Thiếu phụ ngẩng đầu và thấy người con gái bên tủ kính. Cô ta lúng túng, có phần hoang mang. Nhìn sang chị bạn, thấy chị ta cũng vậy, lóng nga lóng ngóng.
Chỉ đến lúc đó, thiếu phụ mới cất tiếng:
- Chào Thúy. Thúy cần gặp tôi hay gặp chị Nga đây?
Chị bạn thiếu phụ bước dấn lên mấy bước:
- Thúy chắc gặp mình. Thúy có mặt hàng gì mới thế?
Và họ tíu tít chuyện hàng họ. Thiếu phụ thấy rất rõ cả hai dẫu thế càng thêm bối rối. Nhưng chị là chủ. Và thiếu phụ thản nhiên làm phần việc của mình. Nhập - Số lượng - Giá nhập - Thành tiền - Bán - Số lượng - Giá bán - Thành tiền. Đồ sơn mài có vẻ đọng hơi lâu. Cả tranh lụa. Phải nhắc Nga thôi nhập kiểu dáng này và hạ giá bán cho nhanh. Để tiền chết thế này thì "thôi rồi"...
Khi thiếu phụ ra về, hai người đàn bà ngước nhìn rồi liếc sang nhau, vẻ nhẹ nhõm. Thiếu phụ gật đầu, thay một lời tạm biệt. Phố đã lên đèn. Con gái chị chắc đã về. Nó có muốn biết hôm nay chị gặp người đã kéo co được về phần mình người cha của nó không nhỉ? Đột nhiên thiếu phụ thấy lạ lùng. Lòng chị bình thản. Phải. Bình thản. Không trống vắng. Không đau đớn.
Không căm hận. Không gì cả. Có. Thiếu phụ thấy cô ta vẫn thế, vẫn xinh hơn chị. Mà không phải chỉ vì trẻ hơn. Nhưng điều đó có ý nghĩa gì đâu.
Cô ả Nga chắc hoảng lắm vì cái " phi vụ" đi đêm với cô ta. Chẳng gì thì cũng một tay chị dẫn dắt làm ăn. Cái một phần ba số vốn Nga góp vào cũng là chị cho mượn trả dần. Để Nga khỏi mặc cảm mình làm thuê cho bạn. Nga chắc kinh ngạc vì chị bình thản thế. Cả cô ta nữa. Cô ta có kể cho chồng chị rằng hôm nay đã giáp mặt chị không. Ừ, người đang sống với cô ta vẫn còn đang là chồng chị. Chứ không phải chỉ là bố của con chị. Bình thường, tình địch như chị và cô ta gặp nhau như thế nào nhỉ? Lờ đi đầy vẻ khinh miệt? Lườm nguýt và mát mẻ? Giằng xé và chửi bới. Hay là hắt axít? Tự mình làm hay thuê người. Báo chí dạo này đăng toàn những chuyện vụ án nhảm nhí như thế. Đọc mà ghê cả lòng.
***
Cô ta có mặt trong đời mẹ con chị vào lúc nào? Năm năm. Nhưng chị chỉ biết chừng ba năm lại đây. Những điềm báo trước... Anh chiều con khác thường. Anh đi nhiều hơn về các địa phương. Và một lá thư đau khổ còn dang dở anh viết cho cô ta kẹp trong mớ giấy tờ lộn xộn để dưới bàn phím máy tính hầu như ở nhà chẳng mấy khi chị dùng.
Buổi chiều từ Sài Gòn ra sau chuyến vào cài đặt chương trình cho một công ty trong đó, anh có vẻ vui. Mặt anh bừng sáng khi mở lồng bàn: một rá bún rối còn nóng, trắng tinh đặt trên mâm. "Bún riêu hả mẹ Hạnh? Rau muống em tự chẻ hay mua? Có nhiều kinh giới với ngổ không em? Cả tháng trời ăn nhà hàng thấy cơm nhà vẫn nhất".
