Chúng ta không còn rền rẫm và tự bôi tro trát trấu lên đầu chúng ta nữa khi có ai nhắc đến lửa hoả ngục. Vì ngay cả đến các giáo sĩ cũng đã bắt đầu dạy chúng ta rằng Chúa trời là radiom hay ête hay một hợp chất khoa học gì đấy, và số phận tệ hại nhất mà những con người như chúng ta có thể phải đón chờ cũng chỉ là một phản ứng hoá học mà thôi. Đó là một giả thuyết làm cho chúng ta hài lòng nhưng vẫn còn vương vấn một phần nào cái mối kinh hoàng to lớn, lâu đời của chính giáo.
Chỉ có hai vấn đề mà chúng ta có thể thả sức tưởng tượng bàn đến mà không sợ bị phản đối. Bạn có thể nói đến các giấc mơ của mình. Và có thể kể lại bạn đã nghe con vẹt nói gì. Cả thần Móc phê(1) lẫn những con chim kia đều là những nhân chứng không đủ tư cách và người nghe bạn sẽ không dám công kích câu chuyện bạn kể. Vậy thì cái cơ cấu vô cứ của một giấc mơ sẽ cung cấp đề tài cho tôi – đã được lựa chọn với tất cả sự ân hận và những lời xin lỗi vì đã bỏ không dùng đến lĩnh vực hạn chế hơn của những lời lẽ vụn vặt của Prety Poly(2) .
Tôi đã có một giấc mơ thoát ra ngoài sự phê phán của Cao xanh, nhưng chính vì thế lại có liên quan đến lý luận của vành móng ngựa toà án, cổ kính, đáng trọng và bị than phiền nhiều.
Thiên sứ Gabrien(3) đã thổi kèn và trong chúng tôi những người nào không thể thưa kiện được ai đều bị đưa ra thẩm vấn. Tôi để ý thấy có một nhóm người túm tụm vào một bên gồm toàn những tay nô lệ chuyên nghiệp, trịnh trọng trong bộ đồ đen, cổ áo cài cúc ở đằng sau(4) nhưng hình như có cái gì rắc rối về danh hiệu đẳng cấp của họ và họ có vẻ không gỡ được tội cho bất cứ ai trong chúng tôi.
Một viên cảnh sát bay - một thiên thần cảnh sát – bay đến chỗ tôi, nắm lấy cánh bên trái của tôi. Gần ngay đấy là một nhóm linh hồn trông có vẻ rất giàu có, bị kiện và sắp đưa ra xét xử.
- Mày có cùng với bọn này không? – Viên cảnh sát hỏi.
- Họ là ai? – tôi trả lời.
- Sao? – anh ta nói – chúng nó là…
Những cái chuyện vớ vẩn không đâu này đang choán mất chỗ đáng lẽ phải dành cho câu chuyện sắp kể.
Đanxi làm việc ở một cửa hàng bách hoá. Cô bán hàng ren Hămbua hoặc hột tiêu nhồi, hoặc xe hơi hoặc những hàng lặt vặt khác thường bán ở các cửa hàng bách hoá. Mỗi tuần Đanxi lãnh sáu đô la ở số tiền cô kiếm được. Chỗ còn lại được chuyển vào tài khoản của cô và trở thành khoản nợ của một người khác trong cuốn sổ cái do G… giữ - ấy chết, thưa ngài tiến sĩ tôn kính, ngài bảo đấy là sổ Năng lực cơ bản ạ? Vậy thì đó là sổ cái của Năng lực cơ bản.(5)
Năm đầu làm việc ở cửa hàng, Đanxi được trả năm đô la một tuần. Biết được cô sống bằng số tiền đó như thế nào kể cũng là một điều bổ ích. Bạn không muốn biết ư? Cũng được. Có lẽ bạn chỉ quan tâm đến những món tiền lớn hơn. Vậy tôi xin kể cho bạn biết cô ta sống với sáu đô la một tuần như thế nào.
Một buổi chiều vào lúc sáu giờ, Đanxi vừa cài chiếc ghim mũ của cô, cách tiểu não có chừng tam insow vừa nói với cô bạn thân là Xađi – cô gái luôn luôn phục vụ khách hàng với cái thế đứng nghiêm cho thấy phía mặt bên trái của cô ta.
