Bốn mươi ngàn, tức là bốn đồng tiền Mỹ, Thúy sẽ được bác phu xe chở đi vòng quanh thành phố Hà Nội trọn ngày và Thúy muốn đi đâu thì tùy ý. Nhất định là Thúy sẽ ngừng lại ở cửa nhà của Toàn rồi. Căn nhà có giàn hoa thiên lý ngào ngạt hương thơm đã ghi dấu một quá khứ ngọc ngà của nàng thời học trò áo trắng. Qúa khứ êm đềm, thơ mộng đã bám chặt vào tâm hồn Thúy, chẳng hề nhạt phai theo năm tháng.
Sau khi trả giá xong xuôi, Thúy leo lên chiếc xe xích lô cũ kỹ, ngồi dựa lưng về phía sau, đưa mắt ngắm cảnh phố phường Hà Nội sau một thời gian dài xa cách. Khoảng thời gian gần nửa thế kỷ như thu ngắn hẳn lại. Những con đường nhỏ hẹp với những ngôi nhà tường vôi loang lổ mà Thúy đi qua hình như vẫn còn vương vấn những dấu yêu của một thời xa xưa ấy... Phố Hàng Gai, Hàng Ngang, Hàng Đào, vẫn là những phố đông vui, tấp nập. Khi xe đi ngang qua hồ Hoàn Kiếm, trong lòng Thúy bỗng khơi dậy một ký ức xa xăm...
Thúy bước xuống tầu điện rồi đi thẳng ra bờ hồ. Mặt nước lăn tăn gợn sóng, loang loáng dưới ánh mặt trời. Một cơn gió thoảng làm bay bay tà áo lụa Hà Đông của Thúy và lay động những cành liễu mơ màng rủ bóng xuống ven hồ. Giữa buổi trưa hè nóng nực, làn gió nhẹ và hơi nước bốc lên từ mặt hồ đã cho Thúy một cảm giác mát mẻ, dễ chịu. Lòng Thúy rạo rực theo từng bước chân. Thỉnh thoảng Thúy nhìn trước nhìn sau, xem có ai quen nhìn thấy mình không? Thúy nhủ thầm: “Hẹn hò với Toàn mà có ai thấy thì xấu hổ chết, mình phải cẩn thận mới được!”
Mặc dù điểm hẹn của hai người ở phía sau đền Ngọc Sơn, và vào buổi trưa ít người đi chơi bờ hồ, nhưng Thúy vẫn lo lắng. Có lúc Thúy muốn đi thật nhanh để gặp Toàn. Có lúc nàng lại ngập ngừng không muốn bước để quay về. Nhưng rồi Thúy cũng đi qua cây cầu gỗ, vòng ra phía sau đền. Toàn đang ngồi dưới một gốc cây đọc sách, Thúy rón rén đến bên:
- Anh chờ Thúy có lâu không?
Toàn vừa trải tấm khăn mùi xoa xuống đất cho Thúy ngồi vừa đáp:
- Anh ra đây sớm lắm. Vì ở nhà cứ đi ra đi vào lại sợ cô Loan cô ấy nghị Cô bé ấy tinh lắm!
Thúy tủm tỉm cười:
- Đúng là có tật, giật mình.
Toàn hỏi:
- Vậy Thúy nói dối ở nhà thế nào để ra đây với anh?
- Thúy nói với mợ, Thúy đi chợ Đồng Xuân và Hàng Ngang, Hàng Đào, để tìm vải may áo dài.
- Thế mà bé Mai không đòi đi theo à?
- Không, cô bé sợ đi bộ lắm!
Toàn âu yếm nhìn Thúy. Trông nàng thật ngây thơ xinh đẹp. Mái tóc đen dài chải túm phồng phồng ở phía trước và kẹp lơ lửng bằng cái kẹp ba lá phía sau. Đôi mắt bồ câu đen láy, linh động. Mũi cao và thon, ngăn đôi gò má trắng hồng. Miệng nàng tươi như hoa nở. Thấy Toàn nhìn mình đăm đăm, Thúy đỏ au đôi má. Nàng ném một hòn sỏi xuống mặt hồ:
- Đố anh đếm được bao nhiêu cái vòng tròn đang lan tỏa trên mặt nước?
