Anh Sâm vốn tài bắn nỏ có tiếng. Thấy tôi, anh xua tay ra hiệu im lặng. Anh đã lên dây nỏ sửa soạn bắn tiếp Cai Khố Đỏ. Nhưng anh dừng lại, nhìn lên tảng đá, chỗ vợ chồng Cai Khố Đỏ đang nhốn nháo.
Tôi cũng nhìn lên. Thì ra khỉ cái trúng tên. Nó rút mũi tên ra đưa lên ngửi. Còn Cai Khố Đỏ thì nhổm dậy, toan nhảy đi. Tôi đoán, Cai Khố Đỏ biết một vài loại lá thuốc. Chắc khỉ đầu đàn định đi kiếm lá thuốc cho vợ đắp vào vết thương đây.
Nhưng khỉ cái ngửi mũi tên rồi vứt đi. Nó kéo Cai Khố Đỏ lại, như thể bảo: Đừng kiếm lá thuốc nữa. Em trúng tên độc, không chữa được nữa đâu.
Rồi khỉ cái trao con cho Cai Khố Đỏ. Khỉ đầu đàn nhận con vẻ xốn xang, lo lắng. Còn khỉ cái thì bình thản nhìn quanh. Nó ngắt một ngọn lá thục bục to bản bên cạnh, vắt sữa vào đấy.
Đặt ngọn lá có sữa xuống tảng đá, khỉ cái vuốt ve, âu yếm khỉ con. Rồi nó mệt mỏi nhìn khỉ chồng, như tuồng căn dặn: Sữa đây, khi nào con đói thì anh cho con ăn. Khỉ cái ríu ríu lả đi, ngả xuống tảng đá.
Tôi nghe bên cạnh một tiếng nấc nghẹn, cùng một tiếng rắc. Tôi quay nhìn. Anh Sâm khóc và bẻ gãy cái nỏ vứt đi cùng ống tên. Tôi cũng không kìm được xúc động.
Trên kia, trên núi đá, Cai Khố Đỏ ôm con, nhảy lồng lộn quanh xác khỉ cái. Rồi cả đàn khố đỏ kêu khẹc khẹc, sịt sịt vây quây lấy vợ chồng, cha con khỉ đầu đàn.
Anh Sâm rút khăn lau mặt, rồi lặng lẽ bỏ về. Chúng tôi rút cả ra cây sung. Ngồi dưới gốc sung, tôi kể lại câu chuyện mắt thấy tai nghe cho bọn bạn. Nghe chuyện, bọn chúng mắt đứa nào cũng hoe hoe đỏ.
Chân Lèn Một đã yên ắng trở lại. Bọn khố đỏ đã rút lên cao, trên các vách đá. Chúng tôi rủ nhau lên tảng đá lúc nãy khỉ cái bị nạn, định đưa xác nó xuống chôn cất để tỏ lòng cảm mến.
Nhưng chúng tôi tìm kiếm xung quanh hết các gốc cây, mô đá mà chẳng thấy xác khỉ cái.
Thì ra xác nó đã được khỉ đàn đưa đi giấu đúng như tập tục của loài khỉ.
Chuyện khỉ cái lâm nạn làm tôi trằn trọc gần như suốt cả buổi tối hôm ấy, mãi mới ngủ được. Hôm sau tối với thằng Khôi đi học rất sớm, cốt để xem bọn khố đỏ còn lảng vảng quanh tảng đá trên Dốc Cây Sung không.
Hai đứa tôi đến Dốc Cây Sung mà trời vẫn còn mờ sương. Chúng tôi bồi hồi nhìn quanh quẩn, nhìn vách đá, nhìn ngọn cây sung, những nơi mà mọi ngày vào giờ này đã xôn xao tiếng khỉ đàn.
Nhưng hôm nay thì yên ắng, hết sức yên ắng. Chỉ có phía bãi trống nơi vực sông vọng tới tiếng khẹc khẹc xôn xao khi to khi nhỏ. Chúng tôi nhìn xuống bãi trống. Trời ơi, gì thế kia?...
Trên bãi đất, khỉ đầu đàn cõng con nhỏ trên lưng, len lỏi trong những bụi cây, đi về phía vực sông. Phía sau đầu lĩnh là khỉ đàn nối đuôi nhau đi theo. Chắc chúng tìm về quê cũ trong rừng sâu, nơi từng cho chúng một cuộc sống yên ổn.
Chúng tôi bùi ngùi nhìn theo, trong lòng ngổn ngang những tình cảm không sao diễn tả thành lời được. Bất giác, không ai bảo ai, tôi và thằng Khôi cùng một lúc đưa tay lên vẫy vẫy, chào từ biệt những người bạn rừng từng làm chúng tôi có lúc khốn khổ, có lúc cảm phục và mến thương...