- Trời ơi, sao giống giấy chứng nhận thương tật vĩnh viễn quá!
Cả phân xưởng cười rộ.
Cuối giờ, Trúc bị gọi lên phòng giám đốc.
Ánh mắt Giám đốc không biểu lộ gì, ông chỉ im lặng nhìn cô. Những đóa hoa nhựa cũng lặng phăng phắc trên bàn. Trúc cúi mặt thầm rủa câu nói đùa của mình. Người ta nói tặng quà sinh nhật là ý kiến của chính Giám đốc, một trong những ý kiến được lòng công nhận nhất dù họ biết rằng mua quà cũng là tiền do công sức lao động của họ đóng góp vào quỹ. Và việc tặng quà sinh nhật cũng chỉ mới bắt đầu từ cuối năm ngoái, khi công ty được Ủy ban nhân dân Tỉnh tặng bằng khen.
Có người cả đời không biết sinh nhật là gì, giữa giờ làm việc bất ngờ được trao quà bối rối đến ứa nước mắt. Ông bảo vệ không vợ, không con, tính tình cáu kỉnh, cuộc họp bình xét thi đua nào cũng bị phê bình vì tội hay văng tiếng đệm, hôm nhận gói quà, bàn tay bè bè của ông lặng đi thật lâu rồi ông bật ra “Đ.mẹ, cám ơn!”. Câu cám ơn trở thành giai thoại.
- Tôi vừa xem qua hồ sơ xin việc của cô.
Trúc lạnh người - Bị đuổi sao? Nước mắt chực trào ra, chỉ vì một câu nói đùa! Cô nuốt xuống, lẽ ra cô đã chẳng học may nếu không vì muốn được đi làm.
- Thưa... tôi biết mình có lỗi. Tôi không có ý xúc phạm ông. - Cô lúng búng nghẹn ngào.
- Tôi cũng không nghĩ là cô xúc phạm tôi. Bởi vì làm sao cô biết được những tấm thiệp này là do chính tôi đặt in. Phải không?
Chết rồi, Trúc ơi! Mày chết thật rồi! Vai cô co lại.
Ông đi đến cái tủ áp giường, kéo cửa tủ ra. Một chồng thiệp cao ngất nghểu chiếm hẳn một ngăn rộng. Ông rút ra một tấm giấy hệt tấm Trúc vừa nhận ban sáng.
- Tôi đặt in một lúc vài trăm thiệp với ý nghĩa tiết kiệm được ít tiền. Mua lẻ mắc lắm. Cô là người đầu tiên nhận được thiệp này.
Chết mày rồi, Trúc ơi!
Ông lật đi lật lại hai mặt tấm thiệp :
- Công ty này bắt đầu bằng... chỉ nhỉnh hơn số 0 một tí thôi, nên tôi luôn coi tiết kiệm là công việc hàng đầu.
Điều này Trúc đã biết. Cô vào làm khi máy móc hiện đại đã được trang bị, nhưng cô nghe kể lại rằng khởi đầu của nó chỉ là một tổ hợp may mùng màn, bọc chăn và vỏ gối được nối lại từ vải vóc tận dụng. Hồi đó chỉ có tám cái máy may cũ kỹ. Ông đã chung lưng đấu cật với các tổ viên của mình một cách đáng kính nể và đến bây giờ cũng vậy, ngoài những gì cần thiết cho công ty có bộ mặt ra dáng vẻ với người ta, ông vẫn tiết kiệm từng xu một cho đồng vốn của cơ quan. Ngay bình hoa trong phòng làm việc, ông từ chối cắm hoa tươi với lý do “Tiền mua hoa hàng ngày tốn kém lắm, khi nào thật giàu hẳn hay”.
- Thiệp xấu quá phải không? - Giọng ông vang lên đột ngột.
Trúc cúi gắm mặt xuống. Cô muốn nói rằng khi nhìn ngăn tủ chất đầy thiệp, cô thực sự thấy nó đẹp hay nói đúng hơn điều ông làm là rất tốt đẹp - Ông đã chuẩn bị trước cho sinh nhật của tất cả mọi người, tất cả!
- Hồ sơ ghi rằng cô biết sử dụng vi tính?
