Nguồn gốc và lịch sử khoa châm cứu

Căn cứ theo sách y học Trung Hoa (Nội kinh tố vấn luận) và tài liệu của Thừa đạm am một  Châm cứu gia trứ danh Trung quốc thì khoa châm cứu là một phương pháp chữa bịnh thời tối cổ của nước này cách đây  hơn 5.000 năm.
 
Người thượng cổ vì sự sống quá thô sơ nên phần nhiều bị ngoại tà xâm nhập làm thịt nhức, gân co. Khi có bệnh chỉ biết dùng lửa để hơ và dùng đá nhọn để châm chích (thạch khí thời đại). Cách trị liệu này dần dần đúc kết thành khoa châm cứu ngày nay.
 
Do kinh nghiệm sống thời thượng cổ, Thánh nhân đã dạy rằng: vì cuộc sống đơn giãn của loài người thuở ấy nên việc trị bệnh cũng đơn giãn, có khi chỉ lấy tay ấn vào huyệt, xoa mạnh vào vùng kinh lạc tập trung, hay hơ ấm những nơi đó cũng lành bệnh được. Nên phương pháp trị bịnh thuở ấy rất giãn dị như án ma, suy nả, quất thử, huân úy, tẩm dục, đồ hoán, phu triêm, xuy thông, điều nhập , đạo dẫn, châm cứu, chà bóp (massage) sửa lận xương gân , cạo gió, bắt gió xông giác (fumigation, inhalation, révulasion) tắm (bain médicamenteuse) thoa rưới (Badigeonage friction) đặt dán (catalasme, emplâtre) thổi thụt (insufflation) nhét hậu môn (suppositoire), thông khoan bằng thuốc hay các chất giúp cho thông đại tiện (gymnastique), châm đốt vào các kinh lạc của các kinh huyệt (acupunture).
Tất cả các phương pháp trên chỉ có châm cứu là quan hệ nhất. Các phương pháp khác chỉ có tính cách phụ trợ, giải quyết tạm thời chứ không thể lành bệnh hẳn được.

Từ khi có văn tự, sự ghi chép và kinh nghiệm về khoa châm cứu được hệ thống hoá có qui củ. Trái qua ngàn năm với các kinh nghiệm được thêm thắt lần hồi làm cho khoa châm cứu trở nên cực kỳ tinh vi thần diệu. Khoa này thịnh hành nhất từ năm 1277 đến năm 1628 ở Trung Hoa, Cao Ly, nhật Bản và Việt Nam.
 
Từ đó ngoài những châm cứu gia, các Đông y sư cũng dùng châm cứu để làm trợ liệu cho thang dược, thâu thập rất nhiều kết quả khả quan ngoài sức tưởng tượng.
 
Đến thế kỷ thứ 17 nhân có một số khoa học gia Đông Tây bắt đầu nghiên cứu về khoa này với những quan niệm ôn cố nhi tri tâm làm cho khoa châm cứu đươc phát triển rộng ra. Phong trào nầy đã đưa khoa châm cứu tiến thêm một bước khá dài. Đông y cho đó là cơ hội âu phong đông tiệm.
 
Hiện nay khoa châm cứu đã được thế giới chú ý, cả Tây y cũng đặt thành vấn đề nghiên cứu phối hợp trị liệu cho các bệnh nhân hàng ngày.

Ở Pháp , Đức, Nhựt, Đại Hàn, Trung Hoa, vv… đều có thành lập các viện châm cứu, các y viện chuyên trị bệnh bằng khoa này, thu thập hằng ngàn luận án để tổng kết phổ biến kinh nghiệm và 3 năm có họp một lần, một tạp chí ra hàng tháng (R.I.A) được phát hành rộng rãi.
 
Ở Việt Nam khoa châm cứu chưa được phát triển rộng rãi và chỉ có một số đông y sư áp dụng châm cứu với tính cách phụ trợ cho thang dược mà thôi.
Y sư Nguyễn Văn Quan sau bao năm nghiên cứu ở Nhựt, trở về nước mở phòng trị bệnh nhưng thời bấy giờ ít ai hiểu được sự công hiệu của khoa này nên ông lại trở qua Nhật chuyên khảo cứu và xuất bản nhiều quyển sách rất có giá trị.
Từ 1949 đến 1950 , sau khi dự Hội nghị châm cứu Quốc tế về, Bác sĩ Nguyễn Văn Ba đã chuyển hướng chữa bệnh bằng khoa châm cứu. Bác sĩ Nguyễn văn Ba, nghiên cứu nhiều về Đông y và châm cứu, trong việc trị bệnh hằng ngày Bác sĩ Ba thường trị bằng châm cứu và thuốc Tàu.
 
