Phải ở đời, mỗi người sẽ day dứt bởi điều gì ấy? Đời chị day dứt bởi sóng nước. Tiếng sóng ám ảnh ngày. Tiếng sóng ám ảnh đêm. Cả trong giấc ngủ sóng còn ám ảnh. Sông! Là từ nhỏ chị đã thấy. Và đời chị cũng gắn liền với sông. Sông tạo sóng. Sóng xô qua đời chị lớp này lớp khác. Xoáy sâu thành bờ lở? Bồi đắp phù sa? Nhưng lắng đọng ngày một đầy lên.
Tiếng xe máy đi xuống chân cầu. ánh đèn pha loang nảy lập bập trên đường gồ ghề. Đến đầu hồi tiếng xe máy và ánh đèn tắt ngấm. Thằng Thiện đã về. Nó càu nhàu chuyện bực mình vừa gặp:
- Vập đầu bọn gái ăn sương, ngày mai đi chợ không tránh đâu khỏi đen đủi.
Thấy chị ngồi ở hiên, nó tháo đôi sọt vứt vào xó sân, hỏi:
- Nhà tôi đâu mẹ?
- Nó đang rửa chum vại dưới sông- Chị đáp.
- Xì! Giờ này hẵng còn sờ sịt. Mà tôi ra sông tắm đây.
 Nó cởi áo vắt lên vai, cắm đầu bước. Đi được một đoạn, nó nói với lại phía sau:
- Mà này mẹ! Mấy người bên chợ huyện họ khen mắm nhà mình thơm lại ngấu. Họ bảo ngày mai đặt thêm mấy hũ. Cơ chừng có kịp không?
- ừ! Mấy hũ mới cũng ngấu rồi đấy.
Bóng thằng Thiện đã khuất dưới bờ sông. Chị trở vào trong nhà. Khắp nhà mắm đang ngấu bốc mùi thơm đặc trưng. Chị có cái tật cứ mỗi lần thấy nó về lại giật mình. Mới ngoài hai mươi mà nó đã bươn chải Bắc Nam, làm cửu vạn, lơ xe, phụ hồ rồi đi cát. Năm ngoái còn theo bạn lên tận cửa khẩu Lạng Sơn buôn lậu, sang Tuyên Quang đãi vàng. Vừa rồi bên kia cầu có mở công ty may, nó nộp đơn xin đi công nhân nhưng được ba tháng thì bỏ. Nó bảo, làm ở đó đồng lương bèo bọt lại bó buộc, chẳng ra sao. Giờ về chạy chợ, suốt ngày quần quật trên đường, mặt cháy sém vì nắng nhưng lòng thì thoải mái. Có hôm tụ tập uống bia đâu đó với bạn tối trẫm mới về lại bảo: "Ngẫm lại đời vừa muốn sống lại vừa muốn chết". Cách ăn nói của nó bỗ bã, chao chát, chỏng lỏn, đôi khi chị cũng thấy chạnh lòng. Nhưng nghĩ nó là con mình lại thôi. Để sau đó lại có lúc chạnh lòng. Xã hội quăng quật, nhào nặn, tránh sao sứt mẻ.
Có tiếng con gái, tiếng đàn ông vang mặt nước. Lại vợ chồng nó tắm táp với nhau. Hôm nào chúng nó cũng chờ nhau về mới tắm. Chị thường bắt gặp chúng nó tắm truồng. Chị cũng chẳng chắc có khi nào chúng nó làm chuyện đó ngoài bờ sông.
Trên cầu xe cộ vẫn rầm rập qua lại. Có những xe công ten nơ, trọng tải hàng mấy chục tấn làm cầu rung lên như sắp sập. ừ ! ở đời, bất cứ cái gì, dù là những vật tầm thường nhưng gắn với ta đều thành quan trọng. Với chị cây cầu cũng quan trọng.
   
- Đi đi con! Đi đi!
Ông nội chị không đứng dậy như mọi người, mà chỉ ngồi ở mũi thuyền phẩy tay. Con đò bành bành nổ máy rồi nhằm thẳng hướng bờ thẳng tiến. Đó là ngày chị đi làm dâu. Làng chài trên sông khuất dần. Những đám bèo trôi dạt quấn vào mạn thuyền, tiễn chị về nhà chồng. Phận người con gái làng chài cũng như dám bèo kia. Trôi nổi khắp bờ sông cuối bãi, biết dạt vào bến nào. Ông nội già quá rồi. Ngay làng chài ngày mai biết ai đi ai ở. Lên được bờ là mơ ước. "Giang", đó là cái tên ông nội đặt cho chị. Nếu bố mẹ còn sống, họ có muốn chị mang cái tên đó không? Cái tên khi mang thì nó vận vào người như nợ. Người ta bước chân lên bờ là lìa sông, đằng này chị bước chân lên bờ sông vẫn không rời.
