76. Khoảnh khắc mắc nợ tinh thần

Lời nói đầu I- Màn mở đầu 2. Khoảnh khắc phát hiện mình lớn lên trông xấu xí 3. Khoảnh khắc phát hiện mình ngu đần 4- Khoảnh khắc tự cảm thấy tốt đẹp 5- Khoảnh khắc tâm tính xốc nổi không chuyên 6- Khoảnh khắc chọn định khoa, ngành học 7- Khoảnh khắc thành tích học tập giảm sút 8- Khoảnh khắc hỏng thi 9- Khoảnh khắc sa vào lưới tình 10- Khoảnh khắc chọn định bạn đời 11- Khoảnh khắc thất tình 12- Khoảnh khắc cử hành hôn lễ 13- Khoảnh khắc trở thành cha mẹ 14- Khoảnh khắc phát hiện con cái không xứng đáng 15- Khoảnh khắc hôn nhân tan vỡ 16-Khoảnh khắc hôn nhân tan vỡ 17- Khoảnh khắc đi lại với người xa lạ 18- Khoảnh khắc đi lại với đồng nghiệp 19- Khoảnh khắc đi lại với lãnh đạo trực tiếp 20- Khoảnh khắc đi lại với người địa vị thấp 21- Khoảnh khắc đi lại với danh nhân quyền thế 22- Khoảnh khắc đi lại với người tính tình không hợp với mình 23- Khoảnh khắc cảm thấy không biết giao tiếp 24- Khoảnh khắc cần nhờ vả người khác 25- Khoảnh khắc cùng chạm cốc 26- Khoảnh khắc xấu hổ ngượng ngùng 27- Khoảnh khắc vô cớ nghi ngờ người khác 28- Khoảnh khắc cảm thấy không thể hợp tác với người khác 29- Khoảnh khắc chỉ trích người khác 30- Khoảnh khắc nhìn thấy đồng nghiệp thất bại 31- Khoảnh khắc đem thất vọng đến cho người khác 32- Khoảnh khắc thất tín với người khác 33 Khoảnh khắc Ước Mơ viễn Vông 34- Khoảnh khắc chỉ muốn thành công và có lợi ngay 35- Khoảnh khắc lý tưởng xung đột với hiện thực 36- Khoảnh khắc cá tính trái ngược với hoàn cảnh 37- Khoảnh khắc cạnh tranh với người khác 38- Khoảnh khắc mạo hiểm tiến thủ 39- Khoảnh khắc cần phải tự hy sinh 40- Khoảnh khắc bị những việc ngoài bổn phận làm xáo trộn 41- Khoảnh khắc bị những việc vụn vặt bao vây 42- Khoảnh khắc do dự không dám quyết định 43- Khoảnh khắc cố chấp với thiên kiến 44- Khoảnh khắc cần phải phục tùng trái với lương tâm 45- Khoảnh khắc sinh ra tư tưởng ngại khó khăn 46- Khoảnh khắc sinh ra tư tưởng uể oải 47- Khoảnh khắc sinh ra tâm lý nhút nhát 48- Khoảnh khắc sinh ra tâm lý ỷ lại 49- Khoảnh khắc xuất hiện hành vi tự tư tự lợi 50- Khoảnh khắc theo đòi ăn chơi kịp thời 51- Khoảnh khắc bị phê bình khiển trách 52- Khoảnh khắc gặp bất hạnh ngoài ý muốn 53- Khoảnh khắc đau ốm liên miên 54- Khoảnh khắc thất nghiệp 55- Khoảnh khắc bị bãi miễn chức vụ 56- Khoảnh khắc sa ngã 57.Khoảng khắ cảm thấy cô lập không được viện trợ 58. Khoảnh khắc bị người khác mưu toan 59. Khoảnh khắc bản thân ở vào hoàn cảnh ác liệt 60. Khoảnh khắc bị bạn bè thân thích ruồng bỏ 61. Khoảnh khắc gặp thất bại 62. Khoảnh khắc nảy sinh ý nghĩ trả thù 63. Khoảnh khắc