- Anh chịu thuạ Anh cũng đố em đếm được nhịp tim anh đập?
Thúy đặt bàn tay búp măng lên ngực Toàn:
- Em cũng chịu thuạ Thế là chúng mình hòa cả làng nhé!
Toàn vẫn còn ngẩn ngơ trước vẻ xinh đẹp của Thúy:
- Thúy có biết các bạn anh bảo em giống ai không?
- Giống ai hả anh?
- Ava Garner.
- Anh và các ông ấy cứ cho Thúy đi tầu bay giấy, làm Thúy tưởng thật, tự ngắm mình, vỡ mấy cái gương rồi đấy!
Chợt nhớ tới bức thư Thúy gửi cho chàng vài hôm trước, bức thư chỉ vỏn vẹn có một câu: “ Cần gặp anh gấp lúc một giờ trưa ngày mười tháng hai.” Bức thư không ký tên, nét chữ mềm mại và màu mực tím đã làm chàng vui mừng v à lo âu. Vui vì được gặp người yêu, lo vì không biết có chuyện gì quan trọng đến nỗi Thúy phải viết thư hẹn chàng, điều mà từ trước tới nay chưa bao giờ xảy ra. Toàn hỏi Thúy:
- Chúng mình chỉ gặp nhau sớm hơn thường lệ hay là có chuyện gì khác vậy em?
Thúy đang vui bỗng thoáng buồn. Nàng đăm đăm nhìn một nhành liễu đu đưa soi bóng xuống mặt hồ. Thúy ngập ngừng nói:
- Hôm chủ nhật vừa rồi, bà cả Thuấn đến xin cưới em cho Việt. Mợ có vẻ bằng lòng nhưng mợ cho em tự quyết định, thành ra em phải hỏi ý kiến của anh.
Toàn choáng váng trước cái tin động trời ấy. Mồ hôi chàng toát ra, lòng vô cùng bối rối. Yêu Thúy, chàng chưa bao giờ nghĩ đến chuyện hôn nhân. Những cuộc hò hẹn, những buổi cùng nhau đạp xe đi chơi chùa Láng, đền Voi Phục... đã khiến cho đời chàng thêm tươi, thêm ấm áp, sau những giờ phút miệt mài với sách đèn, hoặc căng thẳng với những sinh hoạt bí mật của đoàn thanh niên.
Đối với Toàn, Thúy càng ngày càng trở nên cần thiết. Tuy nhiên nếu bảo Toàn phải quyết định việc trăm năm với Thúy lúc này thì quả là khó khăn. Vì chàng còn đang học dở dang, lại còn con đường đầy chông gai mà chàng đang theo đuổi.
Nếu chàng bảo Thúy chờ đợi thì nàng sẽ phải chờ đến bao giờ? Liệu chàng có đủ can đảm khuyên Thúy nhận lời lấy Việt không? Cuộc đời chàng sẽ ra sao nếu mất Thúy? Nàng sẽ nghĩ gì về một người yêu vô trách nhiệm như chàng? Nếu Toàn cưới Thúy, liệu chàng có được cấp trên chấp thuận không? Cả trăm câu hỏi nhẩy múa trong đầu chàng. Toàn yên lặng, cầm một nhánh cây khô vẽ chằng chịt trên mặt đất.
Thúy nhìn vẻ mặt đăm chiêu, khổ sở hiện rõ trên khuôn mặt Toàn mà lòng ngổn ngang trăm mối. Nàng đã suy nghĩ rất nhiều rồi mới viết thư hẹn Toàn trưa naỵ Mặc dù yêu Toàn tha thiết, nhưng nàng là người rất thực tế, nên nhân dịp bà cả Thuấn đến xin hỏi nàng cho Việt, Thúy muốn xem ý Toàn thế nào.