- Vâng!
- Cô muốn làm việc ở phòng vi tính không?
Trúc mở to mắt không nói nên lời.
- Kiêm cả việc nhớ ngày sinh nhật và tặng quà mọi người.
- Tôi nghĩ rằng việc này thích hợp với cô. Nhưng tôi cũng nghĩ rằng việc này không dễ dàng... Ví dụ như - Một nụ cười thoáng qua mắt ông - Tôi cho những tấm thiệp này là đẹp, còn người nhận lại chê.
- Thưa...
- Tôi không ra lệnh bắt cô phải sử dụng... những tấm giấy chứng nhận thương tật vĩnh viễn này đâu.
                            * * * * *
Việc đầu tiên là nạp vào máy tên tuổi, ngày tháng năm sinh của tất cả mọi người. Cuối mỗi ngày, Trúc nhấn nút kiểm tra xem ngày mai có là sinh nhật của ai không. Cô tự hứa phải làm xuất sắc công việc này, phần vì muốn cám ơn giám đốc, phần vì cô đã lỡ chê ông. Vậy thiệp và quà của cô thì sao? Cô bị ám ảnh đến nỗi đang đánh tài liệu, cô đột nhiên dừng lại, kiểm tra xem hôm nay có là ngày sinh nhật của ai đó mà cô quên.
Người đầu tiên là bà Ninh, phụ trách bếp ăn tập thể. Trúc che dù dưới mưa, loanh quanh các quầy hàng. Tặng gì cho người đàn bà đã trên năm mươi tuổi, mập ù và lúc nào cũng nhăn nhó tựa như khói bếp dồn hết vào mắt. Trúc thở dài, giám đốc nói đúng, không dễ dàng gì! Hoa ư? Bà Ninh sẽ cho bất kỳ ai đó ngay lập tức. Còn thiệp? Nhét ngay và túi áo to đùng và tiện tay nhóm lửa luôn.
Biết tặng gì đây? Nước nhỏ qua dù rơi trên vai áo cô ướt lạnh. Một tia sáng xẹt qua tâm trí - Áo mưa! Đúng, bà ấy già rồi, một món quà vừa là kỷ niệm vừa là thiết thực. Và cái áo mưa cũng vừa với số tiền được phép chi. Lại là đang mùa mưa! Là la la...
“Chúc mừng sinh nhật!” - Cô bật máy tìm phông chữ dễ đọc nhất và in cỡ chữ thật to. Rồi gói cái áo mưa bằng giấy hoa, thắt nơ đỏ. Lòng hồi hộp, cô ôm tác phẩm đầu tiên của mình sang phòng giám đốc.
Ông chỉ nói gọn “cám ơn” rồi cùng phó giám đốc mang quà xuống bếp. Trúc trở về phòng của mình, thấy cổ khô khốc. Bà Ninh sẽ nói gì? Mọi người sẽ nói gì?
Tiếng chân bình bịch trên hành lang và cửa phòng bật mở, bà Ninh thò khuôn mặt tròn quay còn dính một dấu lọ nồi ở cắm, thay cho vẻ nhăn nhó thường trực là nụ cười rộng miệng :
- Con khỉ, sao biết bác định mua áo mưa? Chút xíu xuống bếp ăn chè nghe. Chè bắp ngon lắm, có nước dừa.
                        * * * * *
Sau mỗi con số chỉ ngày tháng năm là một con người. Cuối ngày, khi nhấn phím, những con số hiện ra trước mắt cô cùng lúc với khuôn mặt mà cô gặp gỡ hàng ngày và cô muốn làm thế nào đó để khuôn mặt ấy nhoẻn cười.
Tuyết Mai, cô bé đỏm dáng đến nơi làm việc luôn với cái gì đó xinh xắn trên tóc, khi là cái mũ đan dính chùm hoa tím rung rinh theo bước chân, khi là cái kẹp nơ với hình dáng, màu sắc rất lạ mắt. Một lẵng hoa nhỏ ép khô chắc là vừa ý? An Sinh, người thợ máy trầm lặng với quyển sách tiếng Anh trong giỏ xe. Ai lại chẳng ôm ấp trong lòng một ước vọng. Một quyển từ điển làm quà là hay nhất? Cô Hòang, người phụ nữ tất bật luôn với cái túi nhựa treo ở cổ xe đạp, hoặc là mang cái gì đó đến nhà trẻ cho con, hoặc là để ghé chợ mua thức ăn, hoặc nhịn cái bánh bồi dưỡng giữa ca đem về cho con... Một cái giỏ xách giả da là hợp nhất?
