CHƯƠNG XI

CHƯƠNG 1 CHƯƠNG II CHƯƠNG III CHƯƠNG IV CHƯƠNG V CHƯƠNG VI CHƯƠNG VII CHƯƠNG VIII CHƯƠNG IX CHƯƠNG X CHƯƠNG XI CHƯƠNG XII CHƯƠNG XIII CHƯƠNG XIV

   Tocngếch, người được coi có nhiều kinh nghiệm về chuyện này do có hai chồng, đã khẳng định dự đoán. Nhưng Ivalú ngây thơ lại nghĩ bụng mình to ra là do ăn nhiều quá vì thời gian gần đây cô ăn rất ngon miệng. Ivalú đã có mang, đó là nguyên nhân khiến cô béo tốt hẳn lên.
Chiếc bụng càng ngày càng lớn một cách lạ lùng. Tất cả đàn bà tập trung ở nhà Siôrakitsốc để tận mắt nhìn cô và sờ cô.
Các ngôi sao nhạt dần, ánh sáng tím xuất hiện ở đường chân trời báo hiệu bình minh của một ngày dài đang lên. Sáu tháng đã trôi qua kể từ khi đoàn thám hiểm mang hết tất cả đàn ông trong làng. Bây giờ cậu bé lớn nhất chỉ mới lên tám và lão già Siôrakitsốc thì đã bị loại ra khỏi vòng chiến từ lâu. Và người ở tuổi khoẻ mạnh chỉ có cha Côhactốc, nhưng do ông ta là cha cố nên cũng loại nốt khỏi chuyện này.
Cuối cùng, Ivalú phải biết mình có cười với người đàn ông nào không. Rõ ràng là không cô gái nào dám quả quyết chắc chắn điều đó đã xảy ra. Bởi vậy một vài cô gái cho rằng chỉ cần nghĩ tới một người đàn ông hay được một người đàn ông như Milắc nhìn Ivalú thì cũng đủ để có thai. Song các bà già không chịu ý kiến này.
Tocngếch nhận xét:
- Nhưng mày có biết trăng tròn cũng làm mang thai không?
- Đúng thế rồi - Nêghê nói - Có lần nào mày nhìn thẳng trăng tròn chưa? Hay mày có uống nước có in hình trăng tròn không?
- Chưa bao giờ - Ivalú khẳng định - Một người mẹ có dặn tôi chỉ những người có chồng mới được làm chuyện ấy.
- Vậy trong trường hợp này, cái mày có trong bụng là con Chúa à?
Bà Crulí, mẹ Viví, thích thú nói, bà ta là một người rất sùng đạo nên đã không chịu đi với đoàn thám hiểm cùng chồng để khỏi mất những buổi giảng đạo ngày chủ nhật.
- Đúng là thế - Tocngếch chắp tay nói thầm.
Ivalú cảm thấy niềm hạnh phúc thiêng liêng tràn ngập trong lòng.
- Bây giờ hình như tôi đã hiểu tất cả những gì xảy ra.
Mặc dù cô nói rất khẽ, nhưng những người xung quanh đã nghe không sót một lời nào.
- Có một lần khi đi ngủ, cảm thấy mình cô đơn hơn thường lệ, tôi đã khóc to. Lúc ấy cha Côhactốc đọc cho tôi nghe câu kinh thánh: "Những người khóc sẽ hạnh phúc vì được an ủi." Sau đó cha cho tôi uống một ngụm rượu. Cũng như kinh thánh, đó là thứ thuốc có sức an ủi mạnh mẽ. Nhưng khi nằm trên giường tôi cảm thấy cô đơn và nóng bức hơn bao giờ hết và tôi lại oà khóc cho đến khi mệt lả. Lúc ấy tôi mơ.
- Mày mơ thấy gì? - Tất cả đàn bà đồng thanh hỏi vì Ivalú ngừng không kể tiếp.
- Thường ngày, tôi hay cầu xin Chúa đến thăm và lần ấy Người đã đến.
- Mày tận mắt trông thấy chứ? - Crulí khẽ hỏi.
- Không, tôi không tận mắt trông thấy vì rất tối, mà chỉ cảm thấy thôi.
