| Liên Mạng VietNam || GiaiTri.com | GiaiTriLove.com | GiaiTriChat.com | LoiNhac.com | Đăng Nhập | Gia Nhập |
Home >> Suy ngẫm, Làm Người >> Già quá sớm, khôn quá muộn Già quá sớm, khôn quá muộn
Gordon Livingston
Chương 25
Ở trường đại học của con tôi, người ta dành một phần trong bài viết khoá luận của sinh viên cho những bức ảnh khi còn là trẻ con của những ai đã tốt nghiệp với một vài lời bình luận ngắn gọn từ các bậc cha mẹ. Hầu hết các bức thông điệp đều chứa dưới dạng khác nhau của nội dung sau: «Cha mẹ rất tự hào về con». Đó dường như chỉ là một cảm giác rất tự nhiên trong giây lát, nhưng cảm tưởng của tôi khi hoà nhập vào niềm hãnh diện đó lại đích thực là sự tự mãn diễn ra phổ biến trong các công việc lớn lao mà với tư cách làm cha làm mẹ, chúng ta đã làm. Chúng ta đã chiếm hữu cho bán thân những thành công mà bọn trẻ đạt được.
Tôi được cảnh báo điều này bởi vì tôi nhận thấy mặt trái của vấn đề trong công việc của mình: những bậc cha mẹ có con cái không thành đạt, nghiện ma tuý, vướng mắc tới luật pháp, hoặc gặp phải những sai lầm khác trong cuộc đời. Các bậc phụ huynh này trong lòng ngổn ngang đầy tội lỗi («Ta đã làm gì sai?»). Sự gắng sức của con cái họ phản chiếu một cách nghèo nàn mọi nỗ lực của chúng. Rất hiếm khi bạn có thể nhìn thấy một tấm biển lớn có đề: Con tôi đang cai nghiện.
Thật là quá đề cao bản thân khi tưởng tượng rằng chúng ta là người trước tiên, duy nhất chịu trách nhiệm trước những thành công hay thất bại của con cái. Rõ ràng rằng cha mẹ hành hạ, đối xử không tốt với con cái về mặt thể xác, tâm hồn, hay giới tính, có thể gây nên những vết thương dai dẳng và nghiêm trọng. Tuy nhiên, nó không kèm theo việc cha mẹ hoàn thành nghĩa vụ căn bản của mình: yêu thương con cái và trao cho chúng một môi trường phát triển vững chắc là đã đóng vai trò quan trọng đối với thành quả nỗ lực của bọn trẻ.
Như những con người riêng biệt, con cái chúng ta chiến thắng hay thất bại chủ yếu là do tính kiên quyết, tốt và xấu, cái mà chúng xây dựng để quyết định chúng sẽ sống một cuộc đời như thế nào. Cha mẹ cố gắng dạy những chuẩn mực và lối cư xử mà họ cho là quan trọng, nhưng đó chỉ là cách sống của những người trưởng thành và điều này đã truyền thông điệp thực sự tới bọn trẻ về những gì chúng ta tin tưởng. Việc chúng có hợp nhất những chuẩn mực này vào cuộc sống riêng của mình hay không lại phải tuỳ vào chúng.
Trẻ con có cái mũi rất thính đối với thói đạo đức giả. Sự phổ biến mang tính lâu đài của cuốn The Catcher in the Rye trong đám thanh thiếu niên đã làm chứng cho điều này. Nếu như có sự mẫu thuẫn lớn giữa điều ta nói và việc ta làm, thì bọn trẻ chắc chắn sẽ chú ý và hoài nghi, nhưng với tư cách là những con người độc lập, chúng phải quay lại với trách nhiệm cơ bản về việc chúng kết hợp ra sao những cái mà chúng chứng kiến hay học được ở tuổi thơ ấu vào cuộc sống riêng.
Lo lắng là một căn bệnh lây lan. Trẻ con nhận thấy ở cha mẹ chúng điều này và cũng bị ảnh hưởng. Điều này bắt đầu ở lứa tuổi khi đứa trẻ không biết nói thế nào về những cảm xúc nó nhận được qua những người xung quanh. Với hầu hết những bậc mới làm cha làm mẹ, quá trình đưa đứa trẻ đến với cuộc sống riêng của chúng là vô cùng phức tạp và bối rối với nhiều thứ không chắc chắn. Những nhu cầu về mặt sinh lý, đặc biệt thay đổi trong tư thế ngủ, là rất khó khăn. Băn khoăn về chuyện liệu chúng có «làm đúng» không là hết sức tự nhiên. Nguồn cung cấp thông tin có giá trị rất đa dạng. Cha mẹ ai đó có thể có hoặc không có điều gì hữu ích để nói, và vô số cuốn sách về nuôi con thường chứa những lời khuyên trái ngược (ví dụ như cuộc tranh cãi muôn thuở về vấn đề «Có nên bế trẻ con khi chúng khóc?» ).