Bác sĩ Hoàng Mộng Lương tuy chuyên về Tây y nhưng cũng áp dụng phương pháp trị liệu về khoa châm cứu.
 
Đông ý sư có công nghiên cứu về châm cứu và có nhiều kinh nghiệm về thuật nầy hiện nay rất ít. Ở Nam Việt có cụ Lê Chí Thuần, một Lão y sư có tên tuổi.
 
Ở Huế có Lão y sư Trần Tiển Hy, Thái Y Nguyễn Văn Ái cũng là bậc Lão Y, Lão Nho, nghiên cứu và áp dụng lâu năm khoa nầy và đã có rất nhiều kinh nghiệm.

Hiện nay một số Đông y sĩ trẻ tuổi và sinh viên Y khoa đang cố công nghiên cứu áp dụng khoa châm cứu.

 
II. KHOA CHÂM CỨU VỚI CÁC LOẠI BỊNH
 
Khoa châm cứu là thuật trị bịnh rất khoa học, dựa vào kinh lạc, cơ điểm của từng tạng phủ, từng hệ thống một của thần kinh của mỗi bộ phận trong người, đúng với nguyên tắc cấu tạo của cơ thể học (cơ thể học: Anatomie)
Nói đến châm cứu đa số còn quan niệm là nó chỉ trị được một số bệnh như đau lưng, nhức đầu, đau bụng, tê bại, thủng trướng hay trúng phong, kinh giản v.v. . .  Sự thật, những bậc tiền bối của chúng ta từ rước cũng như các châm y hiện đại của Pháp, Đức, Nhựt, Trung Hoa đều đã dùng châm cứu đối phó với vô số bịnh tật. Chúng ta đọc Châm cứu Đại thành hay tạp chí của Hội Châm cứu Quốc tế (Revue international d acupuncture) sẽ thấy, trừ những bịnh về ngoại thương, cơ hồ không có mấy chứng bịnh mà người ta không thể trị bằng khoa châm cứu được. Cổ nhân có nói “vạn bệnh nhất châm”, tuy hơi quá đáng những cũng có bằng cớ vậy.
 
Trước đây người phương tây (Âu châu) có quan niệm chỉ dùng riêng cho bịnh thuộc về nhiều loại quan năng (Troubles fontionelles) gây ra.
Sau này nhờ sự gia công nghiên cứu của các châm gia nhất là ở Nhật (Thời Minh Trị có nhiều Châm y đặt vấn đề khoa học hoá khoa châm cứu) người ta đã chứng mình rằng châm cứu khoa còn trị được cả những chứng bịnh có vi trùng như sốt rét rừng (Paludisme), dịch tả (choléra). Những bịnh về thời khí, kinh niên nội tạng bị hư hao ít nhiều như dạ dày bị trụt (ptôse estomac) cả những bịnh sở quan đến tinh thần (déficience mentale) , si ngốc (idiotie), điên cuồng (démence, folie) v.v.v .. những bịnh về tâm lý (đau nhức ở mặt vì lúc nhỏ bị nhiều sợ sệt khổ tâm) (theo y án của Bác sĩ Kalma trong R.I.A số tháng 7, 8, năm 1959, đau đầu, ói, mửa vì gặp điều trái ý hay nổi giận dữ (theo y án của Bác sĩ Rebuelto trong tạp chí R.I.A tháng Avril 1951) .

Tuy nhiên có những loại bịnh như ung thư, dương mai thì châm cứu chỉ đóng vai phụ trợ cho thuốc mà thôi. Nói chung, châm cứu trị cả những chứng bịnh mà nội tạng bị tổn thương (lésion)). Thực vậy Thái tử nước Quất bị chứng thi khuyết nhờ biển Thước châm ở huyệt Duy hộ mà khỏi, Ngụy võ Đế bị đau đầu, phong, nhờ Hoa Đà châm ở huyệt Nảo không mà hết bịnh. Kết quả trị liệu đều do ở chỗ thủ thuật cao thấp, huyệt vị có được nắm vững hay không.
 
