơi trong Nam ngoài Bắc, gõ không biết bao nhiêu cửa, chỉ khổ tướng Trần Thu phải viết thư giới thiệu...

Kết quả gặt hái được là lòng thương xót và sự ái ngại vô bờ bến của bố mẹ mình và bố mẹ chồng... Nhiều đêm Yến cắn răng lại, tay gạt nước mắt...

Tính toán của Yến thật đơn giản: năng lực sản xuất nơi này nơi khác vừa thiếu vừa thừa, hoàn toàn có thể xắp xếp lại để tận dụng, sẽ hạ được giá thành và bớt được nhập ngoại thuốc thành phẩm. Hơn một năm đi điều tra thực tế để làm đề án cải tạo K8 đã dẫn Yến tới kết luận chắc nịch này... Nhưng Yến không húc nổi bức tường đá là cách làm ăn chụp giựt và mạnh ai nấy lo của các xí nghiệp dược.

Tập đoàn hoá dược Bayer của Đức muốn thuê Yến làm trưởng văn phòng đại diện của họ ở Việt Nam, lương 1200 đô một tháng, nhưng Yến từ chối.

- Nếu đi làm thuê thì con sang Anh mà làm cho sướng! Sống trong nước mình thì tội gì mà đi làm thuê hả mẹ... - Yến tâm sự với mẹ.

Đường cùng, Yến đành xin vào làm việc tại xí nghiệp dược Vĩnh Phong rách nát. Đơn được chấp thuận, là vì xí nghiệp này đang cạn kiệt nguồn bao cấp, thiếu việc làm, Yến tạm thời thế chân ông giám đốc cũ đã khôn khéo cao chạy xa bay mất rồi... Song cái chính là tỉnh này đang thế bí, muốn thử xem Yến có thể giúp được gì... Đầu tiên là cho Yến làm hợp đồng một năm... Bù lại cho triển vọng mịt mù này và lương rất thấp, tỉnh đồng ý trao cho Yến một số quyền quyết định.

Nỗ lực của Yến gần như muối bỏ biển, tuyệt vọng nuôi thêm tuyệt vọng... Yến quắt queo, đen sọm, hai mắt sâu trũng... Mỗi lần từ Vĩnh Phúc về Hà Nội thăm con, là một lần Yến đắm chìm trong nước mắt của mẹ mình và mẹ Nam...

Mãi cho đến khi tập đoàn hoá dược Ciba của Thuỵ Sỹ tài trợ cuộc triển lãm hội hoạ với tên gọi "Tình yêu cuộc sống", do Bộ Văn hoá tổ chức tại Hà Nội...

Được tin về cuộc triển lãm này, vì Nam, Yến xin nghỉ mấy ngày về Hà Nội để bàn với ông Chính. Thế là hai bố con tất tưởi mọi việc, chọn những sáng tác đặc sắc nhất của Nam đem đi tham gia triển lãm.

Nhờ được Hội hoạ sĩ Việt Nam giúp đỡ rất chu đáo mọi chi tiết về kỹ thuật, tranh của Phạm Trung Nam chiếm trọn vẹn một phòng riêng và trở thành một trung tâm điểm của triển lãm, đông người đến xem nhất. Kết thúc triển lãm, liệt sĩ hoạ sĩ Phạm Trung Nam đoạt giải nhất.

Được kể cho nghe về Nam, bà tổng đại diện Ciba tại Việt Nam vô cùng cảm động khi được mời lên trao giải thưởng cho Yến. Bà trân trọng sáng tác của Nam và cảm phục nghị lực phấn đấu của Yến, nhất là ý tưởng cung cấp thuốc rẻ và tốt cho người bệnh.

Tình bạn giữa bà tổng đại diện và Yến, vợ của hoạ sĩ liệt sĩ Phan Trung Nam đã dẫn tới việc mở ra liên doanh giữa Ciba và xí nghiệp dược Vĩnh Phúc.

Hiện tại liên doanh còn đang ở giai đoạn “pilot”(*) [(*) Giai đoạn sản xuất thử.], nếu thực hiện tốt sẽ triển khai thành một liên doanh hoàn chỉnh. Yến đang dồn hết mọi tâm trí dẫn dắt liên doanh vượt qua giai đoạn này, có khi hai ba tuần liền không về Hà Nội. Lãnh đạo tỉnh làm mọi việc hỗ trợ liên doanh này. Việc học hành của con mình Yến đành tiếp tục trao phó cho ông bà nội vậy.