Nếu Toàn muốn tiến tới, hoặc muốn nàng chờ đợi thì nàng sẽ từ chối lời cầu hôn của Việt. Nếu Toàn chỉ muốn kéo dài tình trạng yêu đương lãng mạn thì Thúy đành phải xa chàng. Trong thâm tâm, Thúy rất sợ sẽ trở thành một cô gái quá lứa, lỡ thì. Hơn nữa, Việt cũng là người tốt, có công ăn việc làm và hai gia đình đã quen biết nhau từ lâu. Với một tâm hồn đơn giản, Thúy nghĩ, nàng sẽ an phận, hạnh phúc, bên một người chồng tốt, không phải là Toàn. Tuy vậy, niềm mơ ước có Toàn trong cuộc sống, đối với Thúy, cũng rất mạnh mẽ. Mới chỉ nghĩ tới đoạn tuyệt với Toàn thôi, mà mấy ngày hôm nay Thúy đã khóc cạn cả nước mắt rồi. Không biết đến khi sự thật xảy ra thì sẽ khủng khiếp như thế nào?
Toàn run run nắm bàn tay mềm mại của người yêu, nói rất nhỏ:
- Việc này bất ngờ quá, cho anh vài ngày để suy nghĩ, anh sẽ trả lời em sau nhé.
Hình như cả Toàn và Thúy đều mơ hồ nhận thấy có một khoảng cách giữa hai người đang hiện hữu, nên thời gian còn lại của cuộc hẹn hò, hai người nói chuyện với nhau rất gượng gạo, nhạt nhẽo.
Hai tuần sau, Thúy nhận được Loan trao cho một quyển tiếu thuyết của Nhất Linh, bên trong có kẹp một phong thự Toàn đã cho Thúy biết những lý do hai người phải đành xa nhau. Bức thư đó đã xoay chuyển hẳn cuộc đời của Thúy, đã đưa đẩy Thúy vào một cuộc hôn nhân đầy sóng gió.
Trước ngày cưới, Thúy còn liều lĩnh đi chơi với Toàn một lần chót. Nàng muốn ôm gọn trong lòng hình ảnh con đường Cổ Ngư lộng gió, hồ Hoàn Kiếm nước trong xanh phẳng lặng, chùa Láng êm đềm thanh tịnh, đền Voi Phục rợp bóng cây cao...
Chiếc xe chạy loanh quanh độ hai ba tiếng đồng hồ thì Thúy đã thấy được gần trọn vẹn bộ mặt của thành phố Hà Nội. Cuối cùng thì Thúy muốn bác phu xe chở nàng tới một con đường thân yêu của những ngày xưa cũ. Con đường có ngôi nhà nhỏ với giàn hoa thiên lý ngào ngạt hương thơm. Thúy thắc mắc trong lòng: "Không biết Toàn có còn ở đó không? Toàn có bao giờ nhớ tới lời hứa năm nào là sẽ luôn luôn chăm sóc giàn hoa thiên lý để lấy hoa cài trên mái tóc nàng hay không?”.
Tới đầu ngõ nhà Toàn, tim Thúy đập nhanh. Nàng cười thầm cho trái tim trẻ mãi không già của mình. Ngõ hẻm hình như chật chội hơn xưa vì nhà nào cũng lấn ra phía ngoài một mái hiên nho nhỏ để dựng xe đạp hoặc bán hàng quà vặt.
Chiếc xe ngừng lại trước cửa ngôi nhà hẹp, dài và cũ kỹ. Giàn hoa lý năm xưa không còn nữa! Thúy dơ tay bấm chuông, một cô gái khoảng ngoài hai mươi tuổi đẩy cánh cửa sắt màu xanh lá cây đậm ra và hỏi:
- Bà tìm ai ạ?
- Tôi muốn gặp ông Toàn. Ông ấy có còn ở đây không hả cô?
Cô gái đưa mắt nhìn Thúy nói:
- Mời bà ngồi chờ một chút, cháu ra quán, mời bố cháu về ngay.