bỏ lỡ cơ hội 64. Khoảnh khắc cảm thấy bị kỳ thị 65. Khoảnh khắc sáng tạo thành quả không được thừa nhận 66. Khoảnh khắc gặp phải người khác từ chối 67. Khoảnh khắc gặp phải vu cáo hãm hại 68. Khoảnh khắc gặp đối xử thô bạo 69. Khoảnh khắc bị hiểu nhầm 70. Khoảnh khắc sản sinh nỗi buồn vô cớ 71. Khoảnh khắc thể nghiệm đau khổ 72. Khoảnh khắc sản sinh tâm lý tự ti 73. Khoảnh khắc cảm thấy phẫn nộ 74. Khoảnh khắc cảm thấy sống quá mệt mỏi 75. Khoảnh khắc làm những điều trái lương tâm 76. Khoảnh khắc mắc nợ tinh thần 77. Khoảnh khắc sản sinh tâm lý gặp may 78. Khoảnh khắc sản sinh tư tưởng chán nghề 79. Khoảnh khắc theo đuổi hư vinh 80. Khoảnh khắc niềm tin tốt đẹp tiêu tan 81. Khoảnh khắc giận thói đời 82. Khoảnh khắc dao động trước vấp váp 83. Khoảnh khắc ham muốn không được thỏa mãn 84. Khoảnh khắc tự khoe khoang khoác lác 85. Khoảnh khắc có quyền thế nhất định 86. Khoảnh khắc bị người khác giới cám dỗ 87. Khoảnh khắc bắt đầu tích lũy của cải 88. Khoảnh khắc gật gù đắc chí 89. Khoảnh khắc được khen ngợi 90. Khoảnh khắc bị người khác ghen tị 91. Khoảnh khắc giành được thành công 92. Khoảnh khắc hám hưởng thụ quá mức 93. Khoảnh khắc biết được mình không còn trẻ nữa 94. Khoảnh khắc biết được 95. Khoảnh khắc cảm thấy tinh lực không còn dồi dào 96. Khoảnh khắc cảm thấy 97. Khoảnh khắc trí nhớ suy giảm 98. Khoảnh khắc đối mặt ánh tà dương 99. Khoảnh khắc đi đến kết thúc cuộc đời

* Tất cả món nợ tinh thần đều có thể đổi thành hai chữ: "trách nhiệm".
* Thời thế tạo anh hùng là xét từ tính tất nhiên phát triển sự vật, nhưng thời thế tạo ai thành anh hùng, đó lại là do tính ngẫu nhiên - bản thân người anh hùng cụ thể - quyết định.
Món nợ tinh thần là khái niệm mượn danh nghĩa nợ vật chất mà sinh ra. Nợ món nợ vật chất dùng vật chất để trả, còn món nợ tinh thần chỉ có thể dùng tinh thần để trả.
Vật chất có thể nhìn thấy sờ thấy, nhưng mắc nợ tinh thần chỉ là một sự tỉnh ngộ và cảm giác trong lòng bản thân bạn. Khi bạn cảm thấy áy náy, thấp thỏm không yên đối với những việc dưới đây, thì có nghĩa là bạn đã mắc món nợ tinh thần rồi.
Ðược yêu chuộng và quan tâm của người khác, được sự cổ vũ và giúp đỡ của người khác, người ta gửi gắm hy vọng sâu xa đối với bạn, bạn lại không giành vẻ vang đã phụ lòng mong đợi của người ta đối với bạn.
Người ta tín nhiệm bạn, tôn sùng bạn, chọn cử bạn, ủng hộ bạn, bạn lại lơi là cương vị công việc, không xứng chức vụ, làm cho người ta thất vọng.
Ðã từng "hẹn biển thề non", mà ngày nay cô ta (anh ta) vẫn đang yêu đương quyến luyến bạn sâu sắc, bạn lại đi tìm nguồn vui mới khác đem vứt bỏ cô ta (anh ta).