- Này, Xađi, mình có hẹn đi ăn hiệu tối này với Picghi đấy.
- Thật à! – Xađi reo lên, giọng thán phục. – Hay quá, cậu thật là tốt số. Picghi là một tay tuyệt lắm đấy! Bao giờ hắn cũng đưa các cô đến các nơi rất tuyệt. Một tối hắn đã đưa con Blăngsơ đến hiệu Hôpman nghe nhạc tuyệt trần đời, lại được gặp toàn những hạng người tuyệt hết ý. Cậu sẽ được sống một buổi tối tuyệt lắm đấy, Đanxi ạ.
Đanxi hối hả về nhà. Mắt cô sáng long lanh, má cô ửng lên màu hồng phơn phớt của buổi bình minh đang tới của cuộc đời - cuộc đời thật sự. Hôm ấy là thứ sáu và tiền lương tuần trước của cô chỉ còn có năm mươi xu.
Ngoài phố đông nghịt những dòng người của giờ cao điểm. Đèn điện ở Brôtuê rực sáng, như kêu gọi những con bướm đêm ở xa hàng dặm, hàng lý, hàng trăm lý, từ bóng tối chung quanh tới đó tham dự một trường thiêu thân. Đàn ông y phục chỉnh tề, khuôn mặt như được những tay đi biển lão luyện ở nhà dưỡng lão của thuỷ thủ tạc trên hột anh đào – quay đầu lại nhìn Đanxi chòng chọc khi cô không để ý, bước nhanh vượt qua họ. Mahattan(6) , bông hoa quỳnh chỉ nở ban đêm, đã bắt đầu xoè ánh trắng bệch, nặng mùi,
Đanxi dừng lại ở một cửa hàng bán đồ rẻ tiền và mua một cái cổ đăng ten giả với số tiền năm mươi xu của cô. Tiền đó đáng lẽ phải dùng vào việc khác - mười lăm xu cho bữa ăn tối, mười xu cho ăn điểm tâm, mười xu ăn bữa trưa. Lại còn phải bỏ thêm một hào vào tiền để dành và năm xu vào cái khoản hoang phí chi cho kẹo cam thảo và loại kẹo làm má trông như sưng lên vì đau răng và cũng lâu tan như thế. Kẹo cam thảo là một sự xa xỉ - hầu như một sự phung phí – nhưng đời mà không có vui thú thì còn ra cái gì nữa.
Đanxi ở một căn phòng thuê có đồ đạc sẵn. Giữa một căn phòng thuê có đồ đạc sẵn và nhà trọ, có chỗ khác nhau: ở một căn phòng thuê có đồ đạc sẵn, có đói thì cũng không ai biết.
Đanxi đi lên phòng một mình – tầng gác bốn, phía sau, trong một toà nhà mặt trước lát đá nâu khu Oét Xai (7). Cô đốt bếp hơi. Các nhà khoa học cho ta biết rằng kim cương là chất rắn nhất tất cả. Họ nhầm. Các bà chủ nhà còn biết một hợp chất rắn hơn và so với nó, kim cương chỉ là vữa lỏng. Họ nhét cái hợp chất ấy vào miệng vòi bếp hơi và tha hồ cho anh đứng lên ghế mà cậy cho đến khi ngón tay đỏ lên, choét ra. Dùng trâm cài đầu mà cậy là không nổi rồi, cho nên ta hãy gọi nó là bất khả di dịch.
Vậy là Đanxi châm bếp hơi. Dưới ánh sáng của nó bằng phần tư ánh sáng ngọn nến, ta hãy quan sát căn phòng.
Giường kiểu tràng kỉ, tủ đựng bát đĩa, bàn, chậu rửa mặt, ghế - về tất cả những thứ này, bà chủ nhà là kẻ có tội. Còn lại là của Đanxi. Trên mặt tủ đựng bát đĩa là tất cả các của quý của cô - một bình sứ mạ vàng của Xađi tặng, một quyển lịch do một xưởng sản xuất nước sốt phát hành, một cuốn sách đoán mộng, một ít phấn bột gạo đựng trong một chiếc đĩa thuỷ tinh và một chùm anh đào giả buộc băng hông.
