| Liên Mạng VietNam || GiaiTri.com | GiaiTriLove.com | GiaiTriChat.com | LoiNhac.com | Đăng Nhập | Gia Nhập |
Home >> Tiểu Thuyết >> Sự Lựa Chọn Cuối Cùng Sự Lựa Chọn Cuối Cùng
Janet Dailey
Chương 27
RATTLESNAKE, BANG TENSESSEE
Tháng 1không, 1838
Khói củi bốc lên từ hàng ngàn bếp lửa toả ra thành một bức màn xanh rộng lớn trùm cả cảnh vật, mùi khét tràn ngập cả bầu không khí se lạnh buổi sớm mai. Dưới bầu trời mù mịt toả rộng trên mười vạn dặm vuông, là lều trại, xe ngựa, bò và người Cherokee, tập hợp lại điểm xuất phát để đi về miền Tây xa thăm thẳm.
Ông Will Gordon nhìn khu trại rộng mênh mông đang lao xao hoạt động, ong 6còn thấy mọi người khong 6ai nói nên lời và ông hiểu tâm trạng của họ. Vào ngày cuối cùng tháng 9, sấm nổi dậy từ dãy Núi Khói ở phía bắc vọng ra và đã đem mưa lại cho vùng đất ở Tennessee và Georgia, chấm dứt cơn đại hạn suốt mùa hè. Nước lại chảy róc rách trong các khe suối, nâng cao mực nước sông, quay bánh xe các máy xay ngũ cốc.
Nhờ ông John Ross thuyết phục tướng Scott bãi bỏ lệnh giới nghiêm và cho phép người Cherokee tổ chức, lãnh đạo nhau di cư mà không cần sự kiểm soát của quân đội, mọi người đã tụ tập đến vùng Rattlesnake Springs này gần trụ sở chỉ huy của người da đỏ, họ đông khoảng 13 ngàn người kể cả nô lệ da đen của họ. Họ đến lặng lẽ, không vui chơi hay là chuyện trò vui vẻ. Họ lặng lẽ vì tâm trí họ nặng trĩu ưu phiền.
− Will đâu rồi?
Nhận ra giọng của Eliza, ông quay lại.
− Đến giờ rồi, - cô nói.
− Tôi biết, - ông nhìn cô một hồi lâu, nhìn hai đốm vàng quen thuộc trong đôi mắt đầy nhiệt tình và nhìn mái tóc nâu nhạt uốn cong ôm quanh mặt cô. Lòng ông tràn ngập tình thương yêu, lòng biết ơn đối với người phụ nữ bướng bỉnh này và ông cảm thấy cần phải nhờ cô rất nhiều nữa, những cảm xúc này trộn lẫn với nỗi nhớ đau đớn trong lòng ông. Không muốn cô nhận thấy những cảm xúc ấy nơi ông, ông liền quay mặt nhìn khắp trại trải dài trước mắt. Ông cảm thấy cô cũng quay mặt nhìn theo ông.
− Tôi phải nhất trí với cậu Blade, - Eliza bình tỉnh lên tiếng sau khi đã nhìn khắp trại một lượt, - Một quốc gia được thành lập là do ở dân tộc, chứ không do ở đất đai. Chính nhờ tinh thần đoàn kết mà người ta tạo ra quốc gia, chớ không phải vì ranh giới. Tất cả những người này ra đi như một quốc gia với luật lệ của mình, với hiến pháp, chính phủ và di sản còn nguyên vẹn của mình. Nhờ có tính độc thù này mà họ đã làm nên được kỳ công đáng cho họ lấy làm tự hào.
Ông Will gật đầu chấp nhận lời cô là đúng. Tại địa phận của Hội đồng ở Red Clay, tất cả những di sản của xứ sở đã được gói ghém lại cẩn thận để mang theo những tài liệu về các bản hiệp ước mà xứ sở đã nổ lực thực hiện hòng ngăn chặn lòng tham cảu người láng giềng da trắng, cũng như thư từ qua lại giữa họ với các Tổng thống Hoa kỳ từ Washington cho đến Martin Van Buren.