Con gái loe xoe: "Bà toàn chê rau muống chẻ sẵn ngoài chợ không tươi. Con tự chẻ đấy bố". Chị đã cười với hai bố con. Rồi không hiểu sao khi con đi ngủ rồi thì chị lại nói. Bình thường thì buổi tối đầu tiên sau một kỳ xa cách anh thường công bố đầy vẻ phấn khởi với vợ thu nhập cuối kỳ. Thế nên anh hoàn toàn luống cuống khi chị vào chuyện. "Cơm áo hàng ngày có thể đã làm em thay đổi. Chúng mình không còn như xưa. Chúng mình không biết giữ hạnh phúc".
Vậy thì hạnh phúc phải đi thôi. Anh suy nghĩ. Rồi anh xách vali đi. Đến với cô ta chăng? Chị biết rằng cô sinh viên của anh sống với mẹ.
Chị không nói đến chuyện ly dị. Trong chị, chưa có một khát khao đàn ông nào, ngay cả khát khao anh cũng không có. Thế nên dù không ly dị chị cũng không mong chờ anh trở về. Chị sống như vẫn sống. Buổi sáng đến viện. Buổi chiều chia đôi thời gian. Một nửa cho thư viện. Một nửa cho hiệu bán đồ lưu niệm. Chị mở hiệu này sau lúc anh đi. Thuê lại của bà cô nửa căn phòng mặt phố. Đặt đóng mấy cái tủ kính. Và nhận hàng. Lúc đầu là hàng ký gửi. Sau thì mua đứt bán đoạn. Bán hàng là mấy cô sinh viên tiếng Anh. Trả tiền theo giờ. Còn bây giờ, túc trực hàng ngày là cô bạn cũ, chưa chồng và yêu nghề giáo. Lang thang dạy mãi mấy tỉnh xa mới xin về được một trường ngoại thành. Lương chẳng đủ ăn quà khi chờ xe khách, nói gì đến mua quà cho mấy đứa cháu con thằng em trai đang ở cùng. Và bây giờ, Nga thành người chung vốn với chị, cũng là người bán hàng chính. Nhưng mọi sự liên quan tới hàng họ thì vẫn một tay chị quán xuyến. Nga chắc ân hận là đã giao dịch với cô ta. Cô ta đến đưa hàng lâu chưa? Chắc sống cũng chẳng dễ dàng. Chị sẽ nói lại với Nga làm ăn là làm ăn để Nga yên tâm. Và nói chung chị không coi cô ta là tình địch.
***
Là tình địch nghĩa là phải có một người đàn ông để tranh giành. Nhưng chị đâu có giành nhau với cô ta. Cô ta say chồng chị. Chồng chị mê cô ta. Thầy giáo với sinh viên. Như tiểu thuyết. Mà cũng là rất thường. Chị biết. Chấm. Hết.
Đêm đầu tiên anh đi, chị không ngủ. Cảm giác đêm không ngủ ấy hoàn toàn khác với những đêm không ngủ khác. Dường như chị đã phân thân thành hai người phụ nữ, trôi lạc khỏi nhau. Chị không cho sự đổi thay của anh là phản bội. Nên chị không có cái đau đớn hả hê của những người đàn bà chính chuyên bị chồng phụ. Chị biết là cô ta xinh, và thông minh. Dù sao cô ta cũng trẻ hơn chị gần mười tuổi, chưa xa tuổi sinh viên là bao. Nhưng điều đó có quan trọng gì, khi chị đã trải tình chồng vợ hơn mười năm và hiểu rằng trong quan hệ này cái tình chưa chắc ràng níu nhau bằng nghĩa.