Bày cạnh tấm gương rạn là những bức ảnh chụp tướng Kisnơ(8), Uyliêm Mondun(9), Quận chúa Manbrơ(10) và Bêvênutô Xêlini(11). Trên tường có treo một bức phù điêu bằng thạch cao đổ theo bản của Pari, tạc hình một gã Ô Calahân nào đó đội mũ trụ La Mã cổ. Cạnh đó là một bức tranh sơn dầu loè loẹt vẽ một đứa trẻ màu vàng chanh đang vồ một con bướm đỏ rực như lửa cháy. Đó là quan điểm tối hậu của Đanxi về nghệ thuật nhưng không hề bao giờ bị đảo lộn. Giấc ngủ của cô chưa bao giờ bị khuấy động bởi những tiếng thì thầm của những bầu trời vụng trộm; cũng không có nhà phê bình nào nhướng cặp lông mày trước nhà côn trùng học nhỏ bé của cô.
Picghi hẹn đến đón cô lúc bảy giờ. Đang lúc cô vội vàng sửa soạn, chúng ta hãy kín đáo quay đi và tán gẫu một chút.
Căn buồng này Đanxi trả hai đô la một tuần. Những ngày trong tuần, bữa điểm tâm của cô mất mười xu, cô pha cà phê, luộc một quả trứng trên bếp hơi trong lúc cô mặc áo. Sáng chủ nhật thì cô ăn một bữa sang trọng, có sườn bê và dứa tẩm bột ở tiệm ăn Bili, hết hai mươi xu và đãi cô hầu mười xu. Niu Yóoc có biết bao cái cám dỗ người ta đi đến chỗ ngông cuồng! Cô ăn bữa trưa ở hiệu ăn của cửa hàng bách hoá, mất sáu mươi xu cho cả tuần, các bữa ăn tối hết một đô la năm xu. Mua báo buổi chiều – các bạn hãy chỉ cho tôi một người dân Niu Yóoc nào mà không mua báo hàng ngày! - hết sáu xu và hai tờ báo ra ngày chủ nhật - một để xem mục dành cho những chuyện tâm tình riêng tư, còn tờ kia để đọc – mất mười xu. Tổng cộng hết 4 đô la bảy mươi sáu xu. Lại còn phải mua sắm quần áo và…
Tôi chịu không thể kể tiếp được nữa. Tôi có nghe nói đến những món vải rất lời và những chuyện thần kỳ được thực hiện bằng kim chỉ, nhưng tôi không tin. Quản bút tôi cầm cứ ngập ngừng mãi khi tôi muốn ghi thêm vào cuộc đời của Đanxi vài niềm vui do những sắc lệnh không thành văn, thiêng liêng, tự nhiên nhưng vô hiệu của tạo hoá chí công vẫn dành cho phụ nữ. Cô đã đi chơi đảo Côni hai lần và đã cưỡi ngựa gỗ. Phải đếm những thú vui theo con số mùa hạ chứ không phải theo con số giờ thật là đáng ngán.
Về Picghi thì chỉ cần một lời thôi. Khi các cô gái đặt tên cho hắn thì cái họ lợn(12) cao quý đã phải chịu cái vết nhơ oan uổng. Bài học những từ ba chữ trong quyển sách đánh vần cũ màu xanh bắt đầu bằng tiểu sử của Picghi. Người hắn béo, hắn có tâm địa của một con chí, những thói quen của một con dơi và độ lượng của một con mèo(13)… Hắn mặc những bộ quần áo đắt tiền và là một tay sành sỏi về khoa nhịn đói. Hắn có thể nhìn một cô gái bán hàng rồi nói cho anh biết cô ta đã ăn một thứ gì bổ hơn là thục quỳ với nước trà được bao lâu rồi, sai số không quá một giờ. Hắn luẩn quẩn ở các khu cửa hàng và lượn lờ tại các cửa hàng bách hoá, sẵn sàng mời một cô gái nào đó đi ăn hiệu. Những người dắt cho đi phố coi khinh hắn. Hắn là một mẫu người đặc biệt, tôi không thể nói thêm được nữa về hắn, ngòi bút của tôi không phải loại dành cho hắn, tôi không phải thợ mộc.