    Căn nhà hai gian, chị buộc tấm màn gió xanh che cửa nách thành hai ngăn trong ngoài. Sau đêm cưới, bà mẹ chồng nằng nặc đòi cái giường đôi. Chồng chị phải kê cái chõng tre ở nhà ngoài vào thế chỗ. Dù sao chõng tre đặt trên bờ còn hơn vạn sạp thuyền. Ba lần chồng bò lên bụng chị đều cong mình như con tôm. Ngoài nhà bà mẹ chồng i ẻo hát xẩm suốt đêm.
- Nào! Nào! Giữ đây cho tôi. Không, cẩn thận! Đổ mẹ nó bây giờ!. Thôi, thôi! Đã bảo không phải đùn lên dốc. Xe máy chứ có phải xe đạp đếch đâu mà đùn với đẩy.
Rồi tiếng xe máy tành tành, ánh đèn pha sáng lóa khắp sân. Vài phút sau bóng tối ngập trở lại, tiếng xe máy xa dần, hòa vào tiếng động của xe cộ trên cầu. Vài ánh đèn pha loang loáng từ đầu cầu bên kia sông hắt sang, soi rõ bóng người đi lại ngoài sân. Nó là con dâu chị.
- Nhài ơi! Hãy còn sớm, vào ngủ thêm một lúc nữa đi.
 Chị nói thế thì nói chứ chị biết nó chẳng trở vào. Nó cắp thúng đi ra làng chài lấy cá sớm về cho chị bóp mắm. Chị nhìn ra sông. ánh đèn từ nhà máy bên kia cầu hắt sáng một vùng. Những dải sóng ngoằn ngoèo bò như những con thuồng luồng. Không nằm được, chị trở dậy bóp mắm.
Chị sinh con bé lớn, ba ngày bà mẹ chồng mới bước vào nhà. Vạch tã, nhìn thấy cái rãnh ở háng con bé, bà không thèm nói lời nào quay ngoắt đi. Chị hoảng hốt ôm con thật chặt. Qua tuần chị đã tự vào bếp nấu nướng, ra sông giặt đồ. Có hôm sa sẩm mặt mày, suýt đâm đầu xuống nước.
- Để đấy, đừng có động vào. Tôi làm!
 Chồng chị giằng lấy chậu quần áo. Bà mẹ chồng nhổ toẹt bã trầu xuống rệ cỏ:
- Chết không dễ đâu. Tao đẻ mày ngoài sông, phải tự cắt rốn, rửa ráy lấy. Có chết được đâu.
Chồng chị văng tục mấy câu, vùng vằng bỏ ra sông, mặc chị với bà mẹ chồng.
    Điều chị thấy lạ ở bà mẹ chồng, đàn bà cũng uống rượu. Những lúc uống, bà ngồi ở cửa hiên lải nhải đủ thứ chuyện nhà nọ nhà kia rồi chửi vung lão khốn nạn này, con mụ kia.
    Sống mãi đâm quen, cái gì lặp lại cũng thành thói quen. Chiều chiều chị ẵm con ra sông ngóng làng chài. Ông nội chắc chưa biết mình lên chức cụ. Người làng chài đã rời đi không mấy khi trở lại khúc sông cũ. Sinh nở làm cho đàn bà lột xác. Chị thành người đàn bà có vẻ đẹp mặn mà. Nước da bánh mật con gái làng chài nhìn không chán mắt. Ngồi tu rượu dưới bụi tre tránh nắng, bà mẹ chồng buông lời mát mẻ:
- Đàn bà có chồng có con, ra đó câu bọn đàn ông à? Dọc khúc sông này không thiếu đứa chửa hoang đâu.
 Chị hoảng hốt bế con về.
    Gia đình chồng chị ba đời chở đò. Chị nghe kể, đời ông chồng vốn là dân ngụ cư từ nơi khác trôi dạt đến đây. Năm đói ất Dậu ông chết còng queo ở bến đò. Bộ quần áo mặc trên người chẳng biết thằng nào lột mất. Bố chồng chị cũng chở đò cho mãi đến lúc ốm chết. Dạo trước, mẹ chồng chị khỏe như vâm, suốt ngày quần quật dưới bến bốc vác thuê: đội đá, dỡ bè, cào hến... bà có tật nghiện rượu. Ngày không có vài hớp không chịu được. Tửu lượng của bà, đàn ông có người xách váy. Sau chồng chết, bà uống rượu càng nhiều. Mỗi khi uống là bà lại hát, vừa buồn vừa nẫu.
    Một mùa nước lớn, ban đêm, thuyền bà vào gần bờ thì dính lựng xoáy. May mà không chết. Nhưng cánh tay trái bị mái chèo chém phải bại hẳn.
    Người làng bảo, chồng chị là tên giết người. Chồng chị cũng bảo:
- Tôi là thằng giết người, thằng đi tù về. Đấy! Biết rồi còn dám thương không?