Cái khó nhất đối với Yến là phải đầu tư quá tốn kém vào nhà xưởng và các thiết bị cho việc nâng cao tối đa độ sạch và hạ xuống mức thấp nhất độ ẩm của không khí trong các phòng bào chế. Hơn nữa lại phải có thêm một máy phát điện riêng hỗ trợ cho xí nghiệp những lúc mất điện hoặc không đủ điện thế. Yến chạy ngược chạy xuôi lo vốn cho những khâu này, vì trong hợp đồng liên doanh Yến muốn phía Ciba tập trung đầu tư vào khâu thiết bị và công nghệ hiện đại. Nhờ tướng về hưu Lê Hải và chú Nghĩa giới thiệu, Yến vay được một khoản vốn khá lớn của công ty Ngọc Vân của bốn anh em Vũ cho công trình của mình, nâng được tỷ lệ góp vốn trong liên doanh lên 40/60, quyền hành trong liên doanh vì thế cũng nhiều hơn. Trong khi đó phần lớn các liên doanh khác trong cả nước phía ta chủ yếu là góp đất mặt bằng, tỷ lệ góp vốn thường là 30/70. Bộ Y tế về kiểm tra đã tấm tắc khen: Cái máy Generalmac này là cái thứ hai có trên miền Bắc. Còn các máy Dehlco RC 200, Dehlco RC 500 của Ý cũng lần đầu có mặt ở miền Bắc. Thiết bị các dây chuyền khá hiện đại và được bố trí hợp lý.

Trước khi đi vào sản xuất chính thức, xảy ra một trục trặc nhỏ: Một công nhân bị sa thải vì khi kiểm tra đột xuất anh ta bị phát hiện trong nước tiểu có phản ứng với héroine. Cậy mình là cháu gọi ông bí thư tỉnh uỷ là chú ruột, anh ta về nhà huy động cả nhà và họ hàng mang dao rựa gậy gộc ra uy hiếp.

Hôm ấy, vào lúc tan tầm, vừa lúc Yến bước ra khỏi xí nghiệp để lên ô-tô đi về Hà Nội, đám người này ùa ra vây chặt lối xe đi.

- Chính con mẹ này đuổi tao đấy! Đánh chết mẹ nó đi!

- Cho nó một mẻ át-xít vào mặt!

- Đánh cho nó biết đất này có chủ!

- Đ. mẹ nó lại dám đụng vào cháu vua à!

- Đánh! Đánh!...

Tiếng hô hoán ầm ĩ.

Công nhân xí nghiệp ngơ ngác, chạy lại chung quanh thành một vòng vây lớn. Mọi người rất ngạc nhiên thấy Yến không chạy trốn mà lại nhảy phắt lên đứng trên mui xe, đĩnh đạc:

- Tôi là giám đốc đây. Chính tôi ra lệnh đuổi anh này vì nghiện ma tuý. - Tay Yến chỉ thẳng vào mặt người cầm dao đứng gần ngay dưới chân Yến. - ...Ai phản đối việc này thì đứng ra đây mà cãi đi!

Không khí náo loạn đột nhiên tắt ngấm. Nhiều người há hốc mồm nhìn Yến đứng trên mui ô-tô với oai phong khác thường, chẳng khác gì bỗng dưng có một nữ tướng xuất hiện giữa trời cao vời vợi. Thỉnh thoảng mới có tiếng gió vi vu nhè nhẹ qua các hàng cây, còn tất cả im phắc.

- Sao? Không có ai đứng ra bênh cho anh nghiện này à? - Yến chờ một lúc rồi hỏi lại.

Một lúc sau công nhân nhà máy ầm ầm hô lên:

- Anh em ơi... Đánh! Đánh bỏ mẹ thằng ma cô này đi!

- Đồ hỗn láo...

- Quân xì ke ma tuý!

Thoắt một cái mấy công nhân đứng gần đã đè dí tên nghiện xuống đường. Đám người nh

<< Chương 19 | Chương 21 >>

Dành cho quảng cáo