- Mày sờ thấy Chúa chứ?
- Không, chính Người sờ tôi và ngay lập tức tôi nhận thấy hai bàn tay nóng bỏng của Người lau nước mắt và vuốt ve khắp người tôi. Lúc ấy tôi muốn khóc, không phải vì sợ mà vì bị quyến rũ bởi lòng nhân ái bao la như tất cả những gì tôi yêu quý trên đời này đều tập trung vào đôi bàn tay ấy và vào người tôi.
- Nhưng đó là mơ hay thực? - Nêghê sốt ruột hỏi.
- Tôi không biết. Lúc đó tôi nghĩ là một giấc mơ nhưng bây giờ tôi tin tôi có ảo giác về một giấc mơ vì do khóc nhiều và do uống rượu. Thực ra tôi nghĩ Chúa đã đến với tôi bằng người thật. Ngày hôm sau tôi đau đầu và cũng đau một ít ở bụng.
- Cháu Ivalú bé bỏng - Bà Crulí mắt đẫm lệ căn dặn - Sự thật đó là một giây phút vĩ đại. Cháu cần báo cho cha Côhactốc biết.
Rồi tất cả mọi người vội vàng kéo đến nhà thờ.
Nhưng Côhactốc không sung sướng khi nhận tin lành như mọi người tưởng. Rõ ràng ông có xúc động vì người ông tái xanh và mắt rưng rưng như mắt con ptarmigan bị đánh. Nhưng ông không thốt lời nào biểu lộ niềm sung sướng, không có rung chuông, không có thánh ca để ca ngợi chuyện thần kỳ này. Côhactốc đứng im sững sờ như tượng đá.
- Cha có lý - Ivalú bẽn lẽn nói - Con có lòng thành và Chúa đã đến với con.
Ivalú yên lòng và vui sướng. Đôi mắt rực cháy của cô giờ đây trở nên nghiêm trang và cô cảm thấy chín chắn và vững lòng. Tình cảm mới mẻ này đã đưa cô đến nơi sâu kín nhất của nghỉ ngơi và thư thái.
Cô bắt đầu thích sống một mình, trong khi thân thể và tâm hồn hình như tập trung vào cuộc sống mới xuất hiện từ hư vô. Nó đang lớn lên trong bóng tối, và đối với Ivalú, nó đang trở nên trung tâm, cái khởi đầu và kết thúc của vũ trụ. Giờ đây khi so sánh với nó tất cả các vật khác trở nên vô nghĩa. Vắng bóng bố mẹ, anh Papích và Milắc có trở về vào mùa đông hay mùa hạ không, hải báo có xuất hiện hay đoàn tuần lộc có về làng không, tất cả không có gì quan trọng đối với cô. Điều quan trọng là cuộc sống mới đang run rẩy trong người cô. Cô cảm thấy nó rung, nó đạp mạnh mẽ làm bụng cô rung lên. Cô vội lấy tay ôm bụng giữa tiếng cười vang của mọi người.
Côhactốc nhận bà già Tipô đến giúp thêm công việc ở nhà thờ bởi vì ông nói Ivalú không được gắng sức vì đang mang thai, mặc dù cô không coi công việc của mình là quá sức. Già Tipô cảm thấy hạnh phúc được sống trong nhà thờ, và Ivalú cùng chia sẻ với bà ta căn phòng nhỏ.
Nhà truyền đạo cũng bày tỏ một cách chậm chạp, nhưng chắc chắn là sự kiện đã làm ông xúc động sâu sắc. Ông trở nên nghiêm nghị, không còn cười đùa nữa. Ông có vẻ mệt mỏi. Mặc dù lo lắng và hơi già đi, nhưng ông giảng đạo nghiêm trang, cầu kinh mạnh mẽ và hào phóng bố thí cho người già, kẻ bệnh.