Trải qua mấy trăm năm khoa châm cứu đã được các bậc tiền bối, nghiên cứu, bồi bổ kinh nghiệm rất nhiều do đó nó trở thành có lý luận, trị liệu châm cứu có căn cội, nghĩa là có luận chứng lập phương không khác nào trị liệu bằng thang dược, đôi khi lại có phần khó hơn.
Một quan niệm khác cho rằng châm cứu chỉ trị được một số bịnh, còn một số bịnh khác phải nhờ uống thuốc. Như chúng ta đã biết khí hóa của Vũ trụ và cơ thể quan hệ đến bệnh tật như thế nào mà châm cứu là khoa trị bịnh phù hợp với khí hoá hơn hết.
 
Như vậy tại sao châm cứu lại chỉ trị được một số bịnh? điều này trong thực tế hàng ngày đã chứng minh được rất nhiều.
 
Từ những loại bệnh do ngoại tà xâm nhập đến những bệnh nội thương bởi chính khí của cơ thể suy kém, những kỳ bịnh do biến thể của ra khí, bịnh hiện ngoài da, bịnh hiện trong xương thịt, bịnh phá hoại máu, làm tê liệt một phần hệ thống thần kinh v.v.v .. đã được giải quyết bằng trị liệu châm cứu. Tuy nhiên ,chúng ta vẫn nhận rằng sự hổ trợ giữa châm cứu và dược tể cũng rất cần.
Âm dương suy kém, vinh vệ không đều, thủy hỏa mất thăng bằng, vận khí không thuận v.v. . . đó là những căn nguyên làm cho con người bịnh tật Và châm cứu đã giải quyết được những căn nguyên của bịnh ở trên. Về trị liệu bằng thang dược và châm cứu, nếu biết xử dụng đúng phương pháp rất nhiều trường hợp được giải quyết nhanh chóng hơn.
 
Ví dụ: một vài trị liệu cho những bịnh lạ (kỳ bịnh), thời gian dùng thang dược sẽ dài gấp ba bốn lần so với trị liệu châm cứu. Trong thực tế dùng khoa châm cứu để trị bịnh , kinh nghiệm đã cho biết: nhiều bệnh về loại ngoại cảm, từ sơ phát đến khi nhiễm lý phạm vào từng kinh lạc, biến thể nhiều tạng chứng khác (nhứt là loại trúng phong, thương hàn) công năng: tuyến, thông, công, tán của châm cứu rất nhiều hiệu lực.

Ví dụ: tà phạm nặng vào Túc khuyết âm biến thể của chứng nầy nếu dùng thang dược trị liệu giải quyết sẽ rất chậm trong lúc nầy nếu dùng châm cứu thời gian sẽ rút ngắn rất nhiều. Những bịnh về nội thương, trừ những cơ thể quá suy nhược mới phải dùng thang dược để trị liệu, ngoài ra thì dùng châm cứu rất kịp thời.
Ví dụ: Tà phạm nặng vào Túc Thiếu âm làm cho kinh này suy yếu biến thể làm ê đầu thường xuyên, tai lùng bùng, đêm ngủ mồ hôi dầm dề, suyễn, khạc ra máu, nếu dùng thang dược để giải quyết tình trạng động kinh nầy sẽ rất chậm trong lúc cơ thể rất cần bớt sự hành hạ dày vò. Khoa châm cứu trong trường hợp này rất cần.

Nói chung, châm cứu đối với các loại bịnh đều giải quyết được nhất là những bịnh thâm nhiễm lâu ngày thì sức tuyên thông của châm cứu rất mau. Phần trợ liệu của thang dược đối với châm cứu cần trong trường hợp cơ thể suy yếu. Ngược lại phần trợ liệu châm cứu đối với thang dược lại rất cần cho những trường hợp bịnh trạng quá nguy kịch loại thuốc mạnh của thang dược vẫn giải quyết rất chậm.

 
III. NHẬN THỨC GIỮA TÂY Y VÀ ĐÔNG Y
 
Đông y là một khoa học cố hữu của đông phương . Trước thế lực của Tây y tiến bộ đến cực độ và tràn lan mạnh mẽ nếu đông y không có một cơ sở lý luận, một kinh nghiệm trị liệu căn bản thực tế đem lại sức khoẻ cho loài người thì đã bị Tây y chà nát từ lâu.
 