 Sau nhiều đêm đắn đo, chị gật đầu.
- Nếu dám thương thì làm đám cưới.
 Lại gật. Chị hỏi:
- Vì sao anh giết người ta?
 Chồng chị mắt đỏ sọc nhìn về bên sông:
- Nó quỵt tiền đò. Nó chửi tôi. Chửi gì thì được chứ nó đòi đ... mẹ tôi thì không chịu được. Tiện mái chèo phang một nhát. Chỉ thấy cái cổ nó ặt xuống. Cả thân hình đổ ầm. Thằng chó! Chỉ khẽ thế đã ra ma.
 - Sau đấy thì sao?
- Sau đấy thì đi ở tù- Chồng chị vỗ vỗ vào mạn chiếc đò sắt- Ra tù, tôi đi làm thuê, vay thêm bạn bè mua cái đò này. Năm mã lực đấy. Chạy hay ra phết.
    Con dâu lại nôn khan. Chị vốc cho nó nắm muối ngậm. Kinh nghiệm người làng chài. Chị bắt nó vào giường nằm. Đàn bà chửa, ngửi mùi tanh làm gì mà không lộn mửa. Nó cơ chừng mệt, nằm thiêm thiếp trên giường. Chị đặt bàn tay lên bụng con dâu khẽ ấn. Cái thai trong bụng nó cựa quậy đáp lại. Con bé này nghén rong. Mãi tháng thứ sáu rồi, thấy mùi lạ vẫn cứ nôn ọe.
    Lần có chửa con lớn, chị nghén không nhiều lắm, nhưng chửa lần sau nghén đến khốn khổ. Từ hôm vợ đẻ, chồng chị ngủ lại dưới đò, bảo ở nhà tiếng trẻ con khóc nhức óc không chịu được. Một đêm, vừa thiếp đi, chị có cảm giác bị đè nghẹt thở. Tỉnh dậy thấy mình trần truồng. Chị co người hất chồng rơi xuống phản. Nhưng vừa ngã xuống gã lại lồm cồm bò lên.
- Đồ khốn nạn!- chị hét lên- Tôi còn chưa sạch máu sinh.
 Tiếng hét của chị chìm vào đêm và bị đè bẹp. Bất lực chị nằm nhìn chân chân lên mái nhà, mặc những cơn đau thốc tới. Sau đấy một dạo chị lại mang thai.
    Nghe chị báo tin có thai, chồng chị dửng dưng:
- Chửa thì đẻ, có sao. Trước sau gì mà chẳng phải đẻ.
 Nhìn bụng chị, mẹ chồng phán:
-Tụt thế kia, đợt này chắc chắn là thằng cu.
 Rồi mấy hôm sau, bà xách về một xâu thuốc bắc bảo chị sắc uống cho an thai. Đó là lần đầu tiên chị cảm thấy không ghét bà.
    Chồng chị hay rủ mấy người bạn về nhà tụ tập uống rượu. Con nhỏ, vợ chửa, đã không đỡ đần lại bày như đống rác, chị càu nhàu. Chồng chị cầm vỏ chai vẩy ngược ra cửa, sướt qua mặt chị vỡ choang trên mặt đất, cất giọng lè nhè:
- Có muốn ngoa mồm nữa thôi?
Nước mắt giàn giụa, chị cắn răng tự hỏi: Đời mình còn cực hơn không? Mấy lần quẫn chí, chị vung tay đấm thùm thụp vào bụng cho cái thai phải sẩy. Cũng may chị chưa làm điều ác.
    Song dù chị có hối hận, đứa thứ hai cũng không ở với chị được lâu. Một lần ra sông chơi nó ngã chết đuối. Xác nó mấy ngày sau được vớt dưới bãi nghể. Đêm hôm chị sinh, ở ngoài cửa bể có một trận lốc lớn. Đài thông báo có nhiều gia đình ngư dân gặp nạn. Chẳng biết ông ra sao. Đã bao lần chị thuyết phục ông lên bờ ở cùng vợ chồng chị, ông đều lắc đầu. Sông đã ăn sâu vào máu thịt nên không xa nó được. Với lại một đời chưa bước chân lên bờ, cuối đời lại đi trên mặt đất thấy nó không quen. Đêm đó, đau suốt từ tối đến gà gáy thì chị sinh. Lần đầu tiên bà mẹ chồng không uống rượu để đón cháu. Khi lại là con gái, bà cầm chai rượu tu một hơi cạn sạch rồi nằm luôn bậc cửa ngủ, miệng không ngớt lèm bèm rủa con dâu.
Thằng Thiện về giữa lúc nắng gắt, mặt đỏ dừ. Vợ nó lấy cái quạt phe phẩy, nó gạt phăng đi:
- Đã bụng chửa lại còn vẽ. Tôi không cần. Gió sông mát gấp vạn quạt.