Việc vốn là thuộc phận sự của bạn, bạn có khả năng, có thời gian làm tốt nó, mà bạn lại không làm tốt nó.
Sự việc bạn phải hoàn thành, bạn cũng có năng lực, có thời gian hoàn thành nó, mà bạn lại không hoàn thành.
Sự việc vốn nên hoàn thành ngay ngày hôm nay, bạn lại kéo dài đến ngày mai.
Sự việc vốn phải tháng này hoàn thành, bạn lại kéo đến tháng sau.
...
Cũng giống như tất cả mọi nợ nần vật chất đều có thể chuyển đổi thành hai chữ "kim tiền", tất cả mọi món nợ tinh thần cũng có thể đổi thành hai chữ: "trách nhiệm".
Mắc nợ tinh thần cũng chính là mắc nợ trách nhiệm làm người của bạn. Nỗi áy náy đối với tất cả mọi việc đều tập trung vào một điểm chính là áy náy về việc mình đối với một vài việc nào đó chưa đem hết trách nhiệm của mình nên đưa ra.
Một người có thể không mắc khoản nợ vật chất, hơn nữa có thể trả hết nợ bất cứ lúc nào, nhưng rất khó không mắc món nợ tinh thần. Còn một hơi thở, trách nhiệm vẫn còn, bạn thường không có cách nào định liệu bạn lại không mắc khoản nợ tinh thần. Rất nhiều người đều mang theo di hận sâu sắc rời bỏ cõi đời, trong di hận đó có một bộ phận tương đối lớn là trách nhiệm chưa làm tròn, món nợ tinh thần còn chưa hết, linh hồn của anh ta ở trên trời sẽ có thể chưa yên.
Không mang nợ vật chất, có thể làm cho cuộc đời người tốt đẹp, không mang nợ tinh thần có thể làm cho tinh thần người ta thoải mái, hai bên ảnh hưởng lẫn nhau, hai bên hợp nhau càng thêm tốt đẹp, nhưng phân lượng hai bên chiếm trong đời người có những sai khác rất lớn.
Về đời sống vật chất thanh bần một chút, nhưng chỉ cần tinh thần bạn vui vẻ thoải mái, không oán không hận, đời bạn vẫn tràn đầy niềm vui sướng và hạnh phúc. Bằng không, dù cho lưng bạn dắt vạn quan, có thể được hưởng thụ đời sống vật chất cao cấp, nhưng món nợ tinh thần lại chồng chất, trong lòng đau khổ không yên cuộc đời bạn lại không có niềm vui sướng và hạnh phúc chân chính gì đáng nói.
Hoàn trả và giải tỏa món nợ tinh thần như thế nào? Ðành rằng món nợ tinh thần tập trung vào hai chữ "trách nhiệm", như thế thì hoàn trả và giải tỏa món nợ tinh thần cũng chính là bù đắp và đảm nhận trách nhiệm làm người.
Bạn trên đường đời cần phải gánh vác hai trách nhiệm nặng nề: một là trách nhiệm đối với mình, hai là trách nhiệm đối với người khác.
Khi bạn còn chưa đến với thế giới này, bộ mặt vốn có của bạn là gì? Tính quy định bạn phải trở thành loại nào đều không thể tồn tại, không có bất cứ ai hoặc bất cứ cái gì khác quy định sẵn bạn tồn tại ra sao, ngôn hành ra sao. Mà sau này bộ mặt mà bạn có, bạn trở thành một người như thế nào, bạn có một cuộc đời như thế nào, tất cả những việc này đều là do bản thân bạn chọn lựa. Mặc dù không có nghi vấn gì, hoàn cảnh xung quanh bạn đối với việc tạo nên cuộc đời của bạn đã phát sinh ảnh hưởng cực kỳ quan trọng, nhưng điều có tính quyết định vẫn là ở chính bạn. Bởi vì hoàn cảnh như nhau, thậm chí giữa anh em cùng sinh ra, đều có thể sinh ra cuộc đời khác nhau rất lớn.