Một trong những bất đồng lớn giữa các chuyên gia hay đưa ra là đề tài «kỷ luật» -như hầu hết những niềm tin gốc rễ - thường mang một vài ý nghĩa chính trị. Phương pháp thủ cựu chủ yếu dựa vào giả định cho rằng trẻ con vốn có bản chất tự cho mình là trung tâm và cần được «xã hội hoá» qua hệ thống các giới hạn nhất định được áp dụng để trừng phạt cho những hành động thái quá. Mong muốn rằng việc nuôi dạy con cái huy động hàng loạt những nỗ lực vượt bậc mà cha mẹ phải thành công và sử dụng tiêu chuẩn về mặt thân thể và tâm lý của ai đó tốt hơn để đảm bảo cho thắng lợi là hoàn toàn chính đáng.
Nhiều lời khuyên xoay quanh việc dạy dỗ tính lịch sự và ngoan ngoãn vâng lời và những cách mà cha mẹ có thể hạn chế sự phát triển tự nhiên của trẻ con theo kiểu phá phách gia đình bằng các trò vui thú. vô tâm và vô trách nhiệm. Như quan điểm trên, đúng vậy, là một cách biểu hiện khái niệm truyền thống về nhân loại: tội lỗi và bị kiềm chế bởi các nguyên tắc cấm đoán đặt ra những yêu cầu khắc nghiệt («Mày không được làm điều gì đó...»).
Nhờ có nhiều sự lựa chọn một cách thoải mái, cha mẹ có thể đón nhận một giả định ít cứng nhắc hơn và lạc quan hơn là: khi được yêu thương và ủng hộ, hầu hết bọn trẻ đều trở thành những con người hạnh phúc và có ích, độc lập với bất cứ lý thuyết nuôi dưỡng con cái nào mà chúng phải hứng chịu. Việc tiếp cận có phần nào dễ chịu hơn này đang cố gắng thiết lập các giới hạn hợp lý đối với lối cư xử của trẻ con và nó thích hợp để giảm bớt sự đối đầu. Được áp dụng trên tinh thần hiểu rõ rằng thành công trong việc nuôi dạy con cái không phải đưa vào một sự chắc chắn nào đó hay một người nào đó có thể làm đúng hoặc có tất cả mọi câu trả lời. Hãy kiên quyết không đánh bọn trẻ bởi vì nhục hình chỉ mang đến những bài học về sự sợ hãi và bao lực.
Điểm rõ nét mà tôi quan sát nhiều năm nay là trẻ con có thể được nuôi dưỡng «hoàn hảo» theo hàng loạt các chế độ cha mẹ chúng đặt ra từ sự cấm đoán đến cho phép. Điều quan trọng là trẻ con cảm thấy chúng được yêu mến và tôn trọng. Cha mẹ cũng cần lập ra những giới hạn, đặc biệt xung quanh vấn đề an toàn và nguy hiểm. Hầu hết các cuộc tranh luận quá đà trong gia đình đã bào mòn niềm hạnh phúc khi mọi người quá quan tâm tới nhau và biến thành những cuộc cãi vã nảy lửa mà nguyên nhân thường bắt nguồn từ sự ám ảnh về vai trò điều hành của cha mẹ. Họ có cảm giác lo lắng rằng sự dạy bảo của họ không giúp bọn trẻ tránh xa được con đường tội lỗi. Khi cha mẹ bận tâm với các chuyện không quan trọng như kiểu tiêu hoá thức ăn và dọn phòng sạch sẽ, thì đó sẽ là một sàn đấu cho những cuộc xung đột vô tận.
Bất cứ ai thường hay ở sân bay đều nhận thấy sự bất cập khi cha mẹ nuông chiều những đứa con ngổ ngược, chúng phá phách quá lắm. Vấn đề thể hiện như thế nào sự tôn trọng đúng mực về quyền lợi của người khác mà không phải dùng tới quyền lực vô nghĩa để can thiệp vào công việc của họ thường giúp ta tránh khỏi sự sợ hãi, oán giận hay sự kháng cự hung hãn tiêu cực.
Như nhiều thứ khác trong cuộc đời, sự nguy hiểm vẫn đương nhiên tồn tại. Những gì có thể được coi là hình ảnh của lòng độc đoán hay thậm chí là dễ dãi quả thực lại giống như cái vòng kim cô để nuôi dưỡng bọn trẻ trong đó. Đó là nơi mà sự kiểm soát khắc nghiệt của cha mẹ hoá ra lại chứa đầy sai lầm về những giới hạn mang tính chủ quan bởi vì chúng chỉ là những quy tắc bề ngoài cứng nhắc. Ngược lại, trong những gia đình có quá ít những giới hạn càn thiết thì bọn trẻ cũng sẽ không học được những hướng dẫn quan trọng để sống thoả mái với người khác.