Rồi nó cằn nhằn:
- Lúc ngoành vào chợ quệt xe vỡ toi hũ mắm. Thật phí của trời.
 Một lúc sau, có vẻ đã nghĩ rất nhiều, nó nói:
- Mẹ này! Ngày mai tôi thử đi chợ thiên bỏ mối một chuyến xem sao. Bên đó cũng có làng mắm, nhưng chưa chắc đã ngon bằng mắm mình. Thời buổi này làm ăn phát ngán.
 Nó nằm dạng chân trên phản ở hiên ngủ. Tiếng ngáy vang như sấm. Thằng Thiện càng lớn, chị càng khẳng định nó giống đặc chồng chị.
    Sau ngày chị sinh con gái thứ hai, chồng chị ở tịt dưới đò. Ngoài lúc trở khách còn lại tụ tập bạn bè uống rượu. Bà mẹ chồng lại hát những điệu xẩm ỉ eo não ruột. Cái Ngà, đứa con gái lớn sợ bố như sợ cọp, sợ cả tiếng hát xẩm của bà nội. Con bé Ngà tính nhút nhát, lại yếu đuối. Mỗi lần bà nội hắng giọng, nó lại nép chặt vào lòng chị. Nó không nói nhưng chị biết nó sợ. Chị chỉ biết ôm nó vào lòng vỗ về, xoa lưng, xoa đầu.
    Thời gian rỗi, chị lại mang lưới ra đan. Quãng đời sống dưới sông, đây là nghề chị thành thục. Mà với người làng chài, ngoài đánh cá và đan lưới cuộc sống còn gì nữa. Chị làm, đứa nhỏ buộc sau lưng, đứa lớn quấn dưới chân. Vài ba hôm lại mang những tấm lưới đan được ra chợ giao cho bà hàng xén.
    Con người ta sinh ra ở trên đời có phải chỉ để làm những việc lặp đi lặp lại. Chị rút ra điều ấy từ chồng và mẹ chồng, đôi khi từ chính cuộc sống quẩn quanh của mình. Chồng chị ngày càng gầy đét vì rượu. Thế nhưng để làm chuyện ấy gã dư thừa sức lực. Đêm nào gã cũng phải mò vào giường chị một lần rồi mới chịu ra sông. Lúc đầu thì một đôi lần, thôi cũng qua. Nhưng nó kéo dài dai dẳng khiến chị mệt mỏi. Nhất là đánh vật với chuyện con cái, mưu sinh, sự ham muốn của chị đã suy kiệt. Đôi lúc cứ liều nhắm mắt cho xong. Nhiều đêm chị ngủ cứ ngủ, chồng muốn làm gì cũng mặc.
ở đời, rắc rối lại thường nảy sinh từ những cái đẩu đâu. Đêm đó hai đứa trẻ đã ngủ, chị cũng nằm thiêm thiếp. Chợt cánh cửa hé mở, một bóng người vào nhà, bò lên giường, đổ xuống người chị. Chị mệt mỏi chìm vào giấc ngủ. Gần sáng chị bị đánh thức bởi bàn tay vò trên ngực. Trong cơn ngái ngủ chị càu nhàu:
- Người hay quỷ! Lúc tối còn chưa đủ hay sao mà giờ còn mò vào?
Chồng dựng chị dậy giáng một bạt tai, gầm như hổ:
- A, con đĩ. Thằng lúc tối là thằng nào? Cậy lúc ông không có nhà mày rước trai vào ngủ hả?
 Chị cứng họng. Thanh minh gì bâygiờ? Những trận đòn tới tấp dội xuống như đòn thù. Rồi sau đó gã dằn chị xuống thỏa mãn.
Chuyện chị bị kẻ nào đó lẻn vào ngủ trộm, hôm sau đã lan khắp làng. Đi đâu chẳng dám nhìn ai cứ gằm gằm mặt. Có kẻ rủa: "Loại đàn bà ngủ với trai mà chẳng biết trai hay chồng, khác gì con chó cái". Có người đoán già đoán non: "Chắc thằng nào ấy trong đám bạn rượu, lợi dụng lúc bù khú, mò vào làm tí". Từ hôm đó chồng chị đuổi hết đám bạn rượu không bao giờ mời về nhà nữa.
Chị mang thai lần ba. Cứ mỗi lần uống rượu chồng lại lôi chuyện hôm nào ra trút giận. Tỷ lệ thuận với sự lớn lên của cái thai, những trận đòn cũng tăng lên. Chồng chị nghĩ cái thai là của thằng đểu kia. Gã muốn chị trụy thai. Bà mẹ chồng chẳng ra mặt bênh hay can, chỉ bóng gió vòng ngoài. Mỗi lần hai vợ chồng chị có chuyện bà lại ngồi ỉ eo hát xẩm. Những lúc đó trông bà như người điên.