Đông y đặt mình trên cơ sở toàn là khí hoá cho nên dù lập luận theo phương pháp mới của Tây y, nào giải phẩu, sinh lý chẩn đoán, dược vật, v.v. . chúng ta cũng gặp toàn là khí hoá.
 
Sự thật thì Đông y và Tây y mỗi đàng có một nguyên lý, học thuyết khác nhau như trời với vực. Tuy nhiên nếu thực tâm vì mục đích cứu khổ và phục vụ cho nhân loại, phá bỏ mọi đố kỵ nhỏ nhen thì Đông y và Tây y có thể phối hợp mỗi bên một phương pháp sẽ giúp cho đời rất nhiều lợi ích.
Trước Thiên Chúa Giáng sinh 460 năm, phái của Hypocrate cũng chủ trương theo lý thuyết khí hoá của vua Huỳnh đế Đông phương.

Sáu trăm năm sau, phái Galien (Kỷ nguyên 131 – 210) nổi lên lấy vật thể giải phẩu học làm căn cứ. Nhìn sự sống qua thể chất. Hư nghẹt chỗ nào thì cứu chữa bộ phận chỗ ấy. đó là Khoa y học theo nguyên tắc lý thuyết Vật hoá (l’altération de substances).
 
Nhằm theo xác thịt con người, chữa bịnh bằng lối dùng vật thể thay cho bộ phận của cơ thể hư, Tây y đã đi đến tuyệt điểm theo nguyên tắc lý thuyết của họ nhưng vẫn chưa hoàn toàn thắng bệnh tật.
Hiện nay một số Bác sĩ thông thái đã nhìn thấy y học ở Đông phương ngành khí hoá học in hệt thuyết Hypocrate nên liền chú tâm nghiên cứu.
 
Tây y có tham vọng tìm hiểu kinh nghiệm của Đông y, đông ý có tham vọng thể dụng cơ giới của Tây y, hai điều đó hai bên phải đặt mình trên cơ sở chính đáng mới có cơ hội dung hòa được.

 
IV. LUẬN VỀ ÂM DƯƠNG KHÍ HOÁ
 
Vũ trụ là sự điều hợp của hai khí âm và dương. Âm là nặng, đục chìm xuống  là đất. Dương là nhẹ, sáng  trong nổi ở trên. Qua một chuyển biến về khí hóa, vũ trụ lần lần được trật tự lại.
Tất cả các vật thể trong vụ trụ đều do sự biến chuyển của khí hóa mà thay đổi. Ví dụ: hơi của nước xông lên để chuyển thành mưa. Gió thổi có thể di chuyển đổi dời một hòn núi đất.
 
Thời gian và không gian cũng được chia ra theo nguyên tắc khí hoá. Đông phương lấy sự biến hóa của khí trong không gian làm tiêu chuẩn để phân chia thời tiết, tháng ngày. Lấy mực độ cao nhất của âm dương tức là độ thuần âm và độ thuần dương. Thí dụ: khí thuần âm lên đến thuần dương là 180 ngày có dư và thuần dương tới thuần âm 180 ngày có dư. Do đó mới định từ khi khí lên cho đến lúc khí xuống nguyên độ cũ là một năm hay hơn 300 ngày, 24 khí, 28 tiết, cùng là 4 mùa. Do chuyển biến khí hoá của vũ trụ nên đã định ra ước lệ về thời gian. ..

Khí trời (dương) chi phối khí của đất (âm) là thuận và ngược lại là nghịch. Khí thuận thì muôn vật sinh hoá dễ dàng, nghịch lại thì muôn vật tiêu hao rồi tàn tạ.

Con người theo luận thuyết đông y là một trong muôn vật, gặp khí tiết của trời đất thạnh thì khoẻ mạnh nở nang, khí tiết của trời đất nghịch thì tiêu hao bịnh tật. Trị bịnh cho con người theo phương pháp của đông ý là điều hòa khí hóa trong cơ thể cho kịp chiều hướng bất thường của Trời đất.

