Trên đường Quan Thánh, ông Hạnh và bà Cán rào bước trở về làng Thụy Khê Bà Cán đã đến mời ông Giao, bà ta chỉ biết ở Hà Nội có một ông lang ấy, Song ông đi vắng.
Bấy giờ trời đã gần tối. Các đèn điện chiếu ánh lờ mờ lên những cây bàng trông hai bên vệ đường cành lá giao nhau như cái cổng tò vò cao vót.
Thợ thuyền đi về làng rầm rập, cười đùa vui vẻ. Nhiều người quen biết bà Cán Họ chào bà và hỏi thăm bà ân cần lắm. Rồi họ bắt đầu bình phẩm người nọ việc kia:
nào oán giận ông đốc công ác, nào muôn bỏ nơi này xin làm nơi khác. Họ đem những câu chuyện ấy kê Cho bà Cán nghe tưởng như bà ta có thể hiểu được.
Đối với những lời than phiền ấy, bà Cán Chỉ Có một Câu an ủi không đâu:
Thôi, việc ít người nhiều, có chỗ ăn, chỗ làm như thế là tốt lắm rồi? ~ Bà Cán trà lời như thế là vì bà đã rõ những sự khốn khổ về nỗi thất nghiệp của bọn thợ thuyền lắm. Bà ta đã thấy nhiều người vì tức khí chốc lát, vì nghe lời xúi giục mà bỏ việc làm, rồi không có tiền đề dành, chịu bao nỗi đắng cay đói khát.
Những Sự quẫn bách Của bọn anh em lao động, nhiều lần bà ta cũng chịu gánh chung một vài lần mà không hề hé môi than thở. Bọn lao động từ người làm thợ cho chí người làm cu ly biết bao là khách mua quà hoặc khách ăn cơm tháng của bà ta. Cô nhiên anh em cũng có đồng chịu đồng trà. Gặp những khi mất việc làm chẳng giúp được họ thì chớ, bà Cán nỡ đâu lại đòi nợ họ cũng chẳng có tiền đâu mà trà.
Vì thế bà ta nghe họ phàn nàn, oán trách, giận dữ mà lấy làm lo cho họ, mà lấy làm lo cho mình, nên luôn luôn vui cười vỗ về, khuyên dỗ:
- Thôi, ở đời biết nhịn nhục là hơn hết? Nhẫn nại là một tính tốt của những người đã từng trài cuộc đời, là khoa triệt ly rất sâu xa của bọn dân nghèo đói. Cho dẫu họ bị xử tàn ngược đến đâu, họ cũng chỉ đem lại cái tính nhẫn nại ra đối phó, hoặc trên lặng chẳng nghĩ ngợi gì, hoặc có cái tư tưởng sáo của cà một cái chủng tộc, để che đậy nhu nhược, tính nhu nhược cần phải có:
tránh voi chẳng xấu mặt nào !.
Phải, tránh voi chẳng xấu mặt nào mà nhiều khi lại khỏi mất cái kiếm cơm áo nữa. Bà Cán đã từng thấy Sự Chật Vật Của bọn lao động đứng trước sự sông, như cây rong mọc ở dưới hồ cô sức ngoi lên mặt nước.
Song tính vui cười hôn nhiên vẫn là tính căn ban của hạng người làm việc bằng chân tay. Nhưng Sự phiên muộn chốc lát, họ quên ngay. Rồi người này nói đùa một lời, người kia pha trò một câu, họ lại thi nhau cười khanh khách. Một người hỏi bà Cán:
- Cái cô bé ở nhà là con bà đấy à?
Bà Cán đáp:
- Phải, Con tôi đấy.
Một người nói đùa:
- Giông bà nhỉ, chắc khi bà còn trẻ, bà cũng đẹp như thê.
- Cô em đã có chồng chưa bà?
- Cháu nó sắp có con rồi đấy.
ông lão Hạnh nghe bà Cán nhận cô chủ mình là con thì không bằng lòng, nhưng vì thấy trong bọn lao động nhiều người có dáng dữ tợn, nên ông ta chỉ trên lặng đi bên cạnh, không dám bàn chêm một câu.
Về đến nhà, bà Cán thấy Có nhiều người xúm xít chung quanh giường Huy nằm, Mai chạy ra đón rồi thì thầm:
- Chị Diên, chị ấy mời Đốc tờ về chữa cho Huy đấy.
Bà Cán hoang hốt:
- ấy Chết? Mời ĐốCTờ rồi lấy tiền đâu mà trà?
- Quy hô khỏi bệnh thôi bà ạ, Còn tiền thì đã Có ông Hạnh. Phải không ông?
ông lão bộc đáp:
- ý chừng cô nói tiền cầm nhà, phải không?
Mai cười:
- Lại còn tiền gì nữa?
Bà Cán ngẫm nghĩ:
- Thôi cũng được ? Nhưng ông Đôctờ nào thê?
ông Đốc tờ là một trong số người quen biết của cô Diên, chị cậu Trọng. Cũng chẳng ân nghĩa gì, chẳng qua trên con đường đời, không tình, không cam, gặp nhau một hôm, kẻ cần sông, người cần thỏa lòng dục. Rồi mỗi người một ngà, nào ai còn tưởng tới ai?