Dù muốn hay không cái thai trong bụng chị vẫn chào đời. Đêm chị trở dạ một nỗi sợ mơ hồ cứ ám ảnh. Khi tiếng "oa oa" dõng dạc cất lên, cùng cái mẩu chim tí tẹo thòi ra, cũng là lúc chị kiệt sức. Mắt chồng chị sáng lên rồi tối lại. Mắt bà mẹ chồng sáng lên rồi tối lại.
- Đưa nó đây! Thằng con hoang. Để tôi đem ra sông dìm chết nó.
 Chồng chị đến bên giường gỡ đứa nhỏ khỏi tay chị. Chị nhào xuống đất, lết bằng hai gối đến trước mằt mẹ chồng. Bà quay ngoắt đi. Sức đàn bà vừa sinh không chọi lại được với sức đàn ông. Tay chị nhẹ bẫng. Chị nháo nhào vơ cuống cuồng, miệng đầy cỏ, đầy đất phù sa. Nhưng chị có cắn đầy mồm cỏ, cũng không ngăn nổi cái bóng đã nhảy xuống mép nước.
 - Đem thằng nhỏ lại.
 Chị giật thót, sống lưng lạnh toát. Đó là tiếng bà mẹ chồng. Câu nói làm chị sửng sốt. Câu nói làm người đàn ông đã bước một chân xuống nước sững lại. Khi gã định bước tiếp, giọng bà mẹ chồng lại vang lên như giọng thần linh. Cái bọc được trao lại tay chị. Chị cuống quýt ôm chặt con, mắt nhòa lệ. Bà mẹ chồng đã quay vào nhà, hai hốc mắt cũng đầy lệ. Suốt đêm đó bà ngồi uống rượu và ỉ eo hát xẩm. Lần đầu tiên chị thấy yên lòng khi nghe tiếng bà hát.
Chồng chị bỏ đi. Gã sang làng bên ăn ở như vợ chồng với người đàn bà tên Bích - một người đàn bà lăng nhăng, bị chồng đuổi về. Bà mẹ chồng không đoái hoài thằng cháu trai và con dâu. Nhưng thế chị cũng không sợ bằng sự xuất hiện của chồng. Mỗi lần chồng về, chị cứ khư khư giữ con. Gã đã từng giết người, từng ở tù, từng định dìm chết con mình, thì việc gì gã không dám làm. Mấy lần chị đã mơ thấy việc đó xảy đến. Chị sống trong tâm trạng sợ hãi đó cho đến tận lúc chồng chết. Một sớm, người qua đò phát hiện chồng chị chết còng queo dưới bến. Bên cạnh là vỏ chai rượu vứt lăn lóc. Bà mẹ chồng đổ diệt chị giết chồng. Công an huyện về mổ khám nghiệm pháp y. Kết luận chết vì ngộ độc rượu và cảm hàn. Bà mẹ chồng uống rượu nhiều hơn, hai mắt lòa vì kéo màng. Những lúc say bà lại chửi con dâu, có bận sang tận làng bên tìm đến nhà Bích chửi. Đối với bà, chị hay Bích đều có liên can đến cái chết con trai bà.
Chuyến chợ này, thằng Thiện đèo về thêm hơn chục cái hũ  sành. Nó hỏi chị:
- Ngần này đủ chưa Mủ?
Chị gật đầu:
- Hẵng thế đã.
 Nó cao hứng:
- Bây giờ khách du lịch rất chuộng những đặc sản địa phương. Rồi đây, nghề làm mắm của nhà ta cũng phải mở rộng thêm ra. Có thể sẽ là cả một cơ sở sản xuất. Đến lúc đó thị trường mắm có thể mở rộng cả nước ngoài.
 Rồi chỉ loáng cái nó đã khuất trên đê.
Sau khi chồng chết được tuần, mấy người bạn rượu ngày trước đến đòi nợ. Họ bảo chồng chị vay tiền mua con đò này.
- Ngày mai bọn này sẽ đến lấy tiền- họ gia hạn.
 Thân đàn bà, một nách ba con, nuôi thêm bà mẹ chồng dở khùng dở điên, tiền móc đâu ra. Đúng hẹn, chúng đến. Chị ngồi bậc cửa ẵm con, chỉ xuống bến:
- Tiền tôi chẳng có, chỉ có con đò, muốn lấy cứ lấy.
Thế là chúng mang con đò đi. Bến đò cũng vào tay chúng. Bà mẹ chồng xuống bến chửi suốt một tuần. Chửi đến nỗi bọn kia nhục nhã quá, không chịu được, đành đem con đò bán cho một ngưòi lấy cát trên sông. Không có đò khách nhốn nháo. Chị oằn mình lôi con đò cũ nằm phơi nắng mưa trên bãi xuống nước.