Thế nhưng, không phải việc chuyển những di sản quốc gia về miền Tây làm cho ông suy nghĩ mà chính là lời khẳng định vừa rồi của cô đã làm ông cau mày bối rối. Ông đáp lại lời cô:
− Thật tôi không hiểu nổi thằng ấy.
− Ai?
− Blade chứ ai. Nó ký vào bản hiệp ước di dời là nó đã phản bội lại chúng ta. Thế nhưng khi ở trong trại tập trung, nó không đòi hỏi được ưu đãi gì hết. Tất cả chúng ta đều biết những người ủng hộ hiệp ước đều được chính phủ liên bang đền bù hậu hĩ. Nhưng nó lại không đòi hỏi người ta tăng tiền chi phí di chuyển và tăng số tiền trợ cấp ít ỏi lên. Toán người gồm bảy tám trăm người ra đi vào ngày 11 đều có xe và ngựa, có tôi tớ đi theo. Nó có thể gia nhập vào toán này để đi trọn khoảng đường 1200 dặm với đầy đủ tiện nghi tương đối thoải mái. Thế nào toán này cũng nhiệt tình chấp nhận n1o. Nó có thể đi với bạn bè thân hữu thay vì đi với những người xem nó như một kẻ phản bội và nguyền rủa nó, khinh khi nó.
− Những việc anh ấy đã làm trong quá khứ, không phải anh ấy nhắm vào lợi lộc cá nhân. Những điều ông vừa nói đấy đã chứng minh rõ điều này. - Eliza đáp. - Và tôi nghĩ bấy nhiêu người cũng thấy thế rồi. Có lẽ tôi lầm, hay có thể tôi đã quen rồi cũng nên, nhưng hình như bây giờ người ta không căm thù anh ấy mãnh liệt như trước nữa. Ngay cả Kipp cũng tỏ ra ôn hoà với anh ta hơn trước đây.
− Tôi lại bắt đầu nể vì nó trở lại, - ông Will nhìn quanh khu trại rộng mênh mông, nhưng tôi sẽ không bao giờ quên việc nó đã làm.
− Tôi biết - cô gật đầu, cặp mắt đỏ hoe như muốn khóc. - Anh ấy đã gây nên những chuyện này. Nhưng tôi phân vân không biết điều gì tồi tệ hơn?
Ông Will không đáp và ông biết điều gì tồi tệ hơn. Cả hai đều quay mặt nhìn đoàn xe trải dài trên đường mất hút trong rừng rậm. Temple và cả gia đình đã tụ tập lên toa xe gần nhất. Eliza và ông cũng đi đến với họ.
Bốn đoàn xe đã khởi hành cuộc hành trình xa thăm thẳm, họ đi cách nhau vài ngày. Đoàn của ông Will là đoàn thứ năm. Đoàn có khoảng 40 toa xe chở đầy cỏ khô cho ngựa và bò, cùng chăn mền, nồi niêu xoong chảo, với thực phẩm để ăn trong những ngày đầu của cuộc hành trình, rồi sau đó họ sẽ mua trên đường đi.
Chỉ có người già và trẻ nít, người bệnh và kẻ tàn tật mới được phép ngồi trên xe. Ngoại trừ 10 người trong đội khinh kỵ Cherokee được cưỡi ngựa để giữ trật tự cho đoàn xe đi, còn tất cả đều phải đi bộ, mang dụng cụ cá nhân trên vai.
Ông Will đỡ bà Victoria lên xe, ông cố tránh để ý đến cơ thể gầy trơ xương và da dẻ vàng vọt của bà, hay tránh không nhìn vào cặp mắt lo âu, buồn bã. Ông để cho bà nằm được êm ái, rồi bình tĩnh nhắc cho bà biết là có một bác sĩ đi theo đoàn. Nếu bà cần, bà sẽ được chăm sóc thuốc men.
