Anh uống nước gì ạ? Cà phê? Vâng, có cà phê sữa. Anh đưa người nhà đi thi vào trường Cao đẳng cộng đồng phải không ạ? Năm nay đông thật. Hình như sắp tới trường đó sẽ nâng cấp lên đại học nên tuyển sinh nhiều hơn. Năm nay mở thêm bốn khoa mới nữa. Mỗi khoa lấy năm chục, thế cũng thêm hai trăm sinh viên.
Sao ạ? Anh hỏi sao em biết kỹ thế á? Thì em theo mẹ bán hàng ở đây từ năm ba tuổi, bây giờ em đã ba mươi rồi. Vườn hoa này chủ yếu dành cho các đôi lứa thanh niên. Sinh viên không ra đây chơi thì còn biết đi đâu? Vì thế chuyện gì mà em chẳng biết. Tỉnh lẻ mà anh. Ngoài cái vườn hoa này ra, chẳng còn chỗ nào chơi cả. Buồn lắm!
Nhà em á?
Nhà em ở gần đây thôi. Ngày xưa mẹ em ngồi bán hàng ở đây. Vườn hoa bây giờ nhỏ hơn ngày xưa. Ngày xưa em thấy nó rộng lắm. Chẳng hiểu sao lại thế mặc dù vẫn chỉ có một cái hồ, một hòn đảo, một con đường rải sỏi chạy vòng quanh. Vâng đúng rồi, có lẽ anh nói đúng, mọi vật trở nên bé nhỏ khi ta lớn lên. Ngày xưa, em hay ra đây chơi, trong khi mẹ ngồi bán hàng thì em chạy nhảy, nô đùa quanh hồ. Các góc vườn hoa đối với em nhiều bí ẩn lắm. Những bụi cây um tùm, mấy con ngựa sắt, chiếc cầu trượt, cái đu quay, vài chiếc ghế đá... tất cả đối với em là cả một thế giới thú vị. Và em còn nhớ nhất là những cây liễu...
Anh nói gì cơ?
Vâng, mấy cây liễu trên đảo giữa hồ kia đẹp thật. Đã có người làm thơ về nó đấy. Trong trường Cao đẳng có cả một khoa văn mà. Các cô cậu học ở khoa ấy hay làm thơ lắm. Họ tức khẩu thành thơ ngay tại đây mới tài chứ. Em nghe họ đọc thơ về những cây liễu mọc giữa hồ kia mà thán phục đấy. Rồi nghe bảo đâu, bài thơ ấy còn được đăng báo nữa cơ. Nhưng cái cây liễu mà em muốn nói không phải là những cây liễu mà họ làm thơ. Cây liễu ở góc kia kìa. Đấy, nó ngả xuống hồ như một búi tóc khổng lồ ấy. Cây liễu ấy nhiều tuổi lắm rồi. Gốc nó to, sần sùi, thỉnh thoảng có hổ phách. Em đang nói chuyện ngày em còn bé. Hôm ấy em theo mẹ ra đây ngồi bán hàng. Ngày ấy chỉ bán nước chè thôi, chưa phải bán giải khát như thế này. Trong khi mẹ em rót nước cho những người khách đầu tiên thì em lại mò mẫm thám hiểm các góc ngách của vườn hoa. Đêm hôm qua em vừa nằm mơ tìm lại được con búp bê màu hồng. Em không biết là đã để quên con búp bê ấy ở đâu. Em tiếc lắm. Đó là món đồ chơi duy nhất của em. Không ai tặng em cả, em nhặt được trong một lùm cây ở góc hồ. Rồi chính em lại đánh mất nó. Thỉnh thoảng trong những giấc mơ, em tìm thấy nó. Đêm trước cũng vậy. Em vừa nhìn thấy nó, định ôm nó vào lòng thì mẹ đánh thức em dậy dọn hàng cùng mẹ. Bây giờ em đi quanh vườn hoa mà cứ nghĩ là đang đi tìm lại con búp bê đó. Tất nhiên là không tìm lại được. Em nhìn thấy những giọt hổ phách long lanh sương sớm ở gốc liễu. Em tiến đến định cạy những giọt hổ phách đó. Bỗng em nhìn thấy một cái bọc quần áo. Em sướng run người lên. Đúng là con búp bê của em rồi. Ai đó đã bọc cho nó nhiều quần áo thế? Nó được để ngay dưới gốc liễu. Em chạy đến ôm nó lên. Sao cái mặt nó lại to thế nhỉ? Và tím tái chứ không phải màu hồng như mọi khi. Em lắc lắc nhưng mắt nó không chịu mở ra để chớp chớp bờ mi. Rồi em nhìn thấy từ hai mắt nó hàng ngàn con kiến đang bò ra. Em hét lên kinh hoàng. Đó là một đứa trẻ sơ sinh. Em cứ giãy đành đạch và hét lên cho đến khi có người lớn chạy đến. Họ mang đứa trẻ ấy đi. Nó đã chết. Nó là một đứa bé trai...