Một chiều, có vài chiếc thuyền chài về từ cửa bể, chị trèo thuyền ra hỏi. Họ nói, ông chị đã chết cái dạo lốc năm ngoái, xác ông cụ dạt vào một roi cát lớn. Dân làng đó không mê tín, vớt lên chôn ở bãi tha ma làng. Chị chèo thuyền về, ra chợ mua sắm vàng hương, mang ra bờ sông thắp vái vọng về phía chân trời. Người làng chài sống với sông rồi lại chết vì sông. Đời chị mang tiếng lên bờ nhưng vẫn gắn với sông như nợ.
Thằng Thiện đi đến tối trẫm mới về. Nó lại vừa uống bia với bạn ở đâu đó.
- Ở nhà không biết gì sao?- Nó hỏi.
Vợ nó lắc đầu, chị ngạc nhiên:
- Biết cái gì?
Vừa tháo sọt, nó vừa thông báo:
- Chập tối, trên cầu lại xảy ra tai nạn. Hai xe ô tô đấu đầu chỗ đoạn đường thi công ẩu sụt lún thành ổ gà. Chẳng biết có ai chết không chỉ thấy máu lênh láng.
Lâu lâu trên cầu vẫn thường xảy ra tại nạn. Cái bận cầu thi công đã phải đình lại gần một năm vì rút ruột công trình. Lại chuyện cầu. Cuộc đời chị đã có quá nhiều chuyện với cây cầu này.
Sau cái chết của con trai, mẹ chồng chị nằm liệt cả tháng trời. Nhúc nhắc dậy được bà lại uống rượu. Nhìn thân xác gầy khô, cặp mắt nhòa của bà, người ta không tin rằng trước đây bà vốn khỏe nhất nhì làng. Bà dọn vào ở gian buồng. Hằng đêm bà không còn ngủ, chỉ ngồi tu rượu và hát xẩm. Mấy đứa con chị sợ không dám bước chân vào buồng.
Một hôm từ ngoài sông về, chị thấy mấy đứa con đứng áp ngoài hiên. Trong nhà một người đàn bà lạ hoắc đang ngồi chỗm trệ giữa giường. Thấy chị về, người đàn bà nhìn chị từ đầu đến chân bằng ánh mắt dò xét. Lúc lâu sau chị ta cất tiếng hỏi:
- Cô là vợ thằng Độ đúng không?
Chị rất ngạc nhiên nhưng vẫn gật đầu. Chị ta lôi bao thuốc châm lửa rít một hơi thật dài nói:
- Từ nay tôi sẽ về sống ở đây.
Chị ngờ ngợ, chị đã từng nghe chồng còn một người chị gái nhưng đã bỏ đi mấy năm rồi.
- Nó là chị gái thằng Độ- Bà mẹ chồng nói từ trong buồng vọng ra.
Bữa cơm gặp mặt hơi gượng gạo, rồi cũng xong. Một chiếc giường đơn được kê thêm vào gian buồng. Ngày trước chị có nghe chồng kể, khi gã đi ở tù, vợ và người nhà tay kia cứ một dạo lại kéo ra nhà chửi bới đập phá. Chúng còn dọa đốt nhà. Nhịn mãi, một lần bà chị gái mua đâu lọ axít hất thẳng vào mặt vợ thằng kia. May mà đứa đàn bà tránh được, chỉ bị phỏng nhẹ ở cánh tay. Từ đó họ hàng nhà kia không dám ra gây sự nữa. Sau đó một dạo, chị gái bỏ đi khỏi làng. Nghe bảo thì đi theo gã buôn đồ cổ vào Nam.
Bà chị chồng suốt ngày lượn lờ. Các ngón tay ngón chân lúc nào cũng sơn đỏ chót. Làn da chị ta trắng bóc. Sau này chị mới biết là do trát phấn, khi rửa mặt những vết thâm trên da do sử dụng mĩ phẩm rẻ tiền mới lộ ra. Với chức chị chồng, chị ta chành chọe đủ điều. Nhà toàn đàn bà tất sinh lắm chuyện. Chị nhức đầu với những câu đại loại, "mợ phải thế này, mợ phải thế kia". Phải nén lòng lắm mới không xảy ra xô sát. Nhiều lúc nghĩ uất chỉ muốn lật đò.
Hôm đó, về nhà, vừa bước qua ngưỡng cửa, suýt thì chị đụng phải một gã đàn ông từ trong buồng thò ra. Cái áo còn chưa kịp cài cúc. Gã hếch cằm, chẳng thèm nhìn chị, châm điếu thuốc rít rồi đi thẳng. Lần khác, về đến nhà, chị nghe tiếng đàn ông đàn bà cười nói rúc rích xen lẫn tiếng rên rỉ từ trong buồng vọng ra. Không còn bình tĩnh được chị giật phăng chiếc màn gió:
- Cút! Đây không phải là nhà thổ.