− Cố ngủ đi cho khoẻ. - ông giục bà.
Khi ông dợm bước đi, mấy ngón tay níu chặt cánh tay ông.
− Will, mấy đứa con đã chết của chúng ta chôn ở đây, em luôn luôn muốn được chôn bên cạnh chúng. Bây giờ chúng ta lại ra đi.
− Anh biết, - ông vỗ hai tay bà. Con cái... - luôn luôn là chuyện con cái. Có lần nghe nói thế, ông đã nổi giận vì bà không tính đến chuyện được chôn gần bên ông. Nhưng bây giờ thì ông chấp nhận điều này. Ông ngần ngừ một chút rồi hôn lên má bà và tụt xuống xe.
Temple nhìn khuôn mặt gầy guộc của bố, nàng chuyển bé Lije nặng trĩu sang hông kia, rồi hỏi ông:
− má có khoẻ không?
− Má con khỏe.
Cả hai đều biết không đúng thế, nhưng Temple cố tin câu trả lời của bố, rồi quay mặt nhìn con đường dài trước mắt và nhìn đoàn xe đang chuẩn bị lên đường. Đây đó, người ta chào chia tay bè bạn và bà con, những người sẽ đi vào đợt sau.
Giờ khỏi hành đã đến, Blade đứng gần bánh trước của chiếc xe, Sandra đứng bên cạnh anh như mọi khi. Temple cảm thấy anh đang nhìn mình, nhưng nàng không nhìn lại.
Nàng nghe có tiếng chân ngựa đến gần. Nàng quay đầu lui, trông thấy một người cưỡi ngựa đội nón chóp cao có gắn lông, mặc binh phục màu xanh có cầu vai sĩ quan. Chắc chắn đây là Jed Parmelee, nàng quay đầu lại. Người cưỡi ngựa cho ngựa dừng lại đột ngột bên nàng, cái miệng có hàm râu màu vàng nở nụ cười. Lije vỗ tay sung sướng khi thấy con ngựa phì phò.
Jed nhìn nàng, đôi mắt xanh như màu áo, long lanh ánh tự hào.
− Đúng, ngựa đấy, Lije à, - Jed đáp, anh mỉm cười vui vẻ. - Bây giờ cô thấy chuyện xảy ra không còn là chuyện tiểu thuyết đối với đứa bé nữa. - Anh ta nói một cách tự nhiên, như họ mới gặp nhau hôm qua chứ không phải đã xa nhau cách đây gần một tháng rồi.
− Tôi hy vọng đây là dịp để chia tay ông trước khi chúng tôi lên đường. - Temple nói, nàng giữ tay Lije lại không để cho thằng bé đưa tay vỗ vào mũi ngựa.
− Không có chuyện chia tay đâu. Tôi sẽ đi cùng cô. Suốt đoạn đường đến vùng lãnh thổ của người da đỏ. Dĩ nhiên là đi với tư cách là một quan sát viên. - Jed nói tiếp, miệng cười châm biếm.
Temple không kịp trả lời vì con ngựa quay mình khiến nàng phải đứng tránh ra. Nàng nghĩ không biết mình vui hay buồn khi có anh ta đi cùng. Trước mắt, nàng chỉ biết bối rối.
− Chắc là phải đi lâu. - cuối cùng, nàng hỏi.
Jed nín cười, vẻ mặt nghiêm trang trở lại.
− mà đi bộ lại càng lâu hơn nữa.
Có lệnh cho đoàn xe khởi hành. Roi kêu vun vút trên lưng ngựa và bò kéo xe, xà ích và mã phu hò hét cho chúng đi, chửi bới ra lệnh. Đoàn xe chuyển bánh, mới đầu còn rít lên ken két và sau đó chạy rầm rập trên đường. Temple quay người đi theo, bế con trên tay.