Lòng sùng đạo sâu sắc đang tràn ngập trong lòng mọi người. Theo gương cha, ai cũng nhiệt thành tự kết tội mình. Chính Ivalú, để khỏi kém những người khác, cũng thích thú cho mọi người biết mình là kẻ đã mắc tội. Tuy vậy tất cả mọi người đều ghen tỵ và kính trọng cô. Trong các buổi tập hát thánh ca mà cha đạo dạy để thay thế cho các bài hát tục tĩu bản xứ, giọng hát thành kính, mặc dù không còn trong trẻo nữa của Ivalú luôn nổi bật.
- Chúng con là những kẻ giả dối và chúng con đầy tội lỗi - Cha Côhactốc cất giọng đọc trầm trầm và tất cả mọi người vui vẻ đồng thanh nhắc lại.
- Chúng con là những kẻ giả dối và chúng con đầy tội lỗi.
Mùa xuân ấm áp đã trở lại, ánh nắng đã xua tan lớp tuyết dày. Cây cỏ cũng nhanh chóng phát triển. Trong vài tuần cả vùng đất nâu được các loại cây xanh phủ kín. Các chú chim hải âu và cò lại bay lượn trên trời, nước lại lấp lánh trên vịnh và giữa những tảng băng trôi các con thuyền Kayak lướt nhẹ, các bà, các cô đi đặt bẫy và đan lưới. Bọn trẻ nhỏ dùng nhựa dính bẫy cò, dùng tay bắt sò hến hoặc men theo bờ đá tìm tổ hải âu. Các cô bé gái thì đi hái sim, dâu, ổi và nhiều quả mọng khác. Có thể cất giữ quả tươi bằng cách để đông lạnh với dầu cá voi. Đại dương nước có vô số hải báo, và nếu có đàn ông ở nhà thì dân làng có thể chè chén thả cửa thịt, máu tươi và sò tươi lấy từ dạ dày hải báo. Nhưng đàn bà không được giết hải báo, vì làm như thế các con khác nổi giận và chúng sẽ rủ nhau lặn xuống biển sâu không bao giờ trở lại nữa. Bọn trẻ thì quá nhỏ không bắt được gì hơn là những con hải báo con hầu như không có máu và dạ dày rỗng tuếch.
 

*
Vào giữa mùa hè một chiếc tàu nhả khói tiến vào vịnh nhỏ.
Tàu thuỷ đến là một sự kiện lớn, những khuôn mặt mới, những tiếng nói mới, những món ăn mới. Hơn nữa, những người thuỷ thủ cho biết là đoàn thám hiểm đã đến nơi, điều đó cũng có nghĩa là những người đàn ông của làng đang trên đường trở về.
Con tàu không mang theo những người chuyên buôn bán, nhưng tất cả thuỷ thủ, từ thợ đốt lò đến thuyền trưởng, đều hy vọng trao đổi được chút ít. Họ có nhiều gương soi, vòng thuỷ tinh, dao bằng thép và các sợi dây muôn màu để đổi lấy da cáo, da chồn. Họ là những người rất hay cười ầm ĩ. Chẳng mấy chốc họ đã tổ chức một cuộc nhảy múa theo điệu nhạc phát ra từ hộp nhạc, và khi uống quá nhiều rượu, họ đối xử với nhau như những thằng điên. Họ vung tay la hét khi đuổi theo đàn bà, bất chấp các bà già móm mém, như là chưa bao giờ họ nghe nói về tội lỗi và cực hình ở địa ngục. Đôi khi họ phải dìu nhau về tàu giữa cơn đấm đá. Tuy vậy đàn bà ở làng rất vui vì họ đã mang lại giải trí dễ chịu.
Trái lại, nhà truyền giáo không nói gì nhưng rất giận khi lần đầu tiên thấy vắng bóng một số người ở ghế nhà thờ, cả khi một số đàn bà bỏ đạo sau khi đi nhảy với đàn ông trên tàu.
Chiếc tàu đến làng để lấy hòm xiểng của đoàn thám hiểm. Viên thuyền trưởng, một trong số ít người thích chọn biển bắc giàu có nhưng đầy nguy hiểm, nhiều núi băng nhọn này, rất nóng lòng ra đi vì mùa hè ở đây rất ngắn. Và đường vào vịnh chỉ dùng được một tháng trong năm thôi, và đó cũng là mùa săn cá voi. Con tàu là to lớn theo con mắt của người bản xứ vì họ chưa bao giờ nhìn thấy cái to hơn. Nhưng sự thực đó là một chiếc tàu săn cá voi nhỏ bẩn thỉu, vỏ gỗ bị băng cào xước và chỉ mũi tàu mới được bọc sắt để rẽ đường.