Đến ông bảo vệ cáu kỉnh cũng mỉm cười khi cô ngang qua cổng. “Chừng nào sinh nhật tao, đoán thử tao thích gì nghe nhỏ!”. Và khi giữa giờ cô cần đi, ông vui vẻ mở cổng: “Đi mua quà cho ai vậy?”. Mọi người quên mất công việc chính của cô là gì, họ thích nhớ đến cô như nhớ những món quà!
Đến ngày sinh nhật của cô thủ quỹ, người nổi tiếng là khó tính nhất cơ quan trong tất cả mọi vấn đề, đặc biệt là hà tiện đến keo kiệt. Không thể đoán được cô thủ quỹ thích gì, biết cô ấy có đứa con trai cưng đang học mẫu giáo, Trúc chọn quà là cái mũ len, mùa lạnh sắp đến rồi!
Ngày sinh nhật trở thành một trong những đề tài trò chuyện hàng ngày. Có người gọi Trúc là “Ông già Noel”, có người nghịch ngợm gọi tên khác, “thầy bói”. Nhưng có một điều là những món quà thường được đáp lại bằng lời cám ơn xúc động, còn thiệp thì... luôn luôn là: “Trời ơi, tấm giấy chứng nhận thương tật vĩnh viễn này đẹp quá!”. Cũng như lời cám ơn của ông bảo vệ, câu nói đùa của cô đã trở thành giai thoại.
Ngày mai là sinh nhật của giám đốc. Trúc đã nghĩ đến ngày này từ lâu. Ông thích gì? Thích công ty này phát triển gấp nhiều lần hiện nay! Thích công nhân của ông có lương cao...
Tóm lại là cô không biết ông thích gì, mà cô lại muốn đó sẽ là một món quà đặc biệt, thật đặc biệt, cô sẵn sàng bù thêm tiền lương của mình vào số tiền hạn hẹp của cơ quan dành cho mỗi phần quà.
Cô nhấn số điện thoại nhà riêng của ông, phân vân tự hỏi mình đang đúng hay sai?
- Thưa bà, xin bà tha lỗi nếu đây là đường đột...
- Cô là ai? - Giọng bên kia sốt ruột.
- Thưa... tôi là nhân viên của ông nhà... Tôi có nhiệm vụ tặng quà cho mọi người vào ngày sinh nhật. Mà ngày mai...
- Ngày mai thì sao? - Giọng nói thúc hối như: “Đừng làm mất thời gian của tôi vì trò trẻ con”.
- Là sinh nhật của ông nhà. Nếu được, xin bà cho biết ông thích gì nhất?
- ...
- Chúng tôi muốn dành cho giám đốc của mình món quà thật ý nghĩa - Vẻ im lặng và hơi thở mạnh bên kia làm Trúc bối rối, cô cảm thấy ân hận vì đã gọi điện, nhưng giờ không còn cách nào khác là phân bua đôi lời - Thưa... không phải là một món quà tượng trưng cho vui, cho xong việc, mà là...
Cô vào phòng giám đốc, buổi sớm, lặng im đến trống trải. Cô cắm hoa tươi vào bình. Chỉ vì những đóa hoa nhựa mà cô nghĩ đến hoa tươi cho ngày hôm nay, vậy thôi! Đặt tấm thiệp cạnh bình hoa, cô trở về phòng mình, lẳng lặng bật máy làm việc. Màn hình hiện ra đầy lỗi chính tả, đầu óc cô làm sao rồi. Cô ngồi thừ ra, nghĩ đến thất bại của mình. Vậy đó, khi điều tốt đẹp đến rất bất ngờ, khi mình cố gắng hết sức thì lại chẳng ra làm sao cả. Thật lòng cô đã hình dung nhiều lần về một món quà hay hay như một lời cám ơn chân thành gửi đến ông.