Sự ngẫu nhiên tất phải thế. Song đây lại không phải là một sự ngẫu nhiên.
Lòng sốt sắng muôn cứu giúp kẻ khôn cùng trong buổi hoạn nạn khiên Diên ngồi moi ộc cô tìm được một người quen biết làm nghề thầy thuộc. Không nhớ ra, nàng liền đi lục tới những bức thư của đám tình nhân, thì chợt vớ ngay Cái danh thiếp của ông Độc Minh.
Trong lòng hớn hở, nàng trang sức cực ky diêm lệ rồi rời gian phòng nàng thuê ở một phô hẻo lánh dưới xóm chợ Hôm, để đến nhà ông thầy thuộc mà, vì bạn em, nàng muôn nôi lại tình xưa.
Đến nơi thì may Vừa gặp Minh sắp sửa ra đi. Nhác thấy nàng, Minh mỉm cười:
- Kìa em Diên? Nay không phải anh tìm đến em mà lại chính em tìm đến thăm anh. Chắc em có việc gì cần đến anh?
Diên cũng cười, đáp:
- Có thê ?
- Em cần tiền?
- Không. Nhưng anh sắp đi đâu thê?
- Anh định đi chơi mát. Nhưng chà thấy mấy khi em đến thăm anh thì cố nhiên anh phải ở lại nhà để tiệp em.
- Không, ta cùng đi, cần lắm?
- Đi đâu mà gấp thê, hừ em?
- Nhân tiện ôtô của anh đã đánh ra kia rồi, tôi xin anh đi ngay Cho. Cân lăm! Diên kéo Minh lên ôtô, và ghé tai bào anh tài xê:
- Lên làng Thụy Khê.
LúC tới nơi, Minh mới rõ là Diên mời mình đi chữa bệnh. Chàng mỉm cười noi:
- Có thế mà làm bí mật quá. Lần này là lần đầu tôi gặp một cô mời đi chữa bệnh một cách ngộ nghĩnh như thế.
Xem mạch xong. Minh quay lại hỏi Diên:
- Em cô, phải không?
Diên chỉ mỉm cười không đáp. Chàng lại hỏi:
- Có phải cậu này học ở trường Bưởi mà cô thường nói chuyện với tôi không?
Diên ngắm Mai, không muốn nói dối liền đáp:
- Không, cậu Huy là bạn học Của em Trọng. Chị Mai đây là Chị CậU.
Minh quay lại. Dưới ánh đèn dầu trong gian nhà tôi, chàng như nhận ra một người quen.
Đăm đăm nhìn Mai, chàng nói:
- Quái? Tôi đã gặp cô ở đâu mà không nhớ ra.
Mai thì Mai nhớ đích xác rằng ông đốc là bạn Lộc, vì đã hai, ba lần nàng gặp Minh đến chơi với chồng nàng. Song nàng chỉ bẽn lẽn cúi đầu không đáp.
Minh vừa rửa tay Vừa bào Mai:
- Vậy CậU này là em cô. Bệnh cũng không nặng lắm đâu, cô cứ trên lòng. Chắc vì cậu ấy lo phiên quá.
Mai trà lời:
- Vâng, em nó sắp thi.
- Phái cho cậu ấy nghỉ hẳn, chứ đừng nghĩ gì đến thi cử hết.... Cậu ấy hình như Có tức tôi điêu gì...
Diên định kề lề câu chuyện buôn rầu:
- Vâng, chính thê....
Nhưng Mai vội lấy tay bấm, ra hiệu đừng nói, nên Diên im ngay.
Hôm sau, Mai lại giao trà gánh hàng quà lại cho bà Cán, vì ông độc tờ bắt Mai phái giữ phận sự khán hộ và luôn luôn săn sóc bên giường người ôm.
Bôn giờ chiều, Minh một mình đến Thụy Khê không phải có Diên đưa đường nữa. Chàng mang theo đủ các thứ thuộc cần dùng và thăm bệnh ân cần lắm. Cũng như hôm trước, chàng đăm đăm nhìn Mai hỏi:
- Có phải tôi đã gặp cô mấy lân ở đâu....
Mai cúi đầu đáp :
- Thưa ông, tôi không nhớ.
Minh như chợt nghĩ ra:
- à, phái rối, ở nhà anh Lộc.
Mai mặt tái mét, Minh lại nói luôn:
- Một hôm tôi đến chơi anh Lộc.... anh Lộc đi vắng, cô ra mở cửa, rối tiễn tôi ra tận cổng.
Mai phần tức giận Lộc, phần xấu hổ, phần sợ em nghe rõ, cuống quít, nhớn nhác nhìn quanh, hai gióng lệ từ từ chay hai bên má. Minh xin lỗi:
- Cô tha thứ cho. Tôi vô tình.
Mai cất giọng run run khẽ nói:
- Xin ông làm phúc đừng nhắc đến chuyện ấy ở trước mặt em Huy.
Minh gạt:
- Tôi hiểu rồi:
Ky thực Chàng Chăng hiểu gì hết.
