Sau này hàng hai ba chục năm trôi qua, biết bao sự việc lấp dần lên nhưng mỗi khi nhắc lại sự việc này ông Long vẫn không khỏi rùng mình, kể cả lúc cùng bà Vân đã trở thành mối quan hệ dường như đã được số phận gắn hai người lại với nhau không có ai, không có điều kiện gì có thể chia cắt, làm họ xa rời. Khi vui vẻ cũng như lúc buồn bã nhất. Khi bình thường cũng như khi gặp những biến cố lớn, nhỏ trong đời. Sự việc ông Long gặp Hiên đặt bên cạnh chuỗi sự kiện trong đời người đàn ông bình thường nhưng đào hoa này chỉ là một sự kiện nhỏ bé và không để lại nhiều ấn tượng, chỉ riêng việc bị tốp dân quân đưa vào uỷ ban ngồi và giảng giải về chính sách hậu phương đã trở thành dấu ấn khó quên. Cũng may hôm đó chủ tịch hai Ngạn về kịp thời và chính vị chủ tịch xã xuất thân từ nghề bắt rắn này trong lúc hơi ngà ngà chén rượu liên hoan của hội nghị tổng kết công tác hậu phương trên huyện đã giải thích một cách nhiệt tình quan hệ Long Hiên. Nhờ những lời gỡ tội đó nên Long đã giải thoát. Tốp dân quân quá sốt sắng với công việc đành để cho người đàn ông Hà nội quá nhiều nghi ngờ lọt tội được tha bổng. Cứ theo như lời chủ tịch Hai Ngạn diễn giải thì tất cả những lần mà Long Hiên gặp nhau đều do Hai Ngạn nhờ. Duyên do sinh ra do nhà của chủ tịch thì quá neo người. Bà vợ ông chủ tịch hơn chồng đến năm, sáu tuổi luôn luôn khép mình, lẩn trốn đám đông. Ngay ở nhà mình bà cũng rất ngại chường mặt ra gặp người lạ, huống chi là đi ra ngoài để làm việc này việc nọ. Trong khi đó "cái Hiên"gọi theo giọng chủ tịch thì vừa rỗi rãi lại vừa thông thạo, quen biết nhiều việc, nhiều người, còn anh Long thì là bạn của chủ tịch từ thời xa xưa, lại có xe đạp. Trong khi đó "các chú chưa làm chủ tịch xã các chú chưa biết. Công việc của cái xã gần vạn dân này bận lút đầu trong khi đó việc nhà dành cho thằng đàn ông đâu phải ít". Mặt đỏ gay, chân tay vung lên, chủ tịch Hai Ngạn thanh minh cho Long một cách nhiệt tình. Thành thử những việc riêng cái nào trực tiếp làm được thì làm dốn, cái nào tốn thời gian, mất công sức thì chủ tịch Hai Ngạn nhờ anh ấy lai mình đi. Còn quá bận thì đành nói khó với cái Hiên. Hai người một là láng giềng gần gựa, hai là bạn thân hàng chục từ thời Pháp nên mọi sự tin tưởng được. Cứ từ đó mà suy ra thì hai người này là anh em chứ không làm gì có cái chuyện xấu xa như dân quân xã khép vào. Cảnh giác thế là tốt nhưng cũng phải xem cụ thể từng trường hợp không có oan cho dân. Mỗi khi nhớ đến việc này, ông Long còn nhớ như in vẻ mặt của mấy khuôn mặt của nhóm dân quân do tiểu đội trưởng Bẩy đứng đầu bực bội như thế nào nhưng rút lại vẫn đành để ông ra về. Vào một ngày mùa thu năm bẩy ba khi ông Long đạp xe lai bà Vân lên nhà anh Lâm ở trên Chèm để bàn việc làm đám cưới cho thằng Sơn con trai duy nhất của anh Lâm. Khi đi qua khuỷnh Bạc bà Vân nhìn thấy con dốc dẫn xuống nhà bà lang. Bà Vân làm như vô tình gợi lại chuyện xưa. Bà bảo:
- Chắc hôm đó anh lại đưa con bé Hiên đến nhà bà lang này để làm cái việc buộc thuốc cho thôi thai như dạo anh đưa tôi đến chứ gì?
Em nói thế thì oan cho anh quá?
