Nhị Độ Mai - Vô Danh

Thốc thốc mai hoa sổ trượng cao,
Minh triêu vũ lộ hạ thiên tào,
Tạc tiêu hoa bản thành khôi thổ,
Nhị thứ mai hoa vạn cổ tao.
Dịch nghĩa :
Lớp lớp hoa mai cao mấy trượng,
sớm mai mưa móc từ trên trời rủ xuống.
Đêm qua đáng lẽ hoa đã thành đất bùn,
hoa mai nở hai lần thật là dịp gặp-gỡ muôn đời mới có một.
bài-vị: Cái bàn gỗ viết danh-hiệu người chết dán vào để thờ.
đình-tử: Tức là vòm xây ở vườn hoa, Mai-sinh đứng đằng xa trông về chỗ đặt bài-vị.
mộc-vị: Tức bài-vị gỗ nói trên.
chân-thành: Thực-thà.
Nỗi nghi:mối ngờ
Xuân-sinh: Con trai Trần-công, khi tị nạn mạo tên là Khâu Khôi . Sau thi đỗ Bảng-nhãn.
nhị độ mai hoa: Tức Mai hai độ nở hoa .
[Back to the top]
Vóc trong miệng, gấm trong lòng: tức là tiếng dịch nghĩa của bốn chữ : tú khẩu cẩm tâm.
đề liền bốn câu: Thơ của Trần Xuân-sinh theo nguyên-văn chữ Hán:
"Sở sắc mai hoa phẩm tối cao,
Y y đính cáo tự nhi tào,
Chỉ nhân thành kính không thiên giới,
Cố xử mai hoa phóng nhị tao."
Nghĩa là:
Mấy lớp hoa mai phẩm giá rất cao, rõ-ràng như lũ trẻ, chỉ bởi lòng thành-kính cảm-động đến trời, nên khiến cho hoa mai hai lần nở.
Nữ-tử, văn-nhân: Cũng như nói gái sắc trai tài.
một bài nối sau: Nguyên-văn thơ chữ Hán của Hạnh Nguyên tiểu-thư :
" Xuân nhật mai hoa phẩm tối cao,
Hựu-nhân Thượng-đế giáng nhi tào,
Hoàng-thiên bất phụ trung-lương hậu,
Tái xử mai hoa phóng nhị tao.
Nghĩa là:
Ngày xuân hoa mai phẩm giá rất cao quí, lại nhân dịp Thượng-đế giáng phúc cho chúng con, Lòng trời chẳng nỡ phụ dòng dõi người trung lương, lại khiến hoa mai nở hai lần.
châu Dương: tức Dương-châu một châu trong 9 châu đời Hạ Vũ, về đời Tuỳ-Đường đặt Dương-châu tại Giang-đô thuộc tỉnh Giang-tô.
thanh-lương: Trong sạch, mát-mẻ.
Tạ Vương mấy chốn, Nguyên, Đào mấy nơi: Vương, Tạ, Đào, Nguyễn là những nhà phú-quý phong-lưu ở Giang-tả đời nhà Tấn.
đại-cổ, phú-thương: Đại cỗ : nhà buôn lớn; phú-thương : nhà buôn giàu.
viễn khách cư kỳ: Khách lạ đến buôn bán. "Cư kỳ" bởi chữ "kỳ hoá khả cư", của lạ có thể buôn được (Truyện Lã bất Vy) .
Tây-dương: Các nước ở bên Tây Âu.
[Back to the top]
Cao-ly : Tức Triều-tiên, một nước bên nước Tàu.
trường-giang: sông dài.
thúy-hoàn: Cũnh như Liễu-hoàn, con đòi.
thế-nghị: Tình nghĩa bạn-bè đời này sang đời khác.
giao-du: Giao kết, chơi bời với nhau.
tri-kỷ: Biết mình, người thực biết được mình thì là bạn tri-kỷ.
chiếu-tâm: Soi lòng, soi thấu tận lòng.
tri-âm: Biết tiếng, biết cái hay của nhau cũng như biết âm-nhạc hay hay dở.
Câu văn cẩm tú, vẻ người y-quan: Cẩm-tú : gấm vóc, nói về văn-chương hay. Y-quan : Áo mũ nói bóng là có vẻ quan sang.