Thúy còn đang mải ngắm bức ảnh của một người đàn bà trẻ và đẹp bày trên ban thờ thì Toàn và cô gái trở về. Toàn đứng trước mặt Thúy với đôi mắt mệt mỏi, dáng dấp già nua, tiều tụy. Mái tóc của Toàn đã bạc trắng, hình như không còn một sợi nào đen. Có lẽ Toàn cũng đang chiêm ngưỡng cái dung nhan tàn tạ của Thúy với làn da nhăn nheo như một đôi dép da cũ và nụ cười héo hắt trên môi nàng. Thúy thầm nghĩ: “Nếu chúng mình có nhau từ ngày xưa, chắc chúng mình không phải ngỡ ngàng vì sự thay đổi của nhau qua năm tháng. Giá chúng mình có nhau từ ngày xưa, cô gái kia đã là con của mình rồi, và giàn hoa thiên lý chắc vẫn còn thơm ngát trước nhà mỗi độ nở hoạ”.
Toàn kinh ngạc reo lên:
- Thúy! Em về bao giờ thế? Làm sao em biết anh ở đây?
Thúy đáp:
- Em chỉ muốn ghé thăm ngôi nhà xưa và giàn thiên lý, không ngờ lại được gặp anh.
Toàn giới thiệu Thúy và con gái:
- Đây là bác Thúy, bạn của bố từ hồi còn bé và đây là Thủy, con gái duy nhất của anh.
Toàn mời Thúy vào ngồi và bảo Thủy pha trà. Cái dáng mảnh mai của Thủy khuất sau tấm mành trúc có hình hai cô gái mặc áo dài, tay cầm nón lá. Toàn ngồi đối diện với Thúy, nhìn nàng với ánh mắt trìu mến, khe khẽ thở dài:
- Anh tưởng sẽ chẳng bao giờ được gặp lại em.
Thúy liếc nhìn bức ảnh người đàn bà trẻ đẹp trên ban thờ. Toàn giải thích:
- Trầm là mẹ cháu Thủy. Trầm mất hồi cháu mới ba tuổi vì bị bom, lúc đó tụi anh ở Bạch Mai. Sau khi các cụ mất, anh mới dọn về đây.
Thủy mang hai tách trà nóng, đặt trên bàn:
- Mời bác và bố xơi nước ạ!
Tiếng nói của Thủy trong và nhẹ, khuôn mặt giống như hệt khuôn mặt của mẹ nàng. Đôi mắt của Thủy đen láy, mơ màng với hai hàng mi dài và rậm khiến Thúy nhớ tới đôi mắt của Toàn năm xưa. Thúy đưa tách trà nóng lên môi, nhấp một ngụm nhỏ. Lâu lắm Thúy mới lại được uống trà ướp hoa sói. Hương trà tỏa ra nhẹ nhàng. Qua làn khói ấm, Thúy như thấy mình đang nắm tay Toàn đi trên lối vào chùa Cầu Bây giữa hai hàng hoa sói thơm lừng.
Thúy nói với Thủy:
- Cháu giống mẹ cháu quá! Lại giống cả bố nữa.
Thủy nhoẻn miệng cười, đáp:
- Thưa bác, những bạn cũ của mẹ cháu cũng nói thế. Các bác ấy bảo, gặp cháu ở ngoài đường, không cần ai giới thiệu, cũng biết cháu là con mẹ cháu.
Thủy đi chợ mua thức ăn. Toàn và Thúy ở nhà nói chuyện xưa tích cũ. Bốn mươi năm đã qua đi, hai người có biết bao nhiêu chuyện để nói cho nhau nghe. Toàn vắn tắt cho Thúy biết về quãng đời gian truân của chàng:
- Em có giận anh không? Thực ra hồi đó, anh đau khổ lắm! Anh bị giằng co giữa tình yêu em và khát vọng của một người trẻ muốn làm một cái gì cho quê hương. Cuối cùng, anh đành chọn xa em. Sau ngày em cưới, anh vào Khu Tư để chính thức nhập cuộc chiến. Anh được kết nạp vào đảng nhờ những thành tích anh đạt được khi còn ở Hà Nội. Anh hăng say, mù quáng. Những việc làm đê tiện, tàn nhẫn nhất của anh hồi đó vẫn làm cho anh hãnh diện vì anh cho rằng mình đang phục vụ cho một lý tưởng cao đẹp.