Ngựa của Jed vùng vẫy bước đi vì bị kềm chậm lại, nhưng anh ta vẫn giữ không cho nó chạy nhanh. Một con ngựa chở hai người trên lưng đi vào giữa tầm mắt của anh ta. Chính anh chồng của Temple và cô em gái của nàng. Jed thoáng thấy anh ta nhìn mình, ánh mắt căm hờn. Nhưng Jed vẫn bình tĩnh, không thấy mình có lỗi gì hết. Mặc dù Temple đã lấy Stuart đấy, nhưng theo chỗ anh biết thì mối liên hệ vợ chồng giữa hai người họ thật hờ hững vô duyên. Có lẽ anh là kẻ điên khi cứ nghĩ mình có cơ may với nàng, nhưng anh quyết định cứ tìm hiểu đến cùng xem sao.
Anh thả cho ngựa chạy nhanh lên, nó liền phóng tới trước, nửa thân sau nhấp nhô xa dần, Jed cho ngựa phi nước kiệu dọc theo đoàn lữ hành, khu rừng ở bên trái nhuốm màu thu, lóng lánh sắc vàng lẫn màu cam.
Đoàn ngựa xe và người đi thành một hàng dài đến khoảng một phần tư đám. Đối với Jed, đoàn lữ hành trông như một đoàn quân đang tiến bước, sĩ quan dẫn đầu, xe cộ đi giữa, hai bên có người cưỡi ngựa áp tải, đàng sau có nguòi cưỡi ngựa nữa, còn lính bộ binh trong trường hợp này lính bộ binh là đàn ông, đàn bà và trẻ em - lê bước thành từng nhóm nhỏ quanh xe và sau mỗi toa xe.
Đi khỏi Rattlesnakes Springs vài dặm, đoàn lữ hành vượt qua phía bắc của sông Hiwassee bằng phà, rồi đi dọc theo bờ sông cho đến cửa sông đổ vào sông Tennessee và theo con đường bốn đoàn trước đã đi. Đến đây, đường họ đi sẽ dẫn về phía Nam, thành phố Pikesville rồi đến McMinnville và Nashville, rồi đến Cumberlanh. Nhưng trước hết họ phải vượt qua sông Tennessee.
Temple đứng bên lan can gần Eliza, nàng đưa mắt nhìn dòng sông rộng mênh mông trước mặt, bé Lije ngủ say trên lưng nàng, cậu được nằm yên một chỗ bằng một cái chăn. Cuộc hành trình xa thẳm xem như mới bắt đầu mà chân cẳng và cơ thể nàng đã đau nhừ. Bên kia bờ sông, nàng thấy lờ mờ hiện ra dẫy Walden. Nhìn con dốc cao của bình nguyên Cumberland, nàng nghĩ đến chuyện phải leo bộ lên, chưa leo mà nàng đã cảm thấy mệt bã cả người rồi. Tự nhiên, nàng dựa sát vào Eliza.
− Chúng ta phải trèo xa bao nhiêu? - nàng hỏi to.
− Có lẽ chúng ta không nên biết thì hơn. - Eliza quay mặt không nhìn cảnh tượng trước mắt nữa, như thể cô cũng thấy đáng sợ thật. Đoạn đường họ vừa đi quá lắm là khoảng hai dặm. Họ còn phải đi bộ một đoạn dài hơn một ngàn dặm nữa.
Khi chiếc phà ra giữa dòng sông, nó run lên bần bật, cố ghì lại trước dòng nước chảy xiết, nước chảy rất mạnh như muốn cuốn phăng cả chiếc phà đi. Những sợi dây giữ chiếc phà căng ra, rít lên, cố sức kéo phà băng qua dòng sông để đến bờ bên kia.
Qua đến bờ bên kia, bỗng có một người da trắng mặc áo quần lịch sự đến gặp ông Will ngay khi ông vừa dắt ngựa bước lên bờ, gã nói với ông:
− Người ta nói cho tôi biết ông là ông Gordon có ngôi nhà gạch lớn trong đồn điền ở miệt Georgia.