Từ đó, ngày ngày Minh đến Thụy Khê thăm bệnh.
Cái thông minh tình tứ của chị em Mai như có nhiều lưu luyên một chàng thanh niên chưa từng nêm lạc thú của gia đình. Bây giờ thì không những chàng không hiểu gia thê, cùng hoàn canh của chị em Mai ra sao, mà chàng lại không muốn dò xét ra đề hiểu nữa. Chàng chỉ biết có một điều là mỗi ngày ngôi nói chuyện trong một vài giờ với hai người có một tâm hồn là lạ, điềm đạm mà cam động,khẳng khái mà dịu dàng.
Một hôm, Minh đến giữa lúc Huy đương ngủ. Trông quanh phòng không thấy Mai đâu, chàng rón rén bước ra hiên đi vòng ra vườn sau, thì gặp Mai đương ngồi trên chiếc chõng tre, gục đầu khóc nức nở. Chàng lại gần, hỏi:
- Cô có điều chi buồn rầu?
Mai giật mình đứng dậy, bỏ Vào tui bức thư đương Câm ở tay, rồi lau nước mắt, gượng cười đứng dậy:
- Bầm.... Không.... Tôi lo cho bệnh trạng của em Huy.
Minh Cười:
- Không phải, bệnh cậu Huy đã bớt nhiều, mười phần đã bớt đến bay, tám, chắc cô cũng biết thế.... Nếu cô muốn tôi hết lòng chữa bệnh thì cô không nên giấu giếm tôi điều gì.
Mai sợ hãi, chẳng đứng được, đưa bức thư cho Minh. Minh đỡ lấy tờ giây ban, mỉm cười:
- Thơ việt bằng chữ nho, thì tôi hiểu sao được?
Mai liền thuật câu chuyện cầm nhà cho ông Hàn Thanh, rồi nói tiếp:
- Thưa ông, vì ông Hạnh bào cầm được nhà hai trăm bạc, và văn khê lại làm xong đâu đấy Cà rồi, nên tôi mới dám mời ông đến chữa cho em, tôi vẫn biết thuốc tây đắt lắm. Nhưng xem cơ chừng này ấy Chỉ bày mưu lập kế đề định ức hiếp mà thôi, vì ông ấy bặt tôi đến tận nhà ông ấy, ông ấy mới giao tiền.
Nói tới đấy, Mai lại bưng mặt khóc:
- Tôi khổ sở quá! Minh cười:
- Tưởng là gì? Nêu chỉ có thê thì không lo. Tôi cứ chữa cho. Rồi bao giờ có tiền, trà tôi cũng được.
Thực sự ngờ vực đã vẫn vơ trong trí nghĩ ông bác sĩ trẻ tuổi. Cái lối khóc lóc của gái, Minh đã thừa biết. Chàng vẫn muôn chữa giúp, nhưng chàng rất ghét cái trò già dôi kia. Lòng kính mến một trí thức thông minh bỗng biên đi để nhường Chỗ cho lòng khinh bỉ đôi với một cô gái hà tiện quen thói đi lừa.... Chàng lại đứng sát gần Mai cười mát, rồi lấy tay khẽ đập Vào má nàng mà an ủi bằng một câu bỡn - Thôi, em nín đi chóng ngoan?
Mai đứng phắt dậy, mặt tái mét, cất tiếng cự tuyệt:
- Ông không được hỗn. Tôi là gái có chông.
Minh càng ngờ vực, chỉ cười mà không đáp lại. Mai nói tiệp:
- Tôi là vợ bạn ông.... Tôi là vợ Ông Lộc.
Minh hoang hột, ngơ ngác:
- Xin lỗi bà.... Tôi vô tình.... không biết.
Rồi chàng nói chữa:
- Thào nào, tôi trông bà quen quen. Thì ra tôi gặp bà ở nhà anh Lộc.
Mai vẫn còn căm tức, đứng thở hổn hển. Minh lại hỏi:
- Nhưng vì đâu bà gặp nông nổi này? Vì Cớ gì, anh Lộc lại đề bà phái khổ sở đến thê này?
Mai gượng cười:
- Bây giờ ông đã biết tôi là ai thì tôi xin ông một điều, ông sinh phúc cho là ông đừng nói với ông Lộc biết rằng tôi ơ? đây, đừng nói cho ông Lộc biết rõ tình cảnh chi. em tôi....
Minh ngẫm nghĩ rồi đáp :
- Xin vâng !.
- Thưa ông, tôi có thể tin được lòng hào hiệp của ông không?
Minh ngần ngừ:
- Nhưng tôi muôn anh Lộc.... ăn năn tội lỗi....
Mai ngắt lời:
- Không.... Đó là điều bí mật chưa thề đề ông biết được.... Nhưng rồi ông sẽ rõ....Vậy tôi Có thê tin ở lòng nghĩa hiệp của ông. Tính mệnh em Huy ở trong tay ông, nêu ông Lộc mà tìm đến đây thì bệnh Của em Huy không hòng cứu được nữa.
Minh mỉm cười:
- Câu chuyện bí mật lắm nhỉ.. .Vâng thì tôi xin giữ bí mật.