Sinh con rồi mới sinh cha, sinh cháu giữ nhà rồi mới sinh ông

Thạch Sùng còn thiếu mẻ kho hay là sự tích con mối Bò béo bò gầy Lẩy bẩy như Cao Biền dậy non Bụng làm dạ chịu hay là truyện thầy hít Đồng tiền Vạn Lịch Của Thiên trả Địa Nợ tình chưa trả cho ai, khối tình mang xuống tuyền đài chưa tan Nợ như chúa Chổm Hồn Trương Ba da hàng thịt Sinh con rồi mới sinh cha, sinh cháu giữ nhà rồi mới sinh ông Cứu vật vật trả ân, cứu nhân nhân trả oán Giết chó khuyên chồng Cha mẹ nuôi con bể hồ lai láng, con nuôi cha mẹ kể tháng kể ngày Chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng Cái kiến mày kiện củ khoai Trinh phụ hai chồng Kiện ngành đa To đầu mà dại, nhỏ dái mà khôn Nhân tham tài nhi tử, Điểu tham thực nhi vong Nói dối như cuội Của trời trời lại lấy đi, giương đôi mắt ếch làm chi được trời Lê Như Hổ Chàng Lía

Ngày xưa có Giáp và ất là hai người kết bạn với nhau. Nhà Giáp có của ăn của để, còn ất thì túng bấn lắm, thường phải nhờ vả Giáp. Một hôm, để có vốn, ất nằn nì vay của Giáp mười nén bạc rồi bán nhà cửa đưa vợ đi chỗ khác làm ăn. Đến một cái chợ vùng Nam, hắn và vợ hắn xoay ra buôn bán và cho vay lấy lãi. Hắn rất hà tiện và chịu khó trong mọi việc. Gặp mấy dịp may, hắn phất to, tiền của đổ về như nước. Không đầy mươi năm vợ chồng hắn trở nên khá giả, có cơ nghiệp lớn ở vùng đó. Tuy làm nên, nhưng hắn cố tình quên mất người bạn cũ và số tiền nợ của bạn. Nói chuyện Giáp, từ ngày bạn bỏ ra đi, mãi không nhận được một tin tức gì, Giáp ngờ là bạn bị số nghèo đeo đẳng mãi chưa thôi, nên sống vất vưởng ở một nơi nào đó. Hơn nữa, lại vì nợ của mình một số tiền nhiều chưa có cách gì trả được, nên vợ chồng bạn không dám ghé về chơi hay nhắn tin tức gì. Nghĩ thế, Giáp rất thương bạn. Một hôm ông ta mang theo mấy nén bạc đánh đường đi tìm ất, hy vọng gặp bạn để giúp bạn thoát cơn chật vật. Giáp hỏi thăm mãi mới tìm đến nhà ất. ông ta ngạc nhiên và mừng rỡ khi thấy vợ chồng bạn không phải nghèo đói sa sút như mình tưởng, mà trái lại có nhà ngói cây mít, có ruộng đất ao chuôm v.v... ông nghĩ bạn mình bây giờ không cần đến mình giúp đỡ nữa. Cho nên trước khi vào nhà, ông ta đào đất chôn số tiền mang theo ở cổng nhà bạn. ất gặp bạn, ngoài mặt vui vẻ chào mừng nhưng trong bụng chỉ nghĩ đến món nợ mình còn thiếu của bạn. Hắn vừa ngượng mặt vừa tiếc của.
Tự nhiên phải bỏ ra một số tiền lớn để trả một món nợ từ đời nảo đời nào, hắn thấy xót ruột. Nghĩ thế, hắn bỗng có bụng muốn nuốt trôi số bạc thơm thảo bạn ứng cho làm vốn ngày xưa. Thế là đến nửa đêm, hắn đánh thức vợ dậy, bàn với vợ. Được vợ đồng tình, hắn làm ngay. Nhân lúc Giáp ngủ say ở nhà ngoài, cả hai vợ chồng lén tới cầm dao đâm chết. Đoạn hắn và vợ hắn mang xác Giáp bí mật đào lỗ chôn dưới một gốc khế sau vườn.

* * *
Cây khế nhà ất từ đó tự nhiên xanh tốt rườm rà hơn trước. Nhưng lạ thay năm ấy chỉ có một quả rất lớn. Hai vợ chồng có hơi ngạc nhiên nhưng cũng chẳng mấy quan tâm. Khi quả khế chín, vợ ất hái ăn. Và trong năm đó vợ ất có thai, đến kỳ sinh ra một đứa con trai. Vì hiếm con nên ất rất mừng thấy thằng bé khôi ngô và chóng lớn. Nhưng đứa con của hắn có một tật câm, lên bảy tuổi mà không biết nói, làm cho hai vợ chồng hết sức lo buồn. ất cố tìm thầy chạy thuốc, lễ chùa lễ đền nhưng đều vô hiệu. Một hôm vợ ất xới cơm cho con, nhân than với con rằng:
-Con ôi! Mẹ mong con khôn lớn để học hành đỗ đạt cho cha mẹ mở mày mở mặt. Sao con chẳng nói chẳng rằng làm cho mẹ khổ. Tự nhiên thằng bé bật ra một câu: "Mẹ cứ mời một ông quan về đây, ông ta sẽ làm cho con nói được". Thế rồi nó lại nín bặt, hỏi mấy cũng không nói nữa. Túng thế, hai vợ chồng ất nghe lời con, sắm lễ vật đi mời quan huyện về xem thử thế nào. Nể lời mời mọc khẩn khoản của hai vợ chồng, quan huyện cho sắp võng, dắt một đoàn lính tráng theo hầu về thẳng nhà ất. Thằng bé thấy mặt quan quả nhiên nói được. Nó tự xưng là Giáp, kể hết tình đầu cho mọi người nghe: nào là ất vay tiền, nào mang tiền đi kiếm bạn để toan giúp bạn, nào giấu tiền ở đâu, bị giết như thế nào, v.v... Nghe thủng câu chuyện, quan huyện sai lính đào gốc khế và đào ở mé cổng nhà ất, quả thấy đúng như lời thằng bé. Lập tức quan sai giam cổ vợ chồng ất lại chờ ngày ra pháp trường. Còn bao nhiêu tài sản của tội nhân đều giao cả cho thằng bé. Và, thằng bé, vốn là Giáp tái sinh, sau đó lại trở về nhà Giáp. Khi Giáp ra đi đứa cháu nội của mình mới đẻ, bây giờ thì nó đã lên 8, hơn mình một tuổi. Vì thế mới có câu:
Sinh con rồi mới sinh cha,
Sinh cháu giữ nhà rồi mới sinh ông.