− Đúng tôi đây . - ông dẫn ngựa bước lên bờ dốc đất, tránh lối cho những người khác bước lên.
Gã đàn ông đi theo.
− Ông nợ tôi 80 đô la, tiền mua hạt giống, bây giờ xin ông hãy trả cho tôi. Chắc ông tưởng bỏ đi là không trả cho tôi, nghĩ như thế là ông lầm rồi.
− Tôi đã trả tiền khi mua hàng, ông lộn rồi.
− Ông sai rồi, bỏ đi mà không trả tiền cho tôi. Hãy trả 80 đô la cho tôi ngay. Ông đừng nói không có tiền trả nhé, vì tôi biết nhà nước đã bồi hoàn tài sản cho ông rất nhiều.
− Quả thật tôi có gởi đơn xin chính phủ bồi hoàn thiệt hại về tài sản bỏ lại, nhưng tôi chưa nhận được đồng nào hết trước khi ra đi. Ít người nhận được lắm. Việc ông nghe người ta nói cũng như chuyện ông đòi nợ đều trật lất hết.
− Bằng mọi giá tôi phải lấy cho được 80 đo la của tôi, gã nói, rồi gã ngước mắt nhìn Kippi khi chú ta dẫn ngựa bước lên. - Hắn là ai?
− Con tôi.
− Vì ông nói không có tiền trả, tôi lấy ngựa của ông vậy, - gã giằng lấy sợi dây cương trên tay ông.
Ông Will cãi cọ với gã, nhưng vô ích. Lính trong đội khinh kỵ, lực lượng cảnh sát của Cherokee, không có quyền đối với người da trắng, mà chỉ có quyền can thiệp vào dân da đỏ mà thôi. Họ không có quyền can thiệp vào chuyện này, còn Jed Parmelee thì được lệnh nghiêm cấm xen vào. Anh ta chỉ có quan sát và tường trình, thế thôi.
Đêm đó, Jed ghi vào sổ nhật ký việc xảy ra này, để rồi cho điều tra thực hư về lời đòi nợ của gã đàn ông. Nhưng đây chỉ là vụ đầu tiên trong số rất nhiều vụ hồ hoãn nợ nần do người da trắng gây ra khắp cả đoàn lữ hành mà ông buộc phải ghi vào sổ, họ đã lấy của người trong đoàn nào là tiền bạc, ngựa, bò và thỉnh thoảng họ lấy cả xe nữa, họ tuyên bố những người này đã mắc nợ họ. Đây là một hình thức trộm cướp trên đường đã giáng xuống đầu người Cherokee. Rồi liền sau đó, Jed biết còn nhiều cách trộm cướp nữa. Giá tiền phà gia tăng, chủ đất buộc họ phải trả tiền lệ phí khi qua vùng đất của họ, nông dân và con buôn tăng giá thực phẩm khi họ mua trên đường đi, giá tăng gấp hai, ba , có khi tăng gấp bốn.
Jed đau đớn trước cảnh tham lam vô bờ này, nhất là hàng ngày anh chứng kiến công việc của những con người kiêu hãnh này, mặt họ hằn sâu mệt mỏi, và thất vọng ê chề, chân họ chảy máu vì đi bộ dài hàng chục dặm đường. Bất chấp lệnh trên, Jed giúp đỡ họ khi có thể giúp được, thỉnh thoảng anh nghiêng vai đẩy giúp một chiếc xe mắc kẹt trong bùn hay dừng lại giúp đỡ những người té ngã, hay đi chặt thông đem về đốt lấy dầu nhớt để tra vào trục bánh xe.
