Mất gần nửa tiếng đồng hồ, hay có lẽ lâu hơn, tôi mới tìm thấy ngôi mộ nhỏ của mẹ tôi. Mới một năm thôi mà mẹ đã có quá nhiều “láng giềng” vây quanh khiến tôi thoạt đầu tưởng mình đi lạc vào nghĩa trang lạ. Ngày này năm ngoái, khu nghĩa trang vẫn còn nhiều đất trống, còn vắng hoang và vì thế thôi cảm thấy thắt tim lại nhói đau với ý nghĩ khi đêm xuống mẹ sẽ một mình nằm dưới mộ sâu lạnh lẽo. Nhưng giờ đông vầy thế này, đâu phải mẹ đã thôi lạnh lẽo.
Một năm đã trôi qua nhưng tôi vẫn chưa thể nuốt trôi được cái vị đắng cay của biến cố tang tóc này. Và ý nghĩa thực sự cả nó là gì?
Tại sao mẹ lại không còn ở bên tôi như một nguồn an ủi, một ngọn lửa ấm, một tình thương nồng nàn…khi tôi vẫn còn là một đứa trẻ chưa thật sự hoàn thiện về tâm hồn lẫn thể chất? Mẹ ơi!
Tôi quì xuống, thắp ba cây nhang trước mộ. Thật lâu dường như mẹ đang hiền về trò chuyện với tôi:
- Đừng buồn nữa con yêu, số phận đó!
- Mẹ ơi, con không muốn mình buồn rầu dai dẳng như thế này. Con chỉ muốn buồn nhẹ nhàng, mỗi khi mẹ đi đâu xa vắng nhà vài ba buổi; con chỉ muốn buồn nhẹ nhàng khi mẹ la mắng con vì con ham chơi, lười học…
- Mẹ cũng không muốn con hoài niệm mẹ bằng nỗi buồn chán chường. Hãy yêu mẹ bằng cuộc sống tốt đẹp, lạc quan hàng ngày. Những thành công trong học tập hôm nay và mai này của con sẽ là bông hoa, là ánh sáng của đền thờ tưởng niệm mẹ trong tâm hồn con đó. Con hiểu không?
Tôi lờ mờ hiểu. Chợt nghe có tiếng chân ai bước lao xao đằng sau. Tôi quay lại: một con bé gầy gò trạc tuổi tôi, hoặc nhỏ hơn tôi một hai tuổi, đầu đội chiếc nón lá, tay cầm cây roi. Đập vào mắt tôi là thân hình gầy ốm của nó. Tôi phủi bụi đất ở hai gối quần, đứng dậy. Một cái gì nằng nặng như là bầu trời đang đè trên lưng. Con bé xác nhận cảm giác của tôi, nó nói:
- Anh có mang theo áo mưa không?
Tôi giật mình, ngước đầu nhìn trời:
- Không! Nhưng sẽ mưa sao?
Con bé huơ tay vẽ một vòng tròn rộng trong không trung: - Mưa tới liền đó!
- Còn bạn, bạn có áo mưa không? Mà sao bạn lại ở đây?
- Có chứ. Em chăn bò. Kìa, đàn bò của em kìa.
Theo tay con bé, tôi nhìn thấy trên sườn đồi những con bò nâu vàng đang cúi đầu thản nhiên nhai cỏ, không hề lo mưa sẽ trút xuống như tôi và con nhỏ. Chắc mưa xuống cỏ sẽ ngọt hơn, nên biết đâu chúng đang đợi mưa.
- Mẹ anh nằm đây hả?
- Ừ.
Con bé liếc nhìn tấm bia mộ hỏi: - Bữa nay là giỗ đầu phải không anh?
Tôi gật đầu, không ngạc nhiên vì nghĩ có thể nó đã đọc được những con số trên tấm bia. Những tôi vẫn thắc mắc:
- Sao bạn lại quan tâm đến chuyện này?
- Những lúc thả bò như vậy, rảnh, em thường đến khu nghĩa trang này tò mò ngó nhìn, tìm kiếm.
Tôi giật mình:
- Bạn tìm kiếm gì ở đây, chỗ nằm của những người xa lạ, đã chết?
Với vẻ buồn buồn kín đáo, con nhỏ lắc đầu không trả lời tôi. Nhưng thoắt cái, khuôn mặt nó đã sinh động trở lại:
- Ba anh đâu?
- Ba anh ở nhà.
- Em tưởng là ngày nay ba anh và anh phải cùng có mặt ở đây chứ? - Sáng sớm nay ba mình đã tới đây rồi.
Tôi bắt đầu thấy có cảm tình với con bé, không biết vì sao. Bỗng nhiên, nó la lên, khuôn mặt sáng bừng lên:
- A, mặt trời ló ra rồi, mây tan rồi, không mưa nữa đâu anh.
Thì ra ánh mặt trời vừa chiếu sáng khuôn mặt nó. Bây giờ có thể thấy rõ nó có cặp mắt linh động, dễ thương với đôi má bầu bĩnh trên nền nước da bánh mật. Một cách vô thức, tôi vừa đi vòng quanh ngôi mộ vừa hỏi:
- Bạn không sợ đàn bò của bạn bị lạc con nào sao?
Mắt ánh lên có vẻ tự tin, con bé đáp gọn lỏn:
- Không!
Tôi hơi tức, nói:
- Bạn phải đề phòng kẻ gian chứ?