Cốc... cốc... cốc...
- Mời vào! - Cô nói, không buồn quay lại. Rồi cô giật mình nhận ra giám đốc đang bước vào.
- Cám ơn cô thật nhiều! - Giọng ông giám đốc xúc động.
Về những đóa hoa sao? Chẳng lẽ ông lãng mạn đến nỗi chỉ vì những đóa hoa?
- Sáng sớm nay, vừa thức dậy, tôi nhận được quà của vợ và các con đặt sẵn trên gối...
- ...
- Cô biết không, từ lâu rồi... công việc làm ăn cuốn tôi, cả vợ tôi, bà ấy cũng vô cùng bận rộn. Ai cũng vùi đầu vào công việc, quên cả chăm sóc lẫn nhau...
- ...
- Cú điện thoại của cô chiều qua là món quà tuyệt vời.
                         * * * * *
Nhưng không ai nhớ đến Trúc cả! Cô bật màn hình, phòng vắng tanh. Không có ai ở đây để dõi theo những con số này và ý nghĩa của nó. Cô phải tự đến thủ quỹ nhận tiền mua quà cho chính mình sao? Phải có ai đó đoán cô thích gì chứ!
Buổi sáng trôi qua. Không có ai! Trưa, trước khi đi làm cô tưởng tượng một gói vuông vắn đính nơ hồng đặt trên bàn làm việc - Trống không! Buổi chiều cô lắng nghe tiếng chân trên hành lang, đợi tiếng mở cửa và ai đó hét vang “Chúc mừng sinh nhật” - Không một tiếng thì thầm.
Ngày chấm dứt. Cô nhìn đồng hồ và muốn khóc. Không cần một món quà như ý, chỉ cần một cái gì đó bé xíu, chút gì đó nhớ đến cô! Không gì cả!
Lý trí trong cô lên tiếng: “Đây là nhiệm vụ của mày, làm sao mọi người nhớ được?”. Biết vậy, nhưng phần còn lại trong cô vẫn cứ tủi thân - Mình bị bỏ rơi! Cảm giác cô đơn to dần, căng phình và vỡ ra thành nước mắt.
Cô nghe tiếng cười nói xôn xao bên ngoài và mọi người ùa về nơi để xe. Có ai đó chợt nhớ ra và chạy vào đây, dù chỉ là một lời chúc muộn màng? Không! Qua khung kính, cô nhìn thấy chiếc xe đạp của mình lọt thỏm giữa bãi trống trơn. Cô đập mạnh tay lên bàn phím, và những con số lại hiện ra như trêu người.
- Sao chưa về? - Giọng ông bảo vệ vang lên.
Cô quay lại. Trên tay ông là chùm chìa khóa, chỉ là chùm chìa khóa thôi! Ông đến đây làm gì? Đến để nhắc cô về cho ông khóa cổng, chỉ vậy thôi mà!
- Hôm nay làm ngoài giờ à, Trúc?
Cô òa khóc. Ông bước hẳn vào bên trong, chùm chìa khóa trên tay rung leng keng. Và mắt ông chạm phải những con số nhấp nháy trên màn hình.
                            * * * * *
“Chúc mừng sinh nhật”, “Chúc mừng sinh nhật”, “Chúc mừng sinh nhật muộn”... Những gói quà thắt nơ xinh xắn chất đầy bàn, che khuất cả cái máy vi tính. Quà của cơ quan, của các tổ sản xuất, của phòng kế toán, của nhà bếp... và cả của từng cá nhân nữa... Chưa có ai nhận được nhiều lời chúc như vậy!
Và có một tấm thiệp giống hệt tấm thiệp Trúc nhận vào sinh nhật năm ngoái, một phong thư bên cạnh. Cô hồi hộp mở thư:
“... Mọi người cho rằng cô có tài phán đoán, tôi không nghĩ vậy, chính sự quan tâm, chân thành mới khiến cô làm tốt công việc của mình. Rất mong cô đồng ý trở thành trợ lý của tôi. Hy vọng lời mời này được cô đón nhận như một món quà của ngày...”