Leo lên một phần ba đoạn đường dốc thẳng đứng, Temple dừng lại bên lề đường để thở. Bé Lije, cau có mệt mỏi vì bị buộc tù túng sau lưng mẹ, nó khóc ngất bên tai nàng và vùng vẫy liên miên, phần thì nặng phần thì do nó vùng vằng, làm cho những sợi dây vải buộc nó oằn xuống hai vai nàng khiến nàng thấy đau như dao cắt. Nàng không có sức để sửa cậu bé lại, hay là không muốn sửa vì nàng muốn khóc và muốn thoát khỏi cảnh leo lên sườn dốc khủng khiếp này.
Một toa xe do hai cặp ngựa kéo chậm chạp đi qua trước mặt nàng, các con ngựa cúi đầu gầm xuống, dây cương cố căng ra, móng bấm sâu xuống đất, còn người điều khiển thì luôn miệng la hét chửi bới, tay quất roi lia lịa. Temple nhìn cảnh tượng trước mắt, lòng buồn rời rợi, tai nghe tiếng toa xe lăn răng rắc, ì ầm.
Eliza dừng lại bên nàng:
− Temple, cô khoẻ không?
Temple ngẩng mặt nhìn cô, một cơn gió lạnh thổi vào mặt nàng. Nàng mỉm cuòi khi thấy khuôn mặt dãi dầu suong nắng của Eliza, tấm chăn khoác trùm lên tận đầu chỉ chừa có khuôn mặt. Nhìn mái tóc nâu và cặp mắt nâu nhạt của cô, người ta tưởng cô là nguòi Cherokee. Temple định nói ý ấy cho cô nghe, nhưng nàng chỉ đáp:
− Dạ khỏe.
− Để tôi mang Lije cho.
Nàng định bằng lòng, nhưng rồi nàng chợt thấy gói đồ trên lưng Eliza, nàng nhớ gói đồ cô mang đã khá nặng rồi. Temple bỗng cảm thấy mình có tội vì chỉ mang con mà lại thấy nặng nề.
− Chúng ta đi tiếp thôi.
Nàng cúi đầu, bước tiếp lên dốc. Đôi giày da đế đã mòn. Mỗi bước chân, nàng cảm thấy đá sởi, đất cục đâm vào làn da mỏng ở chân nàng. Nhưng thế cũng không khó chịu bằng lớp da bên trong hai đùi cọ xát vào nhau khiến nàng nhức nhối đớn đau, cho nên nàng lại cố gắng bước lên.
Khi đến đoạn đường dốc cao hơn, Temple chồm người tới trước để giữ thăng bằng vì đứa con nặng trên lưng. Nàng thấy trước mặt, bà Hanks đang cố leo lên, bà đã già lưng lại còng, nên bà phải dùng một cành cây làm gậy. Nếu không có ai giúp, chắc bà không làm sao lên đỉnh dốc được. Vừa nghĩ đến thế, chân nàng vừa trượt trên một viên sỏi, chỉa ra ngoài và chân kia mất thăng bằng, nàng té nhào tới trước, nhờ phản xạ tự nhiên, nàng đưa hai tay ra trước để chống lên mặt đất. Nàng bất động ở vị trí nửa nằm nữa quỳ nhiều giây liền. Hai lòng bàn tay và hai đầu gối đau nhức khó chịu.
− Temple!
Nghe tiếng Eliza gọi, bé Lije lại cất tiếng khóc. Temple rất muốn nằm yên như thế cho đến khi hết đau, hết mỏi, nhưng nàng phải thận trọng chống tay ngồi dậy, cả sức nặng trên người đè lên trên một đầu gối.
− Tôi... - Nàng định nói nàng không sao nhưng nàng không nói hết câu vì bỗng thấy hai bàn chân mang giày da dừng lại trước mặt nàng. Tiếp theo, nàng thấy hai bàn tay của Blade nắm lấy hai cánh tay nàng, đỡ nàng dậy.
− Em có đau không?
