Cụ Điền vốn nhà nho còn sót lại của đầu thế kỷ trước, khi ra đường cụ luôn khăn đóng áo dài, hổng giống ai. Cụ quắc thước, cao 1 thước 75, mình hạc vóc mai, hàm râu bạc như cước dài tới rốn, nước da của cụ luôn tươi nhuận hồng hào nên nhìn cụ, người ta tưởng là mình đang có ân phước gặp vị đại tiên xuống trần du ngoạn.
Ngày con trai cụ cưới vợ, cụ coi ngày tính tháng rất kỹ càng, rồi các lễ nghi không hề thiếu một lá trầu nhánh cau để đẹp lòng tổ tiên hai họ! Cụ vốn là Nho Gia với cái vốn chi hồ giả dã ... nên chẳng khi nào cụ nghĩ đến chuyện làm giàu bằng mọi cách, cụ hành nghề đông y, nhưng hoàn toàn miễn phí, không lấy tiền kê đơn bắt mạch, chẳng lấy hoa hồng theo đơn thuốc của tiệm cụ bảo bệnh nhân tới hốt ... người ta khỏi bệnh mang biếu cụ cái gì, cụ còn xét tới xét lui, nhà khá giả thì cụ thâu nhận, còn nhà nghèo khó thì cụ nhất định trả về. Cho nên đời sống vật chất nhà cụ rất thanh đạm, sống nhờ đồng lương con cụ dạy học đem về. Nghèo song hạnh phúc, nghèo song cả một trời thơ văn trong căn gác nhỏ, nghèo tiền bạc song nhân nghĩa lễ trí tín chẳng nghèo!
Con trai cụ cưới vợ, vì không có của, nên cụ chẳng có chút vòng vàng nữ trang nào cho người con dâu mới xách áo về nhà cụ, lòng cụ muốn tặng con dâu chút gì thật quý! Vâng, lòng cụ là như vậy, có đất giời chứng dám, sau nhiều hôm suy nghĩ, cụ bèn viết cho con dâu cụ một bức thư, đó là quà cưới của cụ:
"Con dâu thương quý của bố
Nhân duyên trong vũ trụ trùng trùng, ta có duyên với nhau, nên hôm nay đây con về làm dâu nhà bố. Đáng lẽ mẹ con (cụ bà) có bổn phận chỉ bảo hướng dẫn con mọi lẽ trong nhà, song vì đất nước chia đôi, mẹ con di cư không kịp nên phải ở lại quê nhà ngoài Bắc, thành ra bố phải thay mẹ con nói với con vài điều con ạ!
Như con thấy đấy, nhà bố vốn thanh bạch không giàu, không phải vì bố biếng lười làm ăn bương trải để tích tụ sản vật, để phải sống bằng đồng lương giáo chức ít ỏi của nhà con, nhưng lẽ trời dâu bể không ai lường trước được, nay còn mai mất, vô thường luân chuyển, lẽ ấy bố chợt ngộ ra khi xuống tàu di cư vào Nam, bỏ lại tất cả sau lưng, sản vật như tro tàn, trang trại như cỏ dại, nhà cửa như bã mía! Chỉ thương mẹ con và các em con đi không kịp như bố và nhà con, họ đã vì cái sản nghiệp vĩ đại của gia tộc ta bao đời tích góp mà mang lụy vào thân. Chính vì ngộ ra lẽ ấy, bố nghĩ trên đời này chỉ có cái đức là lâu bền bất diệt. Dân gian nói, có đức mặc sức mà ăn, nó có vẻ nôm na nhưng quả thật không lìa lẽ đạo. Sản nghiệp thì vô thường biến đổi, thân mạng thì nay khỏe mai đau, nay còn mai mất, tiếng tăm địa vị hão huyền như gió như mưa, con gà tranh nhau tiếng gáy, nhưng tiếng râm ran ấy chỉ báo hiệu một ngày mới bắt đầu. Tiếng gáy con gà, dù hay nhất cũng chẳng còn giá trị chút gì, nếu người nông dân đã ra đồng, người con gái đã quay tơ, cậu học trò đã chi hồ giả dã đọc râm ran ... khi những con người bình thường nhất biết đến nhiệm vụ của mình thì đó chính là đạo. Một ngày mới bắt đầu như mọi hôm, nhưng ta phải thấy được sự vi diệu mới mẻ của ngày hôm nay, buổi sáng ta thức dậy với tâm niệm làm chút gì cho đời và cho mình, học chút gì mở mang kiến thức, ấy là ngày đáng sống con ạ!