Sao anh lại tái mặt đi thế?
Anh là đàn ông mà cũng yếu đuối nhỉ? Sau này ở đây em còn chứng kiến nhiều cái chết nữa cơ. Người thì thắt cổ này, người thì nhảy xuống hồ này. Toàn con gái thôi. Có người vớt lên còn phát hiện ra là đang buộc bụng. Ngày xưa cái chuyện trai gái có chửa với nhau là khổ lắm. Vườn hoa là nơi tình tự, rồi vườn hoa lại là nơi để giải thoát khi cùng đường. Mẹ em luôn chỉ cho em nhìn vào những tấm gương ấy để mà răn đe, nhắc nhở con gái. Em cũng hãi lắm. Có chết em cũng không dám dính vào ba cái chuyện yêu đương lăng nhăng ấy. Em nghĩ em sẽ yêu rồi lấy một anh học trong ngôi trường cao đẳng kia. Họ là trí thức, là người có học, có thể là thầy giáo tương lai, nhất định họ đứng đắn và tử tế. Bắt đầu lớn lên là em ý thức được điều ấy. Và em chờ đợi người đàn ông đứng đắn của em...
Anh hỏi sao ạ? Học xong cấp ba em có thi nhưng không đỗ. Thế là em đi làm công nhân. Em khỏe lắm. Công nhân cầu đường thì anh biết rồi đấy, vất vả nhưng mà em làm cứ như bay. Tối về vẫn ra ngồi trông hàng thay mẹ bình thường, chẳng thấy mệt gì cả. Bố em á? Đó là một điều bí ẩn. Điều bí ẩn lớn nhất của mẹ em. Mẹ rất sợ em lặp lại mẹ. Vâng, em hiểu điều ấy. Và em nhất quyết chỉ yêu một người có học thôi, tức là yêu một người tử tế...
Anh hỏi gì ạ? “Cuối cùng thì Chúa có đem cái người tử tế ấy đến cho em không” ư? Có. Em đã gặp được một người tử tế. Anh ấy là một sinh viên. Anh ấy học khoa toán. Quê anh ấy ở dưới huyện. Anh ấy có cách nói chuyện giống như anh vậy. Sao anh lại đỏ mặt? Anh ấy học toán nhưng nói chuyện rất dễ nghe. Anh ấy thường dùng những từ như: có lẽ, có thể, cảm tưởng, cảm giác, dường như, thú vị... Đó là cách nói mà chỉ những người có học mới dùng. “Có lẽ em chưa hiểu anh lắm”, “Dường như em đang nghi ngờ tình cảm của anh”, “Anh đã không lầm với cảm giác của mình khi lần đầu gặp em”... Đấy, đám công nhân bọn em làm sao có được những lời lẽ nhẹ nhàng, hoa mĩ và hàm súc như thế? Chỉ những người học trong ngôi trường kia mới nói với nhau như vậy thôi. Em thấy mình được nâng lên rất nhiều. Em ngỡ mình đang đứng ngang hàng với họ, đang hưởng thứ tình yêu giảng đường cả đời em mơ ước. Sao anh lại cười? Anh hỏi cái lần đầu gặp nhau như thế nào á? Thì anh ấy ra đây uống nước cùng với mấy người bạn. Anh ấy khôi ngô hơn cả. Hàm răng trắng, cười đẹp lắm. Anh ấy đeo kính cận. Anh ấy nhìn em và hỏi: “Em chỉ bán hàng vào buổi tối thôi à?”