− Không. - nàng nhìn hai hàm anh bạnh ra, môi mím lại giận dữ, rồi bỗng nàng quay đi, nhìn con ngựa của anh đang đứng yên phía sau anh. Sandra đang ngồi dạng hai chân hai bên, bình thản và yên lặng như bao giờ và - cũng như bao giờ - nhìn Blade. Hai người không rời nhau nửa bước, người lạ chắc sẽ nghĩ Sandra là vợ anh. Ghen tuông là thứ tình cảm xấu xa. Nàng ghét ghen tuông.
− Em hãy trèo lên sau lưng Sandra để lên đỉnh dốc - anh nói như ra lệnh.
Nàng cảm thấy anh đẩy nàng đi về phía con ngựa và nhận ra hai tay anh vẫn còn đỡ lấy nàng. Bỗng tự nhiên nàng trì lại.
− Không!
− Cô ấy có thể đi ngựa của tôi cũng được. - Jed Parmelee nhảy xuống ngựa, lên tiếng.
− Cô ấy đi ngựa của tôi được rồi, ông trung uý. Ông cứ đi mà quan sát. - Blade trả lời nghe rất dịu dàng nhưng hàm chứa sự thách đố.
− Tôi không đi ngựa của ai hết, - Temple gay gắt đáp. - Các người hãy giúp bà Hanks hay giúp cậu bé có bàn chân bị băng kia đi. Tôi đi bộ được rồi.
− Có thể em đi được nhưng em đừng đi. - Blade không để cho nàng kịp thốt lên tiếng nào, anh nâng bỗng nàng lên, đặt ngồi trên ngựa ngay đàng sau Sandra.
− Tôi đi được mà, - nàng lại nói, nhưng nàng chỉ nói với cái lưng của anh vì anh đã lượm sợi dây cương dưới đất lên và dẫn con ngựa leo dốc.
Nếu nàng muốn đi bộ, nàng phải tuột xuống ngựa, nhưng ý nghĩ ấy chỉ thoáng qua mà thôi. Nàng bỗng cảm thấy thoải mái khi được ngồi để hai chân đung đưa hai bên.
Đưa hai tay ra trước Sandra, Temple nắm cái giá yên và áp má mình lên vai cô em gái, mặc cho sự mệt mỏi làm rả rời toàn thân mình. Bỗng nàng cảm thấy hài lòng vì Sandra vẫn ngồi im thin thít.
KHi họ đi qua bà Hanks, Temple cảm thấy tội lỗi vì nàng đi ngựa mà bà già kia lại đi bộ. Mấy phút sau, nàng nhìn lại, thấy Jed dừng lại để giúp bà già, nàng mới thấy lương tâm được yên ổn.
Nhưng vẫn còn nhiều người khác nữa. Luôn luôn có nhiều người khác. Temple cố nhắm mắt lại để khỏi thấy cảnh họ chúi mũi xuống đất, họ vấp ngã và hết sức cố gắng để lên cho được đỉnh đèo. Blade bế cậu bé đi khập khiễng vì hai bàn chân bị thương và giúp một ông già đeo vào đuôi ngựa để nó kéo ông đi. Nhưng còn biết bao người khác phải tìm cách xoay sở để đi cho được.
Lên đến đỉnh dốc, mặt đất bằng phẳng và con ngựa dừng lại. Temple miễn cưỡng thả tay khỏi giá yên. Khi nàng để chân xuống đất, hai chân nàng như không đứng nổi. Nàng phải tựa người vào hông ngựa một lát, lợi dụng có chỗ đứng vững vàng để dựa, rồi nàng ngước mặt lên để nhìn em gái nàng. Nàng trách:
− Sandra, em có gì không ổn đâu. Mọi người đều đi bộ, thì em cũng nên xuống mà đi.
Cô gái không trả lời, nhưng Temple không đợi để cô ta đáp. Nàng bỏ đi. Sau đó, khi họ đến chỗ cắm trại đêm ấy, nàng thấy Sandra đi bộ. Và sáng mai khi họ đi tiếp, em gái nàng lại đi bộ.