tiếng la ó trong bóng tối. "Ô là la ! Ma quỉ bắt mày !". Gã kiểm soát viên chẳng đếm xỉa gì và gã tiếp tục đi lần sang toa khác.
Đoàn tàu vẫn chạy đều, thỉnh thoảng có tiếng bánh rít trên đường sắt, các toa va vào nhau lịch kịch, đôi lúc gia tăng tốc độ như muốn kéo nhanh tới. Hành khách không lợi dụng bóng tối để ngồi im hoặc ngủ, trái lại họ nói chuyện ồn ào, múa tay đúng phong cách người Braxin. Có người còn cất tiếng hát vang, có người huýt còi miệng. Những người đàn bà cố thu mình trong góc toa xe đề phòng đám đông đàn Chuyến tàu nhỏ đón công nhân ở lò thịt Ma-ga-ri đang hì hà hì hục chạy về Bơ-lem. Đêm đã xuống. Trên tàu phảng phất mùi tanh của máu. Người ta không thể thấy rõ những vết dơ trên áo của hành khách bởi vì chuyến tàu lầm lũi chạy trong bóng tối, không có một chút ánh sáng. Thỉnh thoảng một vài tia sáng lóe lên ở ống khói đầu tàu. Các toa chở khách cũng tối như bưng, không một ánh đèn nhỏ.
Thật kì cục. Từ bên ngoài đến bên trong đoàn tàu đều tối đen. Mặc dù vậy, người kiểm soát viên vẫn đi lần qua các toa xe, hỏi vé và bấm vé bằng ánh sáng của điếu thuốc nơi miệng gã. Gã đưa tấm vé lên gần điếu thuốc, rít một hơi cho lửa lóe lên rồi đưa kìm bấm. Nếu có tấm vé đáng nghi ngờ gì đó, gã đút ngay vào cái túi xách mang trên vai. Nhiều ông thiếu lễ độ.
Đúng là một đêm không trăng không sao. Một vài que diêm bật lên, soi sáng một vài khuôn mặt rồi bóng tối lại bao trùm. Không ai tỏ vẻ ngạc nhiên, thắc mắc gì về chuyến tàu này. Hằng ngày, hằng đêm nó vẫn chạy đều như vậy. Những công nhân làm việc ở lò thịt Ma-ga-ri vẫn cư trú quanh đó. Chuyến tàu Ma-ga-ri đi Bơ-lem cũng là một chuyến tàu chở hàng.
ở toa thứ hai, băng ghế gần sau cùng, có một người mù, mang cặp kính xanh đen. Người mù này ở Ba-hi-a trên bờ sông Bai-xo. Gã là một nhạc công thổi sáo chuyên nghiệp và gã đang trên đường đến Bờ-ra-gang-xa để dự một buổi hòa nhạc. Một thanh niên tóc đỏ dẫn đường cho gã, ngồi bên cạnh cứ ngáp vặt và khạc nhổ từng chặp.
Gã mù Ba-hi-a có vẻ vui tươi. Gã hích cùi chỏ vào hông thanh niên dẫn đường và bắt đầu tán chuyện. Những câu đàm thoại trống rỗng, lạnh lùng vì gã chẳng thấy một tí gì ở bên ngoài. Rồi gã lại huýt sáo, một điệu "valse", càng lúc càng lên cao và trầm xuống... rồi một khúc "polka", một đoạn trong bản "trovatore". Lát sau, gã im lặng.
Bỗng nhiên gã hỏi thanh niên dẫn đường:
- Báo chí không nói gì về chính quyền mới thay thế à ?
- Tôi chẳng biết gì cả. Chúng tôi đang ngồi trong bóng tối mà !
- Trong bóng tối ?
- Vâng.
Gã mù im lặng và suy nghĩ. Gã không thây ánh sáng cho nên gã không hiểu những gì đang diễn ra. Gã lại hỏi:
- Không có một tí ánh sáng nào cả ư ?
Lại có tiếng ngáp. "Không, không có !". Lại tiếng khạc nhổ. Gã mù suy nghĩ rồi lại hỏi:
- Toa tàu chạy trong bóng tối ?
- Đúng vậy.
Một nỗi phẫn uất dâng lên trong người gã mù, gã nện mạnh chiếc gậy xuống sàn xe và la lớn:
- Thật không thể tha thứ được. Công ty hỏa xa của chính quyền xem chúng ta như những tên vô lại. Tại sao họ cho chúng ta đi trong bóng tối ? Con người không thể sống không có ánh sáng ! ánh sáng rất cần thiết ! ánh sáng là tặng phẩm cao nhất của thiên nhiên cho con người. Phải có ánh sáng ! ánh sáng ! ánh sáng !
Sau những tiếng gào của gã mù, chuyến tàu vẫn ì ạch chạy đều trong bóng tối. Vẫn không có ánh sáng. Gã mù vẫn tiếp tục gào lên:
- ánh sáng ! ánh sáng !
Nhưng chỉ có bóng tối trả lời gã. Gã thanh niên dẫn đường cho gã biết là vẫn chưa có ánh sáng làm cho gã điên tiết lên. Gã lại gào lần nữa. Có người lên tiếng:
- Chuyện gì thế ?
Gã mù nói oang oang:
- Không có ánh sáng !
Nhiều người phụ họa:
- Đúng vậy, không có ánh sáng !
Thật là một sự nhục mạ đối với hành khách, đối với con người. Con người không phải là thú vật. Sống trong bóng tối tức là phỉ nhổ lên sự tiến bộ của nhân loại. Hơn nữa, ánh sáng trên xe là một tiện nghi tối thiểu phải có và phải được duy trì luôn luôn tốt để phục vụ dân chúng. ánh sáng được tính tiền trong tấm vé xe. Chính quyền đã không có biện pháp gì trong trong việc này ư ? Quần chúng sẽ đòi hỏi những quyền lợi của họ. Người dân Braxin mong muốn hòa bình, yên ổn và được thỏa mãn nguyện vọng nhưng không vì thế mà cứ xem họ như là những con rối. Một ngày nào đó, họ sẽ vùng dậy !
Và mọi người trên những toa tàu bắt đầu la ó, tranh luận sôi nổi. Một người lai da trắng đề nghị giết chết gã kiểm soát viên nhưng một người khác xưng tên là Viết-gu-li-nô phát biểu:
- Không nên làm như thế ! Gã kiểm soát viên cũng nghèo như chúng ta, gã cũng không có quyền hành gì.
Một vài người khác đề nghị tổ chức một cuộc xuống đường biểu dương lực lượng thật lớn ở thành phố Bơ-lem, có đọc diễn văn, có phát biểu, có dàn nhạc thật rầm rộ.
- Một cuộc đốt lửa ban đêm nữa !
- Đúng thế, nên có đốt lửa !
- Nên lắm, tuyệt diệu !
Nhưng ông Viết-gu-li-nô phân tích:
- Không được, làm như thế tốn kém lắm. Chúng ta lấy đâu ra tiền !
- Bây giờ phải làm gì ?
Không ai trả lời. Nhưng ông Viết-gu-li-nô đã suy nghĩ và có cách. Ông ta là trưởng ban mổ xẻ ở lò thịt Ma-ga-ri. Ông rút con dao ở thắt lưng và bắt đầu rạch đứt những ghế ngồi có nhồi rơm. Ông ta múa con dao và chặt đứt mọi thứ trong toa tàu với tất cả nghệ thuật.
Ông rạch đứt khúc đệm rơm liệng qua khung cửa sổ tao xe rồi hô lớn:
- Đây, hai ki-lô rưỡi thịt ngực !
- Đây, hai ki-lô thịt phi lê !
Mọi người cười ồ lên thích thú và tất cả công nhân trong toa tàu bắt chước ông "sếp" của họ. Bản năng thích mổ xẻ thịt súc vật bừng dậy. Họ reo hò và bắt đầu chặt, chém, rạch nát mọi thứ có thể chặt đứt được rồi họ quẳng các mảnh vụn ra cửa. Hành dộng phá hoại của họ có tổ chức, có người hướng dẫn trong không khí vừa phẫn nổ, vừa vui nhộn.
- Này Băng-tô, mày hạ đến con thứ mấy rồi ?
- Bốn mạng rồi mày !
Khi gã mù thổi sáo Ba-hi-a biết rõ sự việc xảy ra, gã như muốn nhảy cỡn lên vì sung sướng. Gã kiểm soát viên trên toa tàu chạy tới chạy lui, lo sợ gần như muốn khóc.
- Chuyện gì thế ?
- Chết rồi, mọi người nổi điên lên rồi !
- Nguyên nhân là không có ánh sáng !
- Ai mà chịu nổi ! Tối đen như địa ngục ! - Gã mù buột miệng như thế. Ông Viết-gu-li-nô chạy qua các toa khác đốc thúc cuộc đập phá. Mọi hành khách khác cũng hưởng ứng rần rần. Gã kiểm soát viên rút vào trong cái phòng nhỏ của gã và bắt đầu cầu nguyện. Thành phố Bơ-lem còn quá xa. Những dãy ghế nệm rơm trong các toa xe không còn gì cả, chỉ trơ lại những sười sắt bên trong. Hành khách đã ngưng đập phá, họ đứng yên và bắt đầu tán chuyện với nhau.
Gã mù ở Ba-hi-a dạo một khúc nhạc hùng tráng của Pháp "Aux armes, mes citoyens !" (Công dân của tôi ơi, hãy đứng lên đấu tranh !) Thanh niên tóc đỏ hoe dẫn đường gã mù lấy tờ báo rách gói gọn một con dao nhọn mà gã lượm được trong cảnh hỗn độn vừa qua.
Lát sau, đoàn tàu hú một hồi còi và dừng lại ở ga Bơ-lem. Phút chốc hành khách tản mác khắp nẻo đường và đoàn tàu trống rỗng. Gã kiểm soát viên bước xuống sau cùng, mặt xanh như tàu lá.
Khi tin tức nổi loạn trên tàu Ma-ga-ri được truyền đi, thành phố Bơ-lem xôn xao hẳn lên. Những tờ báo hàng ngày chạy tít lớn: "Hành khách nổi loạn trên tàu Ma-ga-ri ! Họ đập phá và vứt tất cả mọi thứ trong toa xe xuống đường sắt !" Nhưng sau đó báo chí bị tịch thu, chính quyền sợ gây xúc động trong dân chúng.
Cảnh sát mở ngay một cuộc điều tra khẩn cấp để tìm ra kẻ chịu trách nhiệm. Đại diện chính quyền, trước mặt một số đông luật sư, đại diện báo chí, các nhân vật quan trọng trong thành phố đều có mặt để thẩm vấn và nhận diện các hành khách đi trong chuyến tàu đó.
Không ai chịu tiết lộ một điều gì rõ ràng cả. Không ai muốn tố giác kẻ chủ động trong vụ nổi loạn trên tàu Ma-ga-ri.
Bỗng một hành khách tự xưng là tín đồ Cơ đốc Tân giáo cầm quyển Thánh kinh trên tay, được gọi đến. Vị đại diện chính quyền hỏi:
- Chắc ông không giấu giếm vụ việc này chứ ? Ông cho biết nguyên nhân chính của việc nổi loạn trên tàu ?
- Nguyên nhân chính là vì đoàn tàu không có đèn, không có tí ánh sáng nào cả trên các toa xe !
Vị đại diện chính quyền nhìn thẳng vào đôi mắt người Cơ đốc Tân giáo hỏi tiếp:
- Ai là người phát động cuộc nổi loạn ?
Tất cả mọi người có mặt đều lo sợ, hồi hộp nhìn nhau, chờ đợi câu trả lời của vị tín đồ Cơ đốc. Ông ta trang trọng đặt tay lên quyển Thánh kinh và chậm rãi tiết lộ:
- Người phát động và lãnh đạo cuộc nổi loạn là một gã mù !
Mặc dù trước khi nói, người Cơ đốc Tân giáo đã để tay thề trên cuốn Thánh kinh nhưng người ta cũng đưa gã vô tù không thời hạn bởi lẽ gã không thể "đùa giỡn với Pháp luật" như vậy được.