VALE:   - Sao vậy? Em ÊLY kiều diễm, em bỗng trở nên rầu rĩ sau khi đã rộng lòng đoàn kết cùng anh mối tình vàng đá thuỷ chung? Anh thấy em thở dài, than ôi! Giữa lúc anh đương niềm hoan hỷ! Em ơi, phải chăng em tiếc vè đã làm cho anh sung sướng, phải chăng em hối hận đã quá nể tình anh tha thiết mà buộc lòng phải đính ước chuyện trăm năm (1) ?
ÊLY:   - Không, anh Vale ạ, có lẽ nào em lại hối tiếc về những việc em đã làm vì anh. Em cảm thấy có một sức mạnh vô cùng êm ái lôi cuốn em làm việc đó, và em cũng chẳng còn bụng dạ nào ước mong rằng mọi việc  đừng xảy ra như thế. Nhưng, nói quả tình, em băn khoăn lo ngại không biết rồi kết quả ra sao; em chỉ sợ là đã yêu anh hơi quá đỗi chăng.
VALE:   - Kìa! Em thương yêu anh, thì có điều gì đáng phải lo ngại, Êly?
ÊLY:   - Ôi! Lo ngại đủ trăm đường: nỗi cha già tức giận, nỗi gia đình nhiếc móc, nỗi thiên hạ chê bai, nhưng, hơn tất cả Vale ạ, là nỗi thay lòng đổi dạ của anh, sự lạnh nhạt tàn nhẫn mà đàn ông các anh thường đem ra để đền đáp những biểu lộ quá nồng nàn của mối tình ngây thơ dại dột.
VALE:   - Ồ! Đừng suy người khác mà xét lòng  anh, tội cho anh lắm mà. Em tha hồ ngờ anh mọi chuyện, ÊLY ạ, nhưng chớ ngờ anh sẽ phụ nghĩa cùng em: lòng anh yêu em quá nặng, không thể nào lạt phai, và tình anh sẽ bền lâu đến trọn đời mãn kiếp.
ÊLY:   - Ôi chà! Anh Vale ơi, anh nào cũng nói những lời lẽ như vậy. Tất cả mọi người (1) đều giống nhau ở lời nói; chỉ có khi nào hành động mới thấy rõ khác nhau.
ÊLY:   - Đã biết rằng chỉ hành động mới tỏ rõ con người, thì xin em ít ra hãy chờ để qua hành động mà xét đoán lòng anh, chứ đừng sợ hão lo huyền mà gán cho anh những tội vu vơ. Anh xin em, đừng giết anh bằng một nỗi ngờ vực thương tổn lòng anh như dao cắt xót xa, và hãy để cho anh có đủ thời gian tỏ rõ cùng em, bằng muôn nghìn bằng chứng, mối tình son sắt của anh.
ÊLY:   - Ôi! Lời nói của người yêu, thật dễxiêu lòng! Vâng, anh Vale ạ, em tin rằng lòng anh yêu em bằng một mối tình chân thật, và anh sẽ một  lòng một dạ cùng em; em không có ý nghi ngờ điều đó chút nào nữa, mà em chỉ còn lo phiền về nỗi sợ mọi người chê trách thôi.
VALE:   - Nhưng vì lẽ gì em lại phải lo lắng như vậy?
ÊLY:   - Đáng lẽ em chả có gì lo ngại, nếu mọi người nhìn anh bằng con mắt của em; em thấy ở bản thân anh đầy đủ lý lẽ cho những việc em làm vì anh. Để bào chữa cho lòng em, đã có tất cả tài đức của anh, lại thêm món nợ ân tình mà trời xanh đã buộc em phải vương vấn cùng anh. Lúc nào em cũng vẫn còn hình dung trước mắt cái cảnh tai nạn kinh hồn, nó xui khiến chúng ta buổi đầu gặp gỡ; cái khí thế nào hào hùng kinh dị, khiến anh liều bỏ thân mình để cứu mạng em khỏi trận sóng cuồng; những nỗi ân ưu đằm thắm mà anh tỏ lộ với em sau khi đã vớt em  lên khỏi sóng nước, và những biểu hiện siêng năng của mối tình nồng nhiệt kia, chẳng quản tháng ngày, chẳng hề gian khổ, bền bỉ kiên trì, và đã khiến anh sơ lãng cả thân quyến và quê hương (1) , dừng gót lại nơi này, mai danh ẩn tích vì em, đến nỗi để được giáp mặt em, anh đã phải đội lốt làm gia nhân của cha em. Tất cả những điều đó, đối với em, cố nhiên, có một hiệu lực thần kỳ; và cứ mắt em trông, thì như vậy là đủ lắm để biện bạch cho em rằng cuộc đính ước mà em đã thuận tình ký kết cùng anh là chính đáng; nhưng có lẽ không đủ để biện bạch cho mọi người khác, và em không chắc rằng họ cũng đồng tình với em đâu.