Tại sao bạn trở thành vĩ nhân mà không trở thành ăn mày? Tại sao bạn thành công mà không phá sản? Tại sao về sau bạn lại thua liểng xiểng? Ðều là kết quả do bản thân bạn chọn lựa. Bất kể thời thế tốt đẹp hoặc hiểm ác ra sao, xét đến cùng là bạn chọn thời thế mà không phải là thời thế chọn bạn.
Cái gọi là thời thế tạo anh hùng là xét từ tính tất nhiên phát triển của sự vật, nhưng thời thế chọn ai để tạo thành anh hùng, đấy là do tính ngẫu nhiên - bản thân người anh hùng cụ thể - quyết định. Thời thế ba anh em Lý Thế Dân sống là như nhau, người con trưởng là Lý Kiến Thành và người con thứ ba là Lý Nguyên Cát vì âm mưu chiếm quyền không được nên bị chết dưới lưỡi dao của Lý Thế Dân, con thứ là Lý Thế Dân lại lên ngôi Hoàng đế, trở thành một vua hiền một thời. Kết cục như thế, quyết định bởi hành vi của ba anh em mỗi người khác nhau.
Cho nên, bất cứ ai đều phải vì sự sinh tồn của mình và tất cả mọi hành vi của mình đảm nhận trách nhiệm, như thế mới không hổ thẹn với đời người, không hối hận, không có món nợ tinh thần mình có lỗi với mình.
Ngoài trách nhiệm đối với mình ra, tất cả mọi hành vi của bạn còn phải có trách nhiệm đối với người khác. P.J. Sartre đã lớn tiếng kêu gọi mãi không chán: Tự do của người là chỉ tự do chịu trách nhiệm đối với người khác.
Khi sáng tạo ra cuộc đời của mình, bạn đồng thời là đang phục chế lại một loại hình của con người. Trên thân thể của bạn, trong toàn bộ phương thức hành vi của bạn đồng thời ngưng kết toàn bộ nền văn minh nhân loại. Cho nên toàn bộ hành vi của bạn vừa phải có trách nhiệm đối với cá tính của mình, còn phải có trách nhiệm đối với toàn nhân loại: gánh vác trách nhiệm mở rộng và kéo dài nền văn minh nhân loại.
Bạn là động vật có tính xã hội, bạn tuyệt đối không thể tồn tại độc lập, sự tồn tại của bạn cần phải dựa vào rất nhiều, rất nhiều người xung quanh bạn để tồn tại. Trái lại trong sự tồn tại của rất nhiều, rất nhiều người xung quanh bạn cũng tất nhiên có một phần dựa vào sự tồn tại của bạn. Bạn và người khác cùng tồn tại dưới hình thức bổ trợ lẫn nhau. Người khác có trách nhiệm đối với sự tồn tại của bạn, bạn cũng tất nhiên có trách nhiệm đối với sự tồn tại của người khác. Không gánh vác nổi phần trách nhiệm này, bạn sẽ phải chịu tự khiển trách, cảm thấy mắc món nợ tinh thần.
Hành vi của bạn muốn không thẹn với người khác, thì phải tận tâm tận chức vì người khác để cố gắng làm việc.
Có trách nhiệm đối với mình và có trách nhiệm đối với người khác, hai bên đều có chỗ thống nhất nhau, đôi khi có trách nhiệm đối với mình trên thực tế chính là có trách nhiệm đối với người khác, còn có trách nhiệm đối với người khác cũng thường thường chính là có trách nhiệm đối với mình.
Chỉ có cáng đáng nổi toàn bộ trách nhiệm làm người, bạn mới có thể thật sự hưởng thụ vui vẻ tinh thần, mà không thể có cảm giác mắc món nợ tinh thần.