Hạnh Nguyên: Con gái Trần Đông Sơ, bị ép đi cống Hồ, gieo mình xuống đầm, được thần cứu sống đem về, làm con gái nuôi Châu Bá Phù, sau làm chính-thất Mai Lương Ngọc.
[Back to the top]
Thiên tài, quốc-sắc: Cũng như nói trai tài gái sắc.
Bảng vàng rõ mặt, đuốc hoa định ngày: câu này cũng như thơ "Kim bảng quải danh thì, động phòng hoa trúc dạ".
khuê-các: Cũng như nói phòng khuê cửa các, con gái nhà tử-tế.
thư-cầm: Sách và đàn, biểu-hiệu của văn-nhân.
Ngoài đành đãi ngọc, trong đành tựa mai: đãi ngọc : ngọc đợi giá ; tựa mai : nương tựa vào họ Mai.
chí tái chí tam: đến 2 đến 3 lần.
Biên-quan : Cửa ải ngoài biên, nơi giáp giới ngoại-quốc.
Sa-đà: Một bộ lạc thuộc biệt-bộ Tây-đột-quyết. Trong đời nhà Đuờng, có tù-trưởng là Chu gia Chấp-nghi về làng, được cho theo họ là Lý - họ nhà Đường - sau có Lý Tồn Húc diệt nhà Hậu-Lương lên làm vua Trung-quốc tức là Hậu Đương. Bây giờ ở Tân-cương có nơi sa-mạc tên là Dặc-xa-địa, tức địa-phương Sa-đà bấy giờ.
Khuấy hôi cõi Hán, chọc tanh ải Tần: Hán : nhà Hán ; Tần : nhà Tần, hai triều-đại thống-nhất Trung-quốc. Chữ Hán Tần trong câu này chỉ nói thay về Trung-hoa.
hòa thân: giảng-hòa và kết thông-gia.
[Back to the top]
Chiêu Quân: Một cung-nhân đời Hán Nguyên-đế tên là Vương Tường có nhan sắc, bị đem đi cống Hồ - Hung-nô - sau chết tại đất Hồ.
Khởi hành: đứng lên đi, bắt đầu bước ra đi.
nhật kỳ: ngày hẹn, hẹn ngày ra đi.
ngận tuỳ: bước theo. Có bản dịch "căn tùy", có lẽ nhận lầm chữ Ngận ra chữ căn trong bản Nôm.
Hồ trần: Bụi rợ Hồ, ý nói giặc Phiên nhỏ nhặn như mảy bụi.
thao-lược, kinh luân: thao-lược trỏ vào quan võ ; kinh-luân trỏ vào quan văn.
quả-báo, oan gia: tiếng nhà Phật, ý nói những điều oan-uổng tất có quả báo, cũng như câu tục-ngữ oan-oan tương-báo.
Mãng thêu hoài chỉ, đai suy uổng vàng: Câu này ý nói có mũ mãng cân đai sang trọng lắm cũng bằng hoài.
ngang tàng: Rộng chứa. Người có tính ngang tàng phóng khoáng không sợ-hãi hay câu-nệ gì.
Tiền-đường: nhà trước, nhà khách.
tiểu-nữ: gái nhỏ.
Trần-điệt : cháu gái họ Trần, trỏ Hạnh Nguyên
xuất quan: ra cửa quan-ải.
thị-nữ : gái hầu.
danh-sách: sổ kê tên.
Áo Hồ: y-phục theo lối rợ Hồ.
nương-tử cải-trang xuất hành: cô nàng thay áo ra đi
Quân-mệnh : mệnh nhà vua.
khuê-khổn: buồng the, con gái nhà nền-nếp cũng như khuê-các.
tinh-triên: tanh hôi, trỏ vào rợ Hồ nòi giống khác.
Trung-nguyên: người Tàu cho đất Trung-quốc là Trung-nguyên, còn ngoài ra đều là mọi rợ.
Hồ-phiên : tức là Hồ.
thiết-thạch: sắt đá.
tu-mi: râu mày.
nữ-hài: con gái còn trẻ dại.