Đến bảy giờ kém mười, Đanxi đã sẵn sàng. Cô ngắm mình trong chiếc gương rạn. Hình ảnh phản chiếu thật đáng hài lòng. Áo màu xanh thẫm vừa khít không nếp nhăn, mũ cài chiếc lông chim màu đen ngộ nghĩnh, đôi tất tay chỉ hơi bẩn một chút- tất cả biểu hiện một sự quên mình, thậm chí cả quên ăn nữa – trông thật hài hoà.
Trong giây lát, Đanxi quên hết thảy, trừ một điều là mình đẹp và cuộc đời đang vén lên một bức màn bí mật cho cô được ngắm những kỳ quan của nó. Trước đây, chưa hề có người đang ông lịch sự nào mời cô đi chơi. Giờ đây, chỉ một lát nữa thôi, cô sẽ bước vào dự một cuộc trình diến huy hoàng vẫn được ca ngợi ấy.
Các cô gái kháo nhau rằng Picghi là một tay tiêu hoang. Có lẽ sẽ là một bữa thịnh soạn đây, sẽ có âm nhạc, sẽ được thấy các bà cô ăn vận cực kỳ sang trọng và sẽ được ăn những thứ cứ kể ra các cô gái cũng trẹo cả quai hàm đi một cách lạ lùng. Chắc chắn cô sẽ lại được mời đi chơi nữa.
Có một đồ nhiễu ở cửa hàng nọ mà cô quen - nếu để dành mỗi tuần hai mươi xu chứ không phải mười thì trong …xem nào.. Ồ như thế thì phải mất bao nhiêu năm ấy chứ! Nhưng ở đại lộ thứ bảy có một cửa hàng đồ cũ, ở đó…
Có người gõ cửa. Đanxi ra mở. Bà chủ nhà đứng đó với nụ cười giả tạo, mũi hít hít, đánh hơi mùi nấu ăn bằng khí đốt trộm. Bà ta bảo:
- Dưới nhà có một ông muốn gặp cô. Tên là ông Uyghin.
Cái tên này, chỉ những người không may phải coi trọng picghi thì mới biết được.
Đanxi quay về phía tủ để lấy chiếc khăn tay, bỗng cô đứng sững lại, cắn mạnh vào môi dưới. Lúc nãy nhin vào gương cô đã trông thấy cảnh bồng lai và bản thân cô là một nàng công chúa vừa thức dậy sau một giấc ngủ dài. Cô đã quên khuấy mất một người đang nhìn cô với đôi mắt buồn, đẹp và nghiêm - người duy nhất có mặt ở đây để khen chê mọi việc cô làm. Người thẳng tắp, dong dỏng cao, với một vẻ trách buồn phiền trên khuôn mặt đẹp, sầu tư, đôi mắt tuyệt vời của tướng Kisnơ, từ trên khung ảnh thếp vàng đặt trên tủ đựng bát đĩa, đang nhìn cô chằm chằm.
Như một con búp bê máy, cô quay lại phía bà chủ nhà
- Bà nói hộ với ông ấy là tôi không thể đi được – cô thẫn thờ nói- Bà cứ bảo là tôi ốm hoặc là gì đó. Bảo ông ấy rằng tôi không đi đâu cả.
Sau khi đã đóng và khoá cửa lại, Đanxi nằm lăn ra giường, đè gãy cả chiếc lông chim màu đen cắm trên mũ,và khóc mất mười phút. Tướng Kisnơ là bạn duy nhất của cô. Ông là lý tưởng của Đanxi về một con người hào hùng mã thượng. Trông ông như có một nỗi buồn thầm kin, bộ ria của ông đẹp như mơ và cô hơi sờ sợ cái nhìn nghiêm nghị nhưng dịu dàng ấy trong đôi mắt của ông. Cô thường hay tưởng tượng rằng có ngày ông đến nhà cô và hỏi cô, thanh gươm đập lách cách vào đôi ủng cao. Có một lần, nghe thấy một thằng bé khua loảng xoảng một sợi dây xích vào cột đèn, cô đã mở cửa sổ nhìn ra. Nhưng vô ích. Cô biết tướng Kisnơ còn đang ở mãi tận bên Nhật để chỉ huy quân đội chống lại quân Thổ Nhĩ Kỳ hung bạo, và ông sẽ không bao giờ bước khỏi khung thếp vàng vì cô. Vậy mà một cái nhìn của ông đã thắng được Picghi hôm ấy. Phải, tối hôm ấy thôi.