Một ngày trước khi con tàu rời bến, Côhactốc đến ngồi sát bên Ivalú trên một chiếc ghế băng đơn sơ và để tay cô trên tay mình. Cô gái trẻ nhận thấy ông xanh xao và gầy đi, có nhiều quầng đen xuất hiện xung quanh mắt.
- Con của cha, cha đã quyết định rời khỏi nơi này.
- Sao cơ? - Ivalú hốt hoảng hỏi - Cha đã mệt mỏi trong việc gieo rắc hạt giống tốt lành rồi sao?
Cha truyền đạo xúc động run run trên ghế.
- Có một nhà truyền đạo bắt đầu nghi ngờ, không phải về Chúa mà về chính mình. Để tiếp tục công việc của cha, cha cần con giúp đỡ.
- Sự giúp đỡ của một con bé ngốc nghếch ư?
- Đúng vậy, con sẽ ngạc nhiên khi nghe cha nói nhưng quả là cha mong con trở thành vợ của cha. Em Ivalú bé nhỏ, chúng ta sẽ lấy nhau theo thoả thuận của Chúa và chúng ta sẽ cùng nhau mang ánh sáng đi trong sương mù.
Ông nhắc lại và giảng giải yêu cầu của mình nhiều lần để Ivalú hiểu rõ. Lúc ấy cô gái nhắm mắt, mặt ửng đỏ.
- Ôi, con mong sao bố mẹ còn sống để nhìn thấy cái ngày một người đàn ông da trắng rất quan trọng cầu hôn con. Cha có cảm thấy người ta đang quan sát chúng ta không?
- Có thể.
- Cha Côhactốc, con cảm thấy rất hãnh diện.
Nhà truyền đạo thở dài và lặng lẽ vuốt bộ râu đỏ.
- Cô gái bé nhỏ, không làm sao đâu.
- Con rất buồn là con không thể chấp nhận vinh dự này.
- Không thể ư? Vì sao? - Người đàn ông hốt hoảng thốt lên.
- Cũng như tất cả những người da trắng khác, chắc cha không phải là người săn bắn giỏi, và cũng chẳng biết sử dụng xe trượt tuyết, chỉ huy chó và làm nhiều điều cho một cô gái thích. Do vậy không thể được. Nhưng điều con lo lắng là điều này: ai sẽ làm lễ rửa tội cho con của con, khi cha không ở đây? Ai sẽ tổ chức cầu kinh? Ai chỉ cho chúng con đi theo con đường đúng?
- Về Chúa thì cha không thể giảng nhiều hơn những điều con đã biết, cha cũng chỉ là một kẻ có tội đáng thương như nhiều người khác. Con có thể đảm đương công việc của cha, rửa tội cho đứa trẻ sắp sinh và chăm lo mọi người, cha sẽ cho con quyển sách của cha để các hình ảnh trong sách sẽ giúp con nhớ lại kinh thánh.
Ông lấy trong trang sách một bông hoa ép khô, một bông hoa to bốn cánh màu tim tím và đưa tặng Ivalú.
- Con cầm lấy, đây là bông hoa của quê hương cha.
- Ôi ngon quá - Ivalú thốt lên trong khi nhai bông hoa - Nó ngọt ngào như cha ấy.
Côhactốc ra đi làm cho cả làng buồn. Ông là một người đàn ông tinh tế, tiếng nói nhỏ nhẹ và hay xúc động, ông từ biệt mọi người một cách trái với tục lệ ở đây vì ông báo trước cho mọi người biết và ông đi thăm từng người trong làng trước khi đi. Hôm đó dân làng mắt đẫm lệ, tiễn ông ra tàu. Ra tiễn còn có cả các bà đã bỏ trốn các buổi giảng kinh và hành lễ trong suốt thời gian có mặt đoàn thuỷ thủ.