Tiếng động im bặt. Một lát sau, một lão già móm xều từ trong nhà thò ra, cắm đầu cút thẳng. Đây là lần thứ hai chị chứng kiến, còn những lần khác nữa. Mẹ chồng suốt ngày vạ vật ở quán xá, những lời đồn đại về con gái, bà có thể lượm được hàng thúng ở bất cứ chỗ nào, lẽ nào bà không biết.
- Này mợ!- Bà chị chồng đành hanh- Cái nhà này của mợ nhưng cũng là của tôi. Gian buồng tôi ở, tôi làm gì là quyền của tôi.
Hôm đó chị đã cãi nhau tay đôi với bà chị chồng. Mẹ chồng như mù như điếc ngồi lặng lẽ uống rượu. Sớm hôm sau chị chồng phá tường đầu hồi làm thành cửa ngạch. Và tuyên bố xanh rờn:
- Cửa nhà ai lấy đi. Việc ai lấy làm. Những thằng đến đây đều là khách của tôi. Cấm xía vào.
- Nhà mình đi đi mẹ!- Đứa con gái lớn nài nỉ chị.
Đi đâu? Câu hỏi cứ lẩn khuất trong đầu chị.
Căn buồng bà chị chồng ra vào đủ hạng người: từ thằng thanh niên mặt búng ra sữa đến những lão già sắp xuống lỗ, từ gã buôn trâu, nái lợn, đến mấy tay bè dọc. Đêm, mấy mẹ con ở bên này, ở bên kia vách vọng sang đủ thứ âm thanh khó chịu. Không ít lần, những âm thanh quái quỷ đó làm chị trằn chọc. Đã có đêm, chị bật đậy nhào xuống đò, trèo qua sông rồi lại trèo về. Con bé Ngà đã ý thức được những việc xảy ra xung quanh. Có lúc, chị bắt gặp mặt nó đỏ bừng như người phạm tội. Thế mà mỗi tối, tiếng hát xẩm của bà mẹ chồng vẫn cất lên ở bên đó. Chị hình dung ra cảnh, một bên bà mẹ chồng ngồi bó gối uống rượu, một bên là con gái đang bán dâm cho khách. Hồi đó cây cầu đã có dự án, thằng Thiện đã lẫm chẫm biết đi, còn đứa con gái thứ hai qua năm thì ngã sông chết đuối.
Chuyện thứ hai, nhắc đến cây cầu chị lại nhớ, đó là sự biến động một dạo của vùng này. ấy là khi những tay cần cẩu cao gần trăm mét thả gầu xuống lòng sông vục lên từng gầu lớn đất đá. Những chiếc búa máy đóng cọc thình thịch suốt ngày đêm. Cái nhà nhỏ của chị cũng rung lên theo từng nhịp búa máy. Lượng công nhân thi công cầu về ngày một nhiều. Những dãy nhà tạm dựng san sát hai bên bờ sông. Xe cộ tàu bè chuyên trở vật liệu rầm rập suốt ngày.
Dịp làm ăn đến, bà chị chồng lợp thêm mái mở quán bia.  Khách từ các nơi ra vào nườm nượp. Khách đến để uống bia, khách đến để ngủ qua đêm nữa. Nơi đâu có cầu, ở đó có cung. Mới chỉ mấy tháng, hai bên bờ sông hàng quán mọc lên như nấm. Để câu khách, quán nào cũng có vài cô tiếp viên cực mát mắt. Chao ôi! Chẳng biết con gái ở đâu mà nhiều thế. Trong những gương mặt tươi roi rói, có cả những cô gái làng. Sớm nào khách qua sông, cũng phải dẫm lên những túi, bao cao su vứt la liệt. Lũ trẻ con trong làng nhặt đem ra sông rửa, rồi phồng mồm thổi bóng bay.
Con đò của chị đâm đông khách. Khách ngày, khách đêm. Có bận một đôi trai gái thuê chị chở đò dọc sông. Chị định từ chối, nhưng người con trai rút tờ hai mươi ngàn, dúi vào tay chị bảo: "Chỗ này thưởng cho chị. Tiền công tôi sẽ trả sòng phẳng sau". Số tiền này chị phải cật lực một ngày may ra mới kiếm được. Đi được một quãng, đôi trai gái miệng hôn tay sờ, rồi lột truồng quấn lấy nhau ngay trước mặt chị. Lúc đầu thì ngượng, sau thì kệ, lặng lẽ trèo. ánh mắt hướng nơi khác, nhưng có lúc phải nhìn mỗi khi đò tròng trành. Dần dà quen, rồi thấy bình thường. Có bận, một cô gái xuống đò với bốn gã đàn ông. Suốt đêm bốn người kia thay nhau làm tình với cô ta. Chị không thể ngờ, một lúc cô ta có thể tiếp ngần ấy người mà vẫn tỉnh khô cười nói. Có giỏi cô ta nhỉnh hơn con lớn nhà chị hai tuổi. Một gã hỏi chị: "Có muốn vui vẻ không?". Chị lắc đầu. Họ thôi không quan tâm đến chị nữa, còn chị cặm cụi chèo cho đến sáng. Đôi lúc chị tự hỏi, chẳng biết mình có còn là đàn bà.