. Em gật đầu. Anh ấy lại bảo: “Buổi tối ở vườn hoa nhiều điều thú vị thật, các cô gái đẹp cũng chọn buổi tối mới ra đây bán hàng”. Thế thôi. Lần đầu gặp nhau anh ấy chỉ nói có thế. Rồi các anh ấy nói chuyện về bài vở, thi cử, kiến tập và công việc sau này. Cả đêm hôm ấy em cứ nhớ mãi lời nói của anh ấy. Người học nhiều có khác. Họ nói hay ghê cơ. Sáng hôm sau đến công trường, lũ bạn em toàn gào những lời bất nhã, tục tằn, thô lỗ, em lại thấy mình càng phải quyết tâm lấy một người chồng có học. Từ đó, hàng tối em mong anh ấy ra, mong nhìn thấy cặp kính trắng lấp loá trên khuôn mặt gầy gò, mong nhìn thấy nụ cười sáng bừng cả góc quán của anh ấy. Thế rồi anh ấy mời em vào trường anh ấy xem văn nghệ. Rồi hàng tối anh ấy ra ngồi với em. Thỉnh thoảng anh ấy cùng em dọn hàng về. Sang năm cuối anh ấy ra ngoài thuê nhà ở. Em thường xong việc ở công trường là tót về với anh ấy. Em yêu anh ấy đến mụ mẫm cả người đi. Em chỉ mong được ở gần anh ấy, nấu cơm cho anh ấy ăn, giặt giũ cho anh ấy mặc, và nhìn anh ấy ngồi học bài. Những lúc như thế em thấy anh ấy đẹp lắm, giỏi giang, tài hoa, tự tin và đáng yêu lắm. Ôi, nếu sau này em có được một người chồng như thế?! Ước gì em được làm vợ anh ấy thì hạnh phúc biết bao! Anh ấy ở dưới huyện nên không dư dả tiền bạc. Em lĩnh được đồng tiền công nào đều đưa cả cho anh tiêu. Đến khi anh ấy đi thực tập cuối khóa thì em có chửa con này...
Sao cơ ạ?
Gớm, anh cứ đùa, giống mẹ thì xấu như ma chứ xinh đẹp cái nỗi gì. Cháu lên 9 rồi đấy anh ạ. Ngoan lắm. Thu dọn, bưng bê cốc chén cho mẹ đâu ra đấy, rất nhanh nhẹn. Chỉ tội ngày xưa bố cháu hay đánh nên cọc người, chẳng lớn được. Đấy, cái người lúc nãy dắt xe cho anh là chồng em đấy. Vâng, đang ngồi trông xe cho khách ở đằng kia kìa. Chết cái tội cờ bạc! Bình thường thì hiền lắm anh ạ. Nhưng dính tí cờ bạc vào là lại hành mẹ con em. Hai tiền án rồi. Sợ tù lắm rồi! Trước cứ vật vờ, lởn vởn ở đây, ai thò ra cái gì là chôm chỉa ngay cái đó. Có chứ! Đụng em nhiều lần, chẳng lạ gì mặt nhau. Thậm chí còn gầm gừ mày, tao với em mỗi khi định “vặt” đồ của khách nữa chứ. Lườm nguýt nhau suốt ngày ấy mà. Cái đận em có chửa con này thì vừa ra tù. Chuyện của em với ông ấy cũng buồn cười lắm...
Sao? Anh không hiểu à? Phải rồi, chuyện em kể lung tung chẳng có đầu cuối gì nên anh khó hiểu là phải.