Mọi người đều cảm thấy thời gian gần đây nhà truyền đạo đã mất vẻ nghiêm khắc trước kia. Trong buổi chia tay, ông không trách móc những kẻ phạm tội, mà chỉ nhắc lại những lời trong kinh thánh: các con hãy cảnh giác và luôn luôn nguyện cầu để khỏi rơi vào cám dỗ. Đúng thế, tinh thần hằng có nhưng xác thịt lại yếu đuối. Một số trẻ nhỏ dùng thuyền Kayak đuổi theo con tàu nhả khói đang chạy ngoằn ngoèo giữa các khối băng, còn dân làng thì đứng trông cho đến khi khói tàu hoà lẫn vào màn sương mùa mùa hạ.
Lúc đó Ivalú rút trong áo chiếc áp kế bí ẩn mà Côhactốc kỷ niệm lại cho cô. Tất cả mọi người xúm xít quanh cô để xem món quà tặng kỳ lạ đó.
Ivalú lấy một hòn đá đập tan áp kế rồi chia mỗi người xung quanh một mảnh.
Tin có một chiếc tàu đậu trên vịnh được lan truyền qua sông núi một cách thần bí. Sau đó ít lâu có một nhóm người du mục Nechidoe đến dựng lều ở ngoài làng mặc dù mùa hạ là mùa hành trình tồi tệ nhất. Nhưng khi chiếc tàu rời bến thì nhóm người du mục này cũng bỏ đi. Và khi đêm xuống, biển lại đóng băng. Những người bản xứ lại rời ra biển băng ở. Dân làng lại trở lại cuộc sống xưa: ánh đèn mờ toả qua lớp tường băng và các dãy nhà nấm bằng băng ánh lên giữa vịnh tối đen.
Các buổi cầu kinh vẫn được tiếp tục dưới sự chỉ đạo của Ivalú, cô dùng quyển sách có hình vẽ của Côhactốc để giảng. Nhưng vì cô không biết ngày nào là chủ nhật nên các buổi cầu kinh tiến hành không thường xuyên. Lúc nào cô cảm thấy dân làng cần có một tụ tập tôn giáo thế là cô rung chuông. Lúc đó tất cả đàn bà, trẻ con đến nghe cô giảng và uống chè. Cô giảng Kinh thánh và trả lời các câu hỏi của mọi người theo cách hiểu của mình.
Bà già Tipô thường ghen tỵ và rất khó bảo. Do vậy Ivalú cố tránh bà ta bằng cách cho phép bà ta ngủ trong thánh đường gần lò sưởi. Bà già hay ăn vụng, những đêm không ngủ chỉ nghĩ cách đến lấy trộm đồ ngọt dự trữ của nhà thờ, được Côhactốc coi giữ rất nghiêm ngặt. Những người dân bản xứ hoàn toàn vô thần này đã quen với việc sử dụng chung tài sản của cộng đồng nên cứ nghĩ rằng họ cũng có quyền như vậy đối với tài sản của nhà thờ. Do vậy Ivalú phải quản đồ dự trữ của nhà thờ rất chặt chẽ. Để cho bà già Tipô tham ăn không lấy cắp được cô phải nhờ Viví giúp cô phân chia quà của Chúa. Điều đó càng làm bà già ghen ghét.
Trái lại, Viví là một người bạn tốt, rất hay cười. Thấy Papích trước khi đi rất quan tâm tới cô nên bây giờ Ivalú thường nói chuyện với cô về anh mình.
 

*
Trong cơn mơ thấy đau thót ở bụng, Ivalú hiểu đã đến giờ trở dạ. Cô rùng mình ớn lạnh. Cô lặng lẽ mặc quần áo để khỏi đánh thức bà Tipô, rồi đi vội vàng đến nhà lão Siôrakitsốc.
- Đã đến lúc rồi, các bà nên có mặt.
Một cô con gái của Tocngếch được sai đi thông báo cho những người đàn bà khác. Chảng bao lâu họ đã đến đầy nhà, cười đùa ầm ĩ.
- Đừng làm ồn kẻo lão Siôrakitsốc thức giấc - Ivalú nhắc - Có người không muốn lão ta nhìn thấy.