- Tôi đã bàn với vợ, giờ tôi bàn với mẹ. Chuyện là tôi muốn phá cái nhà này đi xây lại- Thằng Thiện nói.
- Xây ngay trên nền cũ à?
- Chứ sao?- Thằng Thiện hơi gắt- Mẹ tưởng kiếm được mảnh đất bây giờ là dễ sao? Đất bãi thế này cũng ngót nghét chục cây đấy. Chỉ năm sau bãi rác cũng thành phố
- Ừ! mới ngày nào xóm bãi này lèo tèo vài gia đình, giờ đã chật ninh ních. Ai cũng cố vươn để nhoài ra sông. Nhanh thật! Thằng Thiện lớn ào ào, chị không kịp nhận ra. Chị còn nhớ cái dạo nó đi cát trên sông hàng tháng. Lúc về nó dẫn theo một đứa con gái bảo: "Vợ tôi đấy". Con bé đẹp nhưng câm.
Chị nói thong thả:
- Bay lớn rồi. Chuyện làm nhà do vợ chồng bay tính toán lấy. Tao chỉ có hai chỉ cho đây.
- Mẹ nói thế tức là đồng ý rồi. Cũng phải phá căn nhà rách nát này đi chứ.
Ừ! Phá cho hết những ám ảnh, những quá khứ không đáng nhớ. Đời chị có hai lần phải day dứt ân hận. Lần thứ nhất, chị đã dem lòng yêu một người đàn ông không xứng đáng. Lần thứ hai, ba lần cái Ngà khóc xin chị rời đi nhưng chị đã không làm. Rốt cục, chị không giữ được nó. Nó bỏ đi.
- Một thằng trong làng vừa từ Móng Cái về bảo gặp chị Ngà và lão kia- Thằng Độ nói- Họ đi buôn hàng lậu ở bên kia biên giới. Trong một lần thanh toán giữa các băng nhóm, lão bị một bọn đâm chết. Chị Ngà đi đâu đó một dạo. Sau lại thấy xuất hiện bên kia biên giới. Hóa ra đã sang Trung Quốc lấy chồng.
Tự nhiên chị đâm ngẫm ngợi lung tung. Ngót một đời chị thấy, những con người trong nhà này đều chọn cách sống hờn giận với  đời. Phải chăng đó là cách họ bám vào cuộc sống.
Mấy ngày liền xe công nông kìn kìn chở gạch cát đỏ quanh nhà. Cánh thợ xây đang bắt đầu bỏ móng. Chiều, chị lại trèo lên dốc đê, ngóng về phía xa xăm. Chị vẫn chờ một ngày con Ngà về thăm chị. Trong vùng khối người lấy chồng Trung Quốc, rồi dẫn cả con cái về. Thấy chị lẩn thẩn, thằng Thiện càu nhàu:
- Mẹ lẫn quá thể rồi.
Chị không chấp nó. Ngày mai rằm, chị dặn con dâu mua ít vàng hương, hoa quả mang vào chùa thắp hương. Vợ thằng Thiện gật đầu rồi đi ra. Nhìn nó tự nhiên chị thấy an lòng. Nó mới sinh nở lần đầu. Hôm nào rảnh, chị phải dẫn nó đi chợ sắm sanh tã lót. Nếu đợt trước con bé không sẩy, thì giờ chị đã có cháu bế.
Trong đám tang  một người vừa chết vì tai nạn xe máy, người ta nhắc đến cái chết ngồi dưới nước của mẹ chồng chị. Bước lên dốc đê chị thấy mặt mũ sa sẩm. Đó là dấu hiệu của phụ nữ tiền mãn kinh. Chị đang chuyển dần sang cái dốc bên kia cuộc đời. Mọi thù hằn, khát khao dục vọng sẽ lắng xuống theo thời gian. Cái còn lại chỉ là những lớp phù sa bồi tụ. Cũng sắp đến ngày giỗ chị chồng. Đêm qua chị mơ thấy bà ấy về, nói muốn có bộ quần áo mới. Cây cầu xây xong, chị chồng bỏ theo một ông kỹ sư về Hàn Quốc. Rồi lâm bệnh mất ở xứ người. Trước lúc chết cứ nằng nặc đòi về Việt Nam. Giờ lọ tro của bà ấy đang gửi trên chùa. Thế thôi cũng là yên phận. Cuộc đời như chiếc lá trước gió, xoay vài vòng đã tới cuối đường.