Khi đã thôi khóc, Đanxi trở dậy cởi cái áo đẹp nhất của cô ra, mặc chiếc áo ngủ cũ màu xanh. Cô chẳng muôn ăn tối nữa. Cô ngâm hai câu thơ của “Xammi”. Rồi cô bỗng mải mê để ý đến một vệt đỏ nhỏ trên cánh mũi. Lo xong chuyện đó, cô kéo ghế lại trước cái bàn ọp ẹp và bói số phận của mình bằng một bộ bài cũ.
- Đồ kinh tởm, đồ vô liêm sỉ! – Cô nói to. – Mà mình có nói gì với hắn, có nhìn hắn bao giờ đâu để hắn nghĩ thế.!
Đến chín giờ tối, Đanxi lấy một hộp bánh bích quy và một bình mứt dâu nhỏ ở tủ ra, ăn rất ngon lành. Cô mời tướng Kisnơ một ít mứt phết trên một mẩu bánh, nhưng ông chỉ nhìn cô như con Xphanh(14) nhìn một con bướm- nếu quả là có bướm ở sa mạc.
- Ông không muốn ăn thì thôi. – Đanxi nói- Nhưng đừng có lên mặt mắng tôi như thế với đôi mắt của ông. Nếu ông phải sống với sáu đô la một tuần, không biết ông có còn tự cao tự đại và kiêu kỳ như thế nữa không.
Đanxi mà vô lễ với tướng Kisnơ như thế là điềm không may. Rồi cô vùng vằng lật ảnh Benvênuto Xelini úp xuống. Nhưng cái đó không phải là không tha thứ được vì cô vẫn tưởng đấy là Henri thứ VIII (15) và cô không tán thưởng ông này.
Đến chín rưỡi, Đanxi nhìn lại các bức ảnh trên tủ một lần cuối rồi tắt đèn, nhảy lên giường. Đi ngủ mà chỉ có đưa mắt chào tướng Kisnơ, Uyliêm Môdun, quận chúa Manbrơ và Benvênuto Xelini thế thôi thì thật là dễ sợ.
Câu chuyện này thật ra không đi đến đâu cả. Phần tiếp theo của nó mãi sau này mới xảy ra: khi Picghi lại mời Đanxi đi ăn hiệu, giữa lúc cô cảm thấy mình cô đơn hơn bao giờ hết, lại gặp lúc tướng Kisnơ nhìn đi chỗ khác, thế là…
Như tôi đã nói trên đây, tôi mơ thấy mình đang đứng gần một đám thiên thần trông có vẻ giàu sang và một viên cảnh sát nắm lấy cánh tay của tôi, hỏi tôi có cùng với bọn họ không.
- Họ là ai? – tôi hỏi.
- A, - hắn ta nói – chúng là những kẻ thuê mướn các cô gái làm việc, trả các cô năm hay sáu đô la một tuần để sống. Mày có phải là người cùng với chúng không?
- Không đời nào, xin thề trên sự bất tử của ngài – tôi nói – Tôi chỉ là một tên đã đốt một trại mồ côi, đã giết một người mù loà để lấy vài xu mà thôi.
Chú thích:
1. Thần giấc ngủ và mộng theo thần thoại Hy Lạp
2. Tên thân mật gọi con vẹt
3. Thiên sứ đã báo tin cho bà Maxi biết bà sẽ sinh ra Giêxu
4. Ám chỉ cha cố, thầy tu
5. ý nói chủ bóc lột, viện cớ khấu lương bỏ vào vốn kinh doanh
6. Khu phố giàu có ở Niu Yóoc
7. Khu phố nghèo ở Niu Yóoc
8. Tướng Anh đã có công trong đại chiến thế giới I
9. Một chính khách Mỹ
10. Vợ quận công Manbrơ nổi t ếng vì những chiến công oanh liệt
11. Nhà điêu khắc trứ danh người Ý thời Phục hưng
12. Picghi có nghĩa là lợn con
13. Chơi chữ dùng những từ ba chữ Pig (lợn) fat (béo), rat (chuột), cat (mèo)… để mô tả Picghi.
14. Tướng quái vật đầu đàn bà mình sư tử đã có từ rất lâu đời ở sa mạc Ai Cập
15. Vua Anh ( 1491- 1547)