Nhiệm vụ chủ yếu của cha mẹ, ngoài việc tham gia thường xuyên vào hạnh phúc cả về vật chất lẫn tinh thần của con cái là truyền cho chúng cảm giác về thế giới như một nơi không hoàn hảo mà ở đó mọi thứ đều có thể, tất nhiên là cả hạnh phúc nữa. Chúng ta chỉ thể hiện được điều này bằng những dẫn chứng. Hãy nhớ rằng những gì ta nói rất mờ nhạt khi so sánh với những gì bọn trẻ nhìn thấy chúng ta làm.
Vì vậy, khi những bậc phụ huynh, những người tin chắc vào vai trò quyết định của mình đối với việc tạo dựng tương lai cho con cái. hỏi tôi: «Tôi có thể làm gì để đảm bảo rằng con tôi phát triển theo chiều hướng tốt?». Họ thường rất ngạc nhiên với lời đáp của tôi: «Không nhiều, nhưng có lẽ nên giảm bớt những cuộc đánh lộn của chúng và đừng cố kiểm soát mọi quyết định của con bạn thì có thể làm cho mọi người hạnh phúc hơn đấy».
Một ví dụ sinh động là nỗi sợ hãi lớn nhất rủa cha mẹ khi lâm vào cảnh con cái bị mẹ mìn bắt cóc. Mặc dù có ít hơn 200 trẻ em bị người lạ bắt cóc mỗi năm ở Mỹ, sự chú ý của công chúng xung quanh chủ đề này vẫn lôi kéo các bậc phụ huynh bất cứ khi nào có chương trình «An toàn cho trẻ em» ở địa phương. Điều này thường liên quan tới những việc như lấy dấu vân tay và chụp ảnh trẻ em. Nếu đứa trẻ hỏi tại sao phải làm điều này, cha mẹ bị dồn tới câu trả lời chân thật: Để người ta có thể xác định ra hình dáng con nếu con bị bắt cóc. Chúng ta nghĩ rằng bọn trẻ không có cảm giác sợ hãi sao? Thế mà có tới 3400 trẻ em chết mỗi năm do tai nạn xe cộ và 5000 em bị giết bởi tai nạn súng đạn.
Người ta thường cảm thấy sự chán nản vô hình khi phải đối điện với một thanh niên bi quan. Mặc dù còn trẻ, anh ta đã khẳng định rằng cuộc đời càng ít hy vọng thì lại hoá hay. Họ học được điều này ở đâu? Nói chung, không phải từ báo chí đâu mà là từ cha mẹ anh ta đấy!
Khi người ta cố gắng biện hộ cho những quan điểm bảo thủ của mình, họ thiếu gì chứng cứ. Không mấy khó khăn khi lấy ví dụ từ cuộc đời mình và thế giới xung quanh để tìm ra sự trợ giúp cho niềm tin rằng mọi thứ đang đi tới địa ngục trong tầm tay. Những tin buồn vốn thú vị hơn những tin vui và vì thế ngày ngày chúng ta bị ngập trong những bi kịch, những hỗn độn và sa đọa đến mức tin rằng con người có khả năng bị nhấn chìm trong đó. Nhiều khi cũng đáng ngạc nhiên bởi không phải tất cả chúng ta đều buông xuôi (thay vì 15-20% trong số chúng ta quả thực là như vậy)
Làm sao người ta có thể hạnh phúc trong một thế giới như thế? Tất nhiên là bạn có thể từ chối sự giúp đỡ. Nhưng bí quyết thực sự là tham gia có lựa chọn. Nếu chúng ta chú ý tập trung nhận thức và sức mạnh của mình vào những việc và những người mang lại cho ta sự hài lòng và thoải mái, thì chúng ta sẽ nắm được những cơ hội tốt để hạnh phúc giữa một thế giới ngập tràn đau khổ. Điều kỳ diệu chân chính của thân phận con người và luận chứng cơ bản của lòng can đảm chính là những gì ta có thể đem lại cho bản thân. thậm chí trong chốc lát, để hưởng thụ cuộc sống ngay cả khi bị những chứng cớ về cuộc đời ngắn ngủi bao vây và các thảm họa tiềm tàng đe doạ.
Năng lực làm được điều này: hạnh phúc với người khác, sẽ là ví dụ hữu ích nhất mà ta có thể cung cấp cho con cái. Óc hài hước cũng rất có ích cho chúng.