Chính chị cũng kinh ngạc khi thấy mình không kết án chồng, cũng không vật vã khổ sở vì cảm giác mình thua kém người đàn bà kia như bao nhiêu tiểu thuyết đã tả. Mình không còn là đàn bà nữa chăng? Không, không phải thế. Chị biết chị đầy ham muốn với chồng, ban đêm. Chị biết chị là người đàn bà như thế nào trong cõi đàn ông ở viện, ban ngày. Nhiều bà nhiều cô cùng làm lạ lùng vì sự giản dị của chị, đôi khi có vẻ như thái quá. Trong khi nhà chị không khó khăn, chị cũng đã có lần đi nước ngoài, chồng đi nhiều hơn. Mái tóc rất dày cặp ngược hờ hững. Màu son rất nhạt. Một sắc nâu hoặc tím trong trang phục. Thỉnh thoảng là một chiếc áo rộng phùng phình chao đảo những sắc màu nhiệt đới trong một ngày gió trở và đất trời dâng màu bạc xám... Chỉ có những người đàn ông là đánh giá đúng về chị, bằng cái nhìn, bằng những lời chào hỏi niềm nở và đúng mực. Chị biết mình.
Chị cũng biết mình làm nhiều người bực bội, vì chị không ghen. Khi một người đàn bà không tỏ ra cuồng nộ vì chồng thay lòng đổi dạ, người ta không có lý do để bày tỏ lòng thương hại. Được thương hại ai cũng là một cái cớ để người ta sung sướng, thấy mình cũng từ tâm. Người ta cũng không thể tỏ ra tốt bụng bằng cách nói với chị những lời đồn thổi này khác. Những lời đồn thổi bao giờ chẳng là một thứ gia vị kích thích trí tưởng tượng của con người. Chị đã không cho họ niềm vui không thường ấy. Chị làm họ cứ phải tiếp tục cáu bẳn.
Mẹ chồng chị thì mừng. Bà yêu con trai, nhưng không mến chị ngay từ khi anh chị yêu nhau. Những người mẹ thường thế khi quá yêu con mình. Tuy nhiên bà hiểu rằng chị đã làm anh hạnh phúc. Theo một quan niệm nào đó. Nếu hạnh phúc là đủ đầy, là thành đạt vừa phải, là yên ấm. Bà khổ sở vì con bà đi lạc khỏi hạnh phúc ấy. Bà mừng rỡ vì con dâu không phát cuồng vì ghen, không căm hận chồng. Từ ngày anh đi bà thường đến với con dâu và cháu, chăm chút canh giữ cái gia đình thiếu bóng đàn ông của chị với một niềm tin chắc chắn rằng con trai nhất định trở về. Bà không hình dung được rằng thiếu phụ không mong chờ cái ngày ấy.
Chị yêu anh, đam mê và liều lĩnh từ thuở sinh viên. Bất chấp tất cả. Bất chấp cảnh nhà anh không khá. Bất chấp chuyện anh sống với mẹ và người chị đã quá xa cái tuổi lấy chồng. Bất chấp chính gia đình mình. Chị đã có cùng anh những ngày tháng quẫn bách để thương và kính trọng nhau hơn. Những ngày vợ chồng lui hui trên trên gác xép chỉ ngồi hoặc nằm mà không đứng được và yêu nhau ban ngày hay ban đêm thì cũng phải dỏng tai lên nghe động tĩnh của mẹ và chị. Những ngày đầu mang thai thèm nhạt đủ thứ và chỉ ra sức ăn rau "cho đủ vitamin" như chị đã an ủi chồng. Những ngày chạy vạy mua sữa cho con. Nhưng chị không nghĩ hạnh phúc là vĩnh viễn. Cái ý nghĩ ấy đã giúp chị chống chèo với ngày sống để giữ cho mình thế giới của mình. Thế giới mà chị, chồng chị, con chị đã từng yên tâm vì có nhau.
Nhưng dù sao thì mọi sự đã xảy ra. Anh đã đi. Và chị không mong anh trở lại. Tình yêu xưa lớn quá, không cho chị chấp nhận cái mẩu tình đứt nát ở anh. Anh chắc là hiểu chị. Như chị hiểu anh. Chị và anh đã thay đổi. So với chính mình. Sự thật ấy chị hiểu rất nhanh khi biết anh đi lại với cô ta. Chị không giàu lòng hy sinh đến mức kết án mình. Cũng không phải là độ lượng khi không kết án anh. Chỉ vì sự thật ấy.