Những gian truân của anh trong chiến tranh chắc em đã biết rồi, anh không cần nói nữa. Nhưng cái đau đớn nhất của anh là anh đã nhận ra rằng mình bị lừa quá sớm. Điều này kéo theo những nỗi khổ đau, dằn vặt cả về tinh thần lẫn vật chất mà anh phải gánh chịu. Một lần anh sắp bị xử bắn vì tội phản động thì Trầm liều lĩnh che chở và giúp anh vượt ngục. Cũng may, Trầm vừa là cán bộ cao cấp vừa có gốc lớn nên họ chỉ thuyên chuyển Trầm đi nơi khác để tránh tiếng của dư luận. Tụi anh lấy nhau được năm năm thì Trầm bị chết trong một trận ném bom của Mỹ ở Bạch Mai.
Giọng kể của Toàn đều đều, bình thản. Thúy không tìm thấy một sự xúc động nào trên khuôn mặt già nua ấy. Có lẽ, thời gian và những biến động của đất nước đã làm cho tâm hồn Toàn trở nên chai đá.
Toàn cầm tách trà lên uống một ngụm rồi nói:
- Từ nãy, anh vô duyên, cứ nói về mình mà quên hỏi về cuộc đời của em.
- Cuộc đời của em ư? Chẳng có gì đáng nói. Lấy chồng, đẻ con, sống như cỏ cây gỗ đá. Khi chồng chết trận, sống như gỗ đá, cỏ cây. Hôm nay bỗng vui vì được gặp lại anh. Chỉ tiếc là giàn hoa thiên lý năm xưa không còn nữa.
Toàn hứa hẹn:
- Lần sau em về, thế nào cũng có giàn hoa thiên lý. Chỉ sợ lần này về, em thất vọng không bao giờ trở lại nữa thôi.
Thúy thoáng buồn:
- Liệu chúng mình còn đủ thời giờ để trồng giàn hoa thiên lý không anh?
Vừa lúc đó, Thủy đi chợ về. Thúy đề nghị:
- Bây giờ thì anh và em phụ với Thủy làm cơm, em đói lắm rồi.
Toàn hỏi Thúy:
- Con có mua rau muống và cà bát dầm tương để thết bác Thúy không đấy?
Quay qua Thúy, Toàn giải thích:
- Anh nghe người ta đồn là Việt kiều ở Mỹ về, chỉ thích ăn rau muống và cà thôi, phải không em?
Toàn Thúy và Thủy cùng đi vào bếp. Cái bếp chật chội với một cái lu sành đựng nước dự trữ, hai cái bếp dầu hôi kê trên một cái bàn ọp ẹp bên cạnh một cái chạn cũ kỹ. Toàn châm bếp, đặt nước luộc gà. Thủy vo gạo thổi cơm. Thúy ngồi xuống một cái ghế gỗ nhỏ, thấp gần sát mặt đất, nhặt rau muống. Thủy có vẻ bối rối về cảnh nghèo nàn của cha con nàng. Toàn thản nhiên, chuyện trò dí dỏm.
Một ý nghĩ thoáng qua trong đầu khiến Thúy mỉm cười vu vợ Thúy chợt nghĩ tới ngày nàng sẽ trở lại Mỹ. Có lẽ, Thúy sẽ không còn đi tìm quá khứ mộng mơ của bốn mươi năm về trước. Thúy sẽ không còn thấy Toàn với đôi mắt mơ màng nắm tay nàng đi trên lối vào chùa Cầu Bây ngào ngạt hương hoa sói hoặc cùng nhau ngồi phía sau đền Ngọc Sơn ngắm mặt nước lăn tăn gợn sóng...
Có lẽ, hình ảnh Toàn già nua, tiều tụy với đôi mắt mệt mỏi, mái tóc bạc phơ, vẻ buồn vương vấn của Thủy, căn bếp chật chội cũng như bó rau muống có ngọn nhỏ xanh non sẽ theo Thúy trong suốt những tháng năm còn lại của nàng nơi xứ lạ quê người./.
Lê Thị Nhị -Tuyển tập Ngày Về

Hết