 
V. NGỦ HÀNH SANH KHẮC
 
Khí hóa của đất có 6 loại: Mộc khí, Quân hỏa, Tướng hỏa, Thổ khí, Kim khí, Thủy khí.
Khí của trời có 6 loại, người xưa đặt những tên tượng trưng: Dương minh, Thái dương, Thiếu dương, Khuyết âm, Thái âm và Thiếu âm. Cả hai khí của Trời đất phải giao hiệp nhau để thành phong, hàn thử, thấp, táo, hòa. Sái nghịch là vạn vật tiêu hao khổ bệnh.
 
Khí của trời thuận, chi phối được khí của đất thì sự sinh hóa thuận chiều
Kim sanh thủy,
Thủy sanh mộc
mộc sanh hoả,
hoả sanh thổ
thổ sanh kim.

Phong mộc ở mùa xuân sinh luân hỏa.
Huân hòa ở đầu mùa hạ sinh ra tướng hỏa ở cuối hạ
Thử hỏa ở chính hạ sinh ra  thấp thổ
Thấp thổ ở đầu thu sinh ra táo kim
Táo kim ở cuối thu sinh ra hàn thủy.

Hàn thủy ở mùa đông rồi sự sinh hóa đi vòng trở lại cứ thế mà sinh hoá liên tiếp.

Theo Đông y luận: nhân thân là tiểu vũ trụ. Cơ thể con người định thuộc vào khí trời, khí đất, tạng phủ kinh lạc trong cơ thể con người cũng phối hợp chuyển hoá với nhau theo sự chuyển hóa của khí và sự vận hành của trời đất.

Khí trời đất chuyển hóa bất thường thì vũ trụ bịnh và làm cho vạn vật đều bịnh. Sự chuyển hóa của khí, sanh ra bịnh nội thương. Sự chuyển hoá bất thường của trời đất làm ra bịnh ngoại cảm.
Lập luận rõ ràng nguyên tắc khí hóa giữa Trời Đất và con người để theo đó mà luận bịnh gọi là khoa Khí Hoá Y lý học (altération des humeurs).
 
Những vì thuộc chất thể (đối lại khí thể) trong vũ trụ, đông y liệt về loại ngũ hành (kim mộc, thủy, hỏa, thổ). Những gì thuộc về khí thể (đối lại chất thể) đều liệt về loại lục khí. (phong,hàn, thử, thấp, táo, hỏa)  
Theo đông y hình thể con người có hình trạng song sự đau mạnh của những hình tượng đó không thể chỉ nhìn vào mà luận được. ví dụ: tim yếu, thiếu máu, Tây y cho sang máu và làm yên tim. Đông y cho đó chỉ là trị ngọn. Cách trị của Đông y là luận rõ căn nguyên của bịnh rồi làm cho tim hoạt phát trở lại tự nó làm cho đầy máu. Như vậy đông y làm cho phần khí của tim điều hòa ăn nhịp với các phần khí của các tạng phủ khác.
 
Bác sĩ Sakurafawa sau khi nghiên cứu về y lý Đông phương cũng nhận chân rằng làm cho điều hòa khí huyết trong cơ thể, hể bên trong tạng phủ đã chỉnh đốn hoàn toàn thì tà khí không thể xâm nhập nhiễu nhương nữa (Il faut créer la constitution, le terrain, le milieu intérieur parfait dans lequel les facteurs maladifs ne peuvent pénétret ou ne sont plus actifs theo quyển La principe unique).

Ngũ hành tương khác là: kim khắc mộc, mộc khắc thổ, thổ khắc thủy, thủy khắc hỏa, hỏa khắc kim.
Khoa châm cứu phân kinh lạc có âm kinh và dương kinh, huyệt có ngũ hành (kim, mộc, thủy , hỏa, thổ) tương sanh tương khắc, mỗi thứ đều có ẩn tàng ý nghĩa sâu xa. Như những chứng hư thì dùng cách châm bổ dụng ngũ hành huyệt tương sanh để có tác dụng xúc tiến cơ năng mạnh mẽ cho bịnh được bình phục. Thí dụ như: tỳ vị thuộc thổ bị hư nhược thì bổ kinh hỏa huyệt vì hoả sinh thổ. Trái lại những chứng thật thì dùng cách châm tả dụng ngủ hành huyệt tương khắc để có tác dụng chế ngự các cơ năng đem lại sự quân bình cho tạng phủ. Ví như gan, mật thuộc mộc đau thật chứng thì tả mộc kinh kim huyệt vì kim khắc mộc.