Cái ràng níu người đàn ông với đàn bà là gì nhỉ? Là tình yêu của người này dành cho người kia. Là trách nhiệm của người này với người kia? Là nghĩa vụ làm cha làm mẹ? Hình như không phải vậy. Cái ràng níu người đàn ông đàn bà là tình yêu trong lòng mỗi người, mỗi người tự xây đắp cho mình, với một hình mẫu, với một ảo ảnh, mà từng người chỉ là một phiên bản của ảo ảnh đó trong mắt nhau. Còn tình yêu đó, người ta có thể sống dù khốn khổ. Nhưng tình yêu mới dễ ra đi làm sao. Với thiếu phụ, đó chỉ là một phút, khi đọc lá thư dang dở chồng không viết cho mình.
Cái đêm không còn anh bên cạnh, thiếu phụ đã nghĩ vậy. Thương con xót xa. Bởi mình không giữ nổi cho nó người cha, cũng bởi chính mình không muốn giữ. Nhưng chị hiểu là không thể khác. Khi những ý nghĩ kia đã tới trong đầu, chẳng dễ gì mà chúng ra đi. Nếu như anh trở lại? Chị có thể vì con mà lại sống cùng anh? Có thể? Nhưng điều đó có ích gì cho nó đâu. Khi bố mẹ quay lại với nhau, nhưng tình yêu không trở lại. Con bé chắc tính tình về sau sẽ làm bọn con trai cùng lứa ngại. Khi chị giải thích rằng bố sẽ không về nhà thường xuyên, rằng bố sẽ về thăm nó, rằng có một cô cần bố hơn mẹ, rằng bố mẹ bao giờ cũng yêu con... nó không vặn vẹo gì. Nó chỉ nhìn, gật đầu rất người lớn. Dường như nó chấp nhận. Nhưng thiếu phụ biết rằng mười mấy năm nữa, con gái sẽ là một người đàn bà khắt khe với tình yêu.
***
Trời lại mưa. Lá cây dưới mưa dưới ánh đèn cao áp nom bóng nhãy, xanh mướt. Hàng cây mười mấy năm như không già đi, như vẫn thế, như cái thời anh hay đèo chị đến thư viện quốc gia chiều chiều. Ngày đó người ta chỉ đi toàn xe đạp. Khi mưa rơi có thể nghe rõ tiếng mưa và tiếng lá chứ không phải tiếng bánh xe xé nước như bây giờ. Ngày đó cũng chưa có đèn cao áp. Chỉ có những bóng điện đỏ đọc, loè nhoè, giăng một thứ ánh sáng vừa khô khốc vừa đầy vẻ che chở.
Đột nhiên thiếu phụ hiểu rằng mình không còn có thể tự tin được nữa. Tuổi trẻ qua mất rồi. Thấy sợ khi dõi về phía trước. Khó thở khi nhớ lại những ngày mới vào đại học, những ngày chưa gặp anh - người chồng đã bỏ chị ra đi. Niềm đau đớn êm dịu, buốt nhói ấy người ta thường chỉ có khi đọc một trang sách cũ, đẹp và trang trọng, và buồn.
Khi thiếu phụ dừng xe trước cửa thì mưa ngớt. Mắt chị nhoè nước. Có lẽ vì mưa. Con gái đón chị ở cửa:
- Bà nội về rồi mẹ. Bà nấu cơm cho nhà mình xong mới về.
Nó hạ thấp giọng:
- Chiều đi học Anh văn con gặp bố. Bố với cô ấy.
Chị biết nó chờ một câu trả lời:
- Bố thế nào con. Bố với con có vui không?
- Vui mẹ ạ. Bố bảo chủ nhật sẽ về kiểm tra con toán với tiếng Anh.
Chị cảm thấy rất rõ cái nhìn hoang mang của con. Nhưng chị không quay đầu lại. Cứ thế chị đi vào bếp lấy cái giẻ lau vệt nước bánh xe để lại trên nền nhà. Không thể để con bé thấy vẻ hoang mang của mình. Điều này là lâu dài. Có thể là mãi mãi.