Viví hổn hển chạy lại, cô bị kích động mạnh. Cô muốn cởi xống áo cho Ivalú ngay, nhưng tất cả các bà đều trêu cô. Bà Tocngếch đẩy cô ra và nói:
- Cô bé ngốc nghếch, yên nào, còn quá sớm đấy.
Lão Siôrakitsốc, một người gần như điếc đặc đã thức giấc và nghe tất cả những gì không cần nghe.
- Có người xin ông ra ngoài cho một lúc - Ivalú nói.
- Tao đã nhìn thấy nhiều đứa trẻ sinh ra rồi - Lão lang băm tức giận hét.
- Tôi biết, nhưng có người yêu cầu ông ra.
Cuối cùng họ đồng ý để cho lão già đứng ở góc xa, mặt úp vào tường. Sau khi để lão ta như thế, các bà vây quanh Ivalú đang nằm trên ghế băng, mắt nhắm nghiền, mặt căng thẳng đợi chờ cơn đau sắp tới. Khi cơn đau tới, môi cô run lên, cô thấy khát kinh khủng, nhưng cô gắng nằm yên vì không muốn làm thức giấc lão Siôrakitsốc đang ngáy.
Khi cơn đau mỗi lúc một tăng, cô lẩm bẩm "đã đến lúc rồi đấy" như là cô đã đẻ nhiều lần rồi.
Mọi người dựng cô lên khỏi ghế băng và để quỳ trên đất. Họ cởi quần đào một cái hố ở bên dưới rồi bà Tocngếch ôm phía sau lưng cô vừa ép mạnh vừa nói:
- Rặn đi!
Cô đau đớn, mặt tối sầm, miệng khô. Những giọt mồ hôi lăn trên sống mũi làm cô thấy nhột. Cô nghe có tiếng kêu:
- A, cái đầu đây này! Rặn mạnh nữa nào! Mày phải cố chống tay, con bé ngốc nghếch này! Một khi đầu đã ra rồi không có gì là tồi tệ đâu.
Cô cảm thấy đau xé người và trong lớp sương mờ do đau đớn gây ra cô nhìn thấy phía dưới một cái đầu nhỏ tóc bết dính.
Được bà Tocngếch giúp sức, cô tiếp tục rặn, trong khi mọi người hò reo cổ vũ. Con chó cái đến gần sủa và hít hít đã bị nện lăn mấy vòng trong nhà. Và hầu như trước khi nhận ra điều ấy, Ivalú đã đẻ xong và Tocngếch tách nó ra khỏi mẹ, thì nó oà khóc dữ dội, các bà vội vàng đặt tấm da cáo dưới chân Ivalú. Họ mặc quần áo rồi cho cô uống một chén tuyết tan.
- Hãy nghỉ một chút trước khi về nhà.
- Các bác hãy tha thứ cho một con bé ngốc nghếch đã làm phiền - Ivalú nói, người duỗi trên ghế băng - Cháu bé đâu?
- Nó đây, một cậu con trai - Nêghê nói, tay lau chùi và bôi dầu cá cho nó.
- Có người muốn thắp đèn thật sáng - Ivalú nói.
Các bà vội vàng mang lại giường hai cái đèn dầu mỡ. Trong khi người mẹ dựng đứa bé dậy để xem thì đứa trẻ nhả vú. Người ta chỉ nghe thấy tiếng bấc đèn nổ lách tách và tiếng con chó cái liếm máu trên đất. Sau đó vang lên tiếng nói ngái ngủ của lão Siôrakitsốc:
- Ivalú đẻ con trai à?
Không ai trả lời. Tất cả các bà chắp tay quỳ lạy cầu chúc.
Con chó cái lại gần hít hít và đưa mõm lên giường. Nó gầm gừ ngạc nhiên thích thú vì mặc dầu đã già, đã đi và ở nhiều nhà nấm bằng băng nhưng nó chưa gặp một đứa trẻ mới sinh nào lại như thế. Đúng thế, đó là một cậu bé cũng sinh ra như mọi người nhưng với cặp mắt xanh như bầu trời và tóc đỏ như địa ngục.