Vâng, đúng rồi, chồng em không phải là bố con này. Khi biết em có chửa, anh ấy bảo: “Bây giờ mà cưới nhau thì biết lấy gì mà sống? Thôi phá đi”. Nhưng to quá rồi, phá làm sao được. Rồi anh ấy lẩn tránh em. Ra trường anh ấy lấy một cô học cùng khóa. Nhanh lắm cơ anh ạ. Em cũng không thể ngờ được. Bố cô ấy làm cái gì đấy cũng khá to ở trên tỉnh. Họ có với nhau hai đứa con rồi. Một trai một gái. Rất hạnh phúc...
Cái gì cơ? Buồn á? Em đã muốn chết rồi đấy chứ. Biết tin họ cưới nhau, cái buổi tối hôm ấy, bán hàng xong, em không thiết về nhà nữa. Em cứ thế đi thẳng xuống hồ. Anh ấy không phủ nhận là đã có con với em. Anh ấy cũng không thanh minh hay tỏ ra có trách nhiệm gì cả. Anh ấy chỉ không muốn gặp em nữa. Nếu em cố tình gặp thì anh ấy vẫn nói những câu làm em mát lòng, mát ruột, không sao trách được anh ấy một lời. Và rồi anh ấy vẫn cứ lấy người ta. Sao không làm ầm lên á? Em đã gặp cả cô gái kia. Nhưng họ vẫn cứ lấy nhau. Họ còn bảo thẳng vào mặt em rằng: “Dại thì chết”. Thì em chết. Em chẳng muốn sống nữa. Em lội ra đến giữa hồ thì ngạt thở. Em đã uống căng bụng nước. Em nghĩ là mình chết rồi. Đến khi tỉnh lại em thấy mình đang nằm trên bãi cỏ ven hồ. Chồng em vớt em lên. Câu đầu tiên em nói với chồng em là: “Mày vớt tao lên làm gì?”. Ông ấy bảo: “Ngu thế, tội gì mà phải chết?”. Em bảo: “Tao phải chết. Thế này thì chó nó lấy tao à?”. Ông ấy bảo: “Tao lấy”. Em khóc. Ông ấy cứ ngồi bên em suốt đêm hôm ấy. Sáng hôm sau, ông ấy về bảo người nhà đưa trầu cau đến. Bây giờ thì tử tế rồi. Có con nên nó cũng khác đi. Con trai của bọn em lên bốn tuổi rồi. Bố nó quý lắm. Được giao làm bảo vệ vườn hoa nên cũng có lương. Cờ bạc cũng đỡ hơn nhưng vẫn còn nghiện đề đóm lắm. Em đòi bỏ mấy lần đấy chứ. Lần nào cũng khóc. Em bảo cái loại đàn ông gì chỉ biết đánh vợ, đến khi vợ đòi bỏ thì lại khóc, chồng em bảo: “Tao đánh mày nhưng tao có bỏ mày đâu, sao mày lại cứ đòi bỏ tao, vợ gì cái loại mày?”
Anh ghi chép cái gì thế?
Từ nãy đến giờ em thấy anh ghi nhiều lắm, kín mấy trang sổ tay rồi đấy. Hay là anh lại định làm thơ về mấy cây liễu ven hồ kia? Anh bảo sao? Bố con này á? Không một lời hỏi thăm. Bạc lắm! Nhiều lúc em cũng có ý nghĩ độc ác là cầu sao cho họ lấy nhau mà không có mống con nào để họ động lòng thương con bé này một tí. Nhưng họ lại có cả trai lẫn gái, em nhìn thấy rồi, rất đẹp nữa cơ. Cho nên cuộc đời chả biết thế nào đâu anh ạ. Chẳng có ở hiền gặp lành đâu. Chẳng có quả báo gì đâu. Mình ngu thì mình chết thôi...
Hình như thi xong rồi thì phải?
Anh hẹn chờ người nhà ở đây hay ra cổng đón? Em trai anh à? Khoa toán à? Chúc em trai anh thi đỗ nhé! Cái gì? ấy, không, không, bác đừng cho cháu tiền. Em xin nhé. Sao bác cho nhiều thế? Cảm ơn bác đi! Bác bảo gì cơ ạ? “Gieo tính cách gặt số phận, ông trời chẳng lấy đi không của ai cái gì...”.
Gớm, bác lại nói hay như bố cháu rồi!
Mùa thi 2004