Môn-mi: cái võng cửa. Dương Thái Chân được Đường Huyền-tông lập làm quí-phi, bấy giờ có câu phong dao rằng:
"Sinh-nữ vật bi toan,
Sinh nam vật hỉ hoan,
Nam bất phong hầu nữ tác phi,
Quân khan nhi-nữ vị môn-mi,"
Nghĩa là:
Sinh gái chớ vôi thương xót, sinh trai chớ vội vui mừng, trai chẳng được phong hầu mà gái được làm bà phi, người coi con gái là cái cửa võng làm vẻ-vang cho nhà cửa.
Ngỡ đem tấc cỏ báo đền ba xuân: câu này do câu thơ cổ :
"Thùy ngôn thốn thảo tâm,
Báo đáp tam xuân huy "
Ai bảo rằng tấm lòng của tấc cỏ mà báo đáp được ánh sáng của ba mùa xuân. Đó là lời một người con đi xa nhớ mẹ -tấc cỏ ví như con, ba xuân ví như cha mẹ.
kẻ Tấn, người Tần: chữ Tấn Tần, đây nói về sự chia rẽ ra làm đôi ngả như Tấn với Tần.
chữ cù: bởi câu : ai ai phụ mẫu, sinh ngã cù lao : thương thay cha mẹ ta, sinh ta ra khó nhọc.
thập nữ viết vô: mười con gái cũng là không.
biệt thi: thơ từ biệt, nguyên văn chữ Hán bài thơ của Hạnh Nguyên :
Nhật nhật khuê trung tư phượng-hoàng,
Mộng hồn nhất đán viễn tha hương,
Tư thân bất đắc qui nguyên lý,
Chỉ vị can qua xuất họa đường,
Chỉ thuyết cao đường thượng thị phụng,
Khởi tri kim nhật vĩnh phân mang,
Tòng kim nan đổ song thân diện,
Yêu đắc tượng phùng mộng lý thường.
Nghĩa là:
Ngày ngày ở trong buồng thêu chim phượng hoàng,
mộng hồn bỗng một buổi đi xa đất khách,
nhớ mẹ cha chẳng được trở về làng cũ,
chỉ vì gươm giáo nổi lên ở nơi buồng thêu.
Những tưởng chốn thềm cao hầu hạ cha mẹ,
biết đâu ngày nay chia cách mãi.
Từ đây khó lòng trông thấy mặt hai thân,
mong sao được gặp nhau trong giấc mộng luôn luôn.
Chồi huyên gần cỗi, gốc thung gần già: câu này nói cha mẹ đã già.
Trâm-anh, chung đỉnh: trâm là cái để cài tóc, anh là giải mũ, trâm-anh là biểu-hiệu hạng nguời có quan tước áo mũ. Chung-đỉnh đã chú thích ở trên.
hàn-thực: Theo Tuế-thì-ký thì sau tiết Đông-chí 105 ngày là tiết Hàn-thực. Cũng gọi là tiết "cấm yên ".
Tục truyền xưa có Giới Tử Thôi đời Xuân-thu, có công giúp Tấn Trùng Nhĩ được phục-quốc nhưng không nhận thưởng, vào ẩn trong núi. Trùng Nhĩ tìm mãi không được, đốt núi để cho ra nhưng Tử Thôi đành chết cháy ; người Tàu thương xót cứ đến ngày đó thì cấm lửa để kỷ niệm Tử Thôi , gọi là tiết Hàn-thực, nghĩa là ăn đồ lạnh.
thanh-minh: sau Hàn-thực một ngày là tiết Thanh-minh, người Tàu quen dùng tiết ấy làm ngày đi tảo mộ, gọi là tiết đạp thanh : giãm chân lên đám cỏ xanh.
Kiệu-phu: Phu khiêng kiệu.
tràng-đình: mỗi cung đường có một trạm nghỉ chân gọi là đình, cứ cách 5 dặm có một đoản-đình : (đình ngắn) và 10 dặm có một trường-đình : (đình dài).
Mai Bích: tức Mai-sinh.
Ải-quan: cửa ải, nơi quan-yếu ngoài biên-giới, chỗ hai nước tiếp-giáp nhau.
Hàm-đan: một huyện thuộc đạo Đại-danh tỉnh Trực-lệ bên Tàu.

<< Trang 4 | Trang 6 >>

Dành cho quảng cáo