VALE:   - Trong tất cả những điều em nói, chỉ duy có mối tình của anh là cho phép anh mong xứng đáng được em đoái tưởng đôi phần; còn những nỗi e ngạicủa em, thì chính cha em lại vẫn ra công biện bạch hộ em trước mắt mọi người đấy thôi (1) ; vì tính hà tiện quá đáng của ông cụ, với cách cư sử khắc nghiệt của cụ đối với con cái, có thể còn cho phép làm những chuyện lạ lùng hơn thế nữa (1) . Em hãy tha lỗi cho anh, em Êly kiều diễm ạ, nếu anh nói về cụ như vậy trước mặt em. Em cũng biết là về khoản đó, không thể nào nói tốt cho cụ được. Nhưng thôi, nếu anh tìm lại được cha mẹ anh như anh vẫn hy vọng, thì chúng ta làm cho cụ thuận tình cũng chả khó khăn gì lắm. Anh vẫn nóng lòng trông đợi tin tức của cha mẹ anh, và nếu chậm có tăm hơi, thì anh sẽ thân đi dò hỏi lấy.
ÊLY:   - Ô! Vale, anh đừng đi đâu cả, em xin anh; anh chỉ nên lo làm sao cho được vừa lòng cha em là hơn.
VALE:   - Em cũng thấy về chuyện đó anh đã dụng công như thế nào, và những cách nựng nọt khôn khéo mà anh đã phải áp dụng để len lỏi được vào đây hầu hạ cụ; anh đã vờ vĩnh dưới bộ mặt thông cảm đồng tình như thế nào, để được cụ vừa lòng, và hằng ngày anh đóng vai trò như thế nào với cụ, để được cụ thương mến! Trong công việc đó, anh đã tiến những bước tuyệt vời; và anh nghiệm thấy rằng muốn tranh thủ được lòng người, không có con đường nào tốt hơn là trước mắt họ, làm ra vẻ cùng xu hướng với họ, tán đồng các phương châm xử thế của họ, ca tụng các thói xấu, và hoan nghênh mọi hành vi của họ. Không nên sợ nựng nọt quá đáng dù cho cái ngón lừa phỉnh có lộ liễu đến đâu đi nữa, thì những kẻ tinh đời nhất cũng cứ vẫn bị lừa nặng vố vì trò phỉnh nịnh; cho nên khi ta biết pha chế thành giọng tán dương ca tụng, thì chẳng có trò ngớ ngẩn lố bịch nào mà họ không nuốt trôi ngon miệng.Cái đức chân thật có bị thương tổn ít nhiều trong cái trò vè mà anh đương làm đây, song, khi ta cần đến người, thì ta cứ phải thích ứng với họ; chỉ có cách đó mới tranh thủ được họ, cho nên lỗi không phải ở những người phỉnh nịnh mà lỗ là ở những kẻ ưu phỉnh nịnh.
ÊLY:   - Nhưng sao anh không tìm cách tranh thủ luôn cả sự ủng hộ của ông anh ruột em, nhỡ khi mụ hầu đem phát giác chuyện riêng của chúng ta chăng?
VALE:   - Không thể nào chiều được cả hai người; vì tính nết của hai ông con trái ngược nhau đến nỗi khó lòng dung hòa được lòng tin cẩn của cả hai bên cùng một lúc. Nhưng về phần em, thì em hãy vận động với ông anh, và lợi dụng tình thân thiết giữa anh em để lôi cuốn ông ấy bênh vực chuyện chúng mình. Ông ấy đến kia kìa. Để anh lảng đi chỗ khác. Em hãy tiện dịp nói chuyện với ông ấy; và chỉ nên nói hở chuyện chúng mình điều gì em xét là nên nói thôi.
ÊLY:   - Không biết ta có đủ can đảm tỏ bày tâm sự với anh ấy không đây.

 

Những con số đánh màu xanh, các bạn bấm vào đó, sẽ đọc được lời chú thích, dẫn giải của Dịch giả