Có mà oan. Oan Thị mầu hay oan Thị Kính
- Tuỳ em nghĩ thế nào thì ra thế ấy. Anh đối với em như thế từng ấy năm trời chả nhẽ em lại chưa hiểu lòng dạ của anh hay sao. Vả lại anh biết cô ta có nhiều nhặn gì mà những lúc ấy có hai Ngạn ở nhà. ông ấy chứng kiến hết. Toàn những việc đứng đắn chứ có điều gì đáng trách
- Phải. Đứng đắn quá còn gì. Mà em cũng có nói gì đâu.
Bà Vân đấu dịu khẽ chạm tay vào tấm lưng chớm mồ hôi của ông Long. Bà cố nhướn lên hỏi khẽ.
- Mệt chưa. Dừng một tí hút điếu thuốc đi. Hôm nay con bé mới xin vào tổ đan len của em có chồng đi Đức về biếu mỗi người một bao Đi a măng đây này.
Thế à? Giọng ông Long cũng dịu hơn.
Kia kìa ngồi nghỉ tạm ở dưới gốc đa kia nhé
Được rồi
Điếu thuốc cắm trên môi vừa phảng phất một luồng khói nhạt đã vội bay tạt đi vì luồng gió đột ngột từ sông Cái thổi vào.
Ra chỗ kia ngồi đi.
Chỗ nào?
Đấy đằng sau gốc cây gạo kia kìa. Chỗ ấy tha hồ mát.
Mới già buổi sáng một chút. Mùa hè đang vặn mình thả những giọt cuối cùng và mùa thu đang dạo những bước dạn dĩ đầu tiên. Sông Hồng dường như còn sót lại những con nước dữ tợn dốc xuống từ những triền núi, triền đồi mạn ngược xuống giờ bắt đầu thấm phải cái mệt mỏi, già nua của mùa thu nhưng vẫn mang rõ mầu đất rừng khiến mầu nước sông vẫn đậm chớm mâù nâu hằn lên trên những nếp sóng nhăn nheo.
- Em có nhìn thấy con trốt xoáy ngay sát bờ kia không? Cứ y hệt như những con quay.
- Đâu, đâu?
Bà Vân nhìn theo tay ông Long chỉ. Lòng bà tự nhiên cảm thấy một nỗi hân hoan bất ngờ khi ngay sau đó bà nhận thấy hai cánh tay của người đàn ông xiết mạnh ngang sườn mình.
- Kìa anh. Nhỡ ai nhìn thấy thì…
- Không sao đâu. Trước đây chỗ này nhiều ụ pháo lắm. Bây giờ họ chuyển đi hết rồi.
- A nhưng mà thôi. Đứng lên đi.
- Sao không ngồi tí nữa. Anh Lâm hẹn ăn cơm trưa trên ấy, rồi vừa ăn vừa bàn công việc đúng không?
- Thì ăn cơm trưa nên mới phải lên sớm. Em mua cho anh chị cái chân giò. May quá phiếu thịt còn vài lạng, lạy nhờ được con bé mới xin vào tổ đan len của em. Chị nó bán thịt mậu dịch ở chợ Hàng bè.
- Hôm nọ anh nhớ là tổ đan len của em không lấy thêm người nữa. Thế mà bây giờ…
- Cũng định thế rồi. Dạo này việc gia công ít lắm nhưng chị con bé này là nhân viên thực phẩm thành thử chị em trong tổ ai cũng tán thành vì còn tính nước nhờ vả giúp hộ tiêu chuẩn tem phiếu chứ khối hôm thấy thịt cá về ê hề hẳn hoi mà thiếu gì người xếp hàng từ sớm vẫn không mua nổi đấy. Thôi lên đi để anh chị đỡ mua thêm thức ăn.
Hai người bất giác nhìn qua gốc cây đã già. Vài chiếc xe gầy guộc, dơn lẻ Chiếc xe đạp ngổn nghển trên con đường lổn nhổn đầy đá dăm và ổ gà. Những làn bụi mỏng chốc chốc lại theo gió quẩn lên ;
- Này anh lên thế này có ngại lắm không. Anh Lâm em là công an nên anh ấy nghiêm khắc lắm đấy. Mấy lần anh ấy bảo em cần dứt khoát với anh chứ không thế này nhỡ Diễm cô ấy lại…
Thôi. Không phải nghĩ ngợi nữa. Anh Lâm quí anh lắm rồi.
Anh là người ngoài nên anh ấy không nói mạnh đấy.
Em không tin anh à?
- Em biết chứ, ngay như thằng Sơn hồi mới vào đại học nó sơ tán trên Đại từ đã viết thư về cho em nói về chuyện của anh và em.
Trẻ con biết gì đâu.
- Anh đừng xem thường, bây giờ nó đã là sinh viên đại học rồi. Em nhớ mãi một câu trong thư nó viết " cô ạ, dù thế nào thì mọi sự đều phải tuân thủ theo lẽ bình thường. Quan hệ của cô và chú Long thì… Trong khi chú Long có vợ, nếu cô không dứt khoát thì đời cô dở dang quá. Cháu quả tình không hiểu nổi vì sao cô lại cứ… "
Em có trả lời nó không?
Em viết lại là "khi nào cháu lớn lên cháu mới hiểu "
- " Lớn lên cháu mới hiểu". Em vừa bảo thằng Sơn đã là sinh viên, vậy thì ít ra nó cũng hai mươi tuổi rồi. Tuổi ấy đâu phải còn là trẻ con…
- Em biết rồi. ý em muốn nói rằng khi nào nó có quan hệ với một cô gái nào đó thì mọi sự của lẽ đời này cháu sẽ cảm nhận được rõ ràng.
- Thì cứ nói toặc ra là yêu đúng chưa?. Ai cũng thế thôi, khi dính vào nhau rồi thì tất cả mọi sự đều chỉ biết chạy theo những gì mình gắn bó. ối dào đúng là chả biết thế nào.
- Nhưng mà thôi. Hai chúng ta rồi đến lúc nào đấy cũng phải tách bạch ra thôi chứ cứ lằng nhằng như thế này thì khổ hết. Em, anh, Diễm, rồi những đứa con anh. Con Lễ, con Lệ thằng Nghĩa, cả thằng Hưng tuy còn bé... Nhất là con Lễ mỗi lần nhìn thấy nó là em cảm thấy như có tội với nó.
- Chiều qua tự nhiên con bé bảo "bố cho con lên chơi với cô Vân" may mà không có mẹ nó ở đấy.
- Hôm nào thấy thuận tiện anh hẹn trước đi rồi đưa nó lên. Em sẽ cho nó đi chơi Bờ Hồ, đi ăn kem Thuỷ tạ
Nói xong Vân thở dài khiến Long định nói tiếp bèn dừng lại. Im lặng trùm lên không gian tĩnh lặng, chỉ còn tiếng gió rì rào trên ngọn cây đa.
- Thôi. Đứng lên đi anh. Vân chủ động cầm tay Long kéo lên nhưng ngay lập tức Vân lại bị kéo xuống.
Kìa anh, kìa anh.
Hai người đổ xập trên nền cỏ mịm mềm có vương những chiếc lá đa vàng nhạt.
Đừng làm thế, giữa ban ngày ban mặt thế này.
Vân hổn hển cố thoát ra khỏi đôi tay náo nức và đam mê của Long. Lưng người đàn ông dựa vào gốc cây đa cổ thụ sần sùi, có cái mấu u lên to tướng, nhưng dường như gã ta không cảm thấy gì hết. Bàn tay mê mải cởi dần những chiếc khuya trên áo người tình. Bàn tay dừng lại, ấp kín trên vầng ngực no đầy. Giọng trĩu xuống, trầm và khàn:
Không thể, không thể xa em được dù phải thế nào.
Những giọt nắng lọt qua lùm cây nặng trĩu buông xuống bờ vai, tấm lưng của người có đôi tay trắng hồng với nhưng ngón tay đan len thon thả đang ôm xiết. Vài đôi chim trên tròn mắt ngó nghiêng, những chiếc mỏ há to. Tiếng nói thanh thanh thì thầm:
- Em cũng không thể, không thể. Chúa ơi tha thứ cho tội lỗi của con nếu con có mệnh hệ nào
Một người vác cuốc hình như đang tìm lối rẽ xuống con đò nan bé nhỏ đang nhấp nhô. Mùa này đang vào thời vụ xới luống cho ngô bãi. Nhưng thửa ngô xanh mướt đang chuẩn bị phất cờ. Dưới gốc ngô ngưòi ta thường trồng xen khoai lang và thỉnh thoảng rắc thêm kê. Đến mùa những dải kê dài, cong vút lởm chởm nhưng chiếc lông dài nom như đuôi những con sóc nghịch ngợm. Người xới ngô cũng tròn mắt nhìn cặp tình nhân, bước chân ngập ngừng. Cuối cùng ông ta tìm ra lối đi khác. Dưới gốc cây đa này cũng như mọi gốc đa khác ở cái xứ An nam này thì cặp tình nhân nào cũng vẫn lặng lẽ tấu khúc nhạc nhịp nhàng, nồng nàn được lặp đi hàng triệu triệu lần ngay từ thời thượng cổ khi con người mới hình thành trên trái đất cằn khô này.