Dâu con thương quý,
Nay con về làm dâu nhà bố, con đã chấp nhận trở thành thành viên trong gia đình bố, cho nên những giá trị tinh thần của dòng họ này sẽ trân trọng gửi đến con, và chính con sẽ là người mẹ của dòng họ nhà bố mai sau! Dòng máu của con sẽ tiếp tục chảy trong huyết quản những đứa cháu đứa chắt đến ngàn vạn năm sau, phải không con? Chính vì lẽ ấy, bố muốn nói với con rằng: "Phúc đức tại mẫu" (phúc đức từ người mẹ mà ra) như lời nói của nhân gian không hề sai! Ai lại không thương con thương cháu, đúng không con? Vậy con thấy được tầm quan trọng của người mẹ trong dòng họ gia tộc! Với lại, bản tính con vốn thuần lương đằm thắm, bố chắc chắn rằng con sẽ khiến cho các con các cháu dòng họ Trần ta mãi mãi hãnh diện có người mẹ, người bà, người cụ là con! Con nay đang đứng trước một con đường lịch sử rất dài của dòng họ, con hãy bước đi những bước chân thật vững vàng, hãy thong dong tự tại con ạ! Đừng vội vàng hấp tấp, đừng thiên tả thiên hữu ... mà hãy theo tinh thần trung dung, trung đạo!
Dâu con yêu quý,
Những lời này bố gửi đến con, như một chút gia sản khi con về nhà bố, con hãy vui lên vì con đã lấy được người chồng rất có đạo đức và tư cách, không phải bố khen con trai của bố đâu, nhưng bố đã sinh ra nhà con, nuôi dạy nó từ ngày thơ ấu đến ngày nay, dẫn tay nó đi từng bước chập chững vào đời với những vất vả gian truân. Bố hiểu con trai của bố còn hơn chính bản thân bố, vì vậy đối với bố, chồng con chính là gia tài vô giá của bố, nó là dòng máu, dòng sinh mạng kế tục của bố ... gia tài này, nay bố trân trọng giao lại cho con. Con hãy cùng chồng con lấy chữ "TƯƠNG KÍNH" làm đầu. Các con có tất cả điều kiện để ngẩng mặt lên hãnh diện với đời, vì các con có được nếp nhà con ạ!
Thư chẳng tận ngôn, bố dừng nơi đây, chúc con mãi mãi tìm thấy hạnh phúc trong căn nhà lá đơn sơ này con nhé!
Quảng Ngãi, ngày 02. 02. 1970
Bố của các con"
Vậy là 34 năm đã trôi qua, đến nay người con dâu cụ vẫn còn gìn giữ bức thư như gia bảo, cơn gia biến năm 1975 làm vợ chồng bà mất đi tất cả, nhưng lời dạy trong thư của cụ Điền không hề thất lạc. Năm nào đến ngày kỷ niệm lễ cưới của ông bà, bà cũng mang ra đọc, đọc để nhớ đến người cha chồng đã thương bà như con ruột và hun đúc bà thành người phụ nữ truyền thống Á châu tuyệt đối. Nay cụ Điền đã cưỡi Hạc quy tiên, nhưng nhìn phu quân của bà, bà lại thấy bóng dáng ông cụ ngày xưa. Cuộc đời của bà là chuỗi ngày hạnh phúc bên người chồng đạo đức và tư cách! Bà lại ngắm nhìn cậu con trai duy nhất, bà chợt mỉm cười vì dòng máu của cụ Điền vẫn luân lưu trong huyết quản con bà!
Kính dâng thân mẫu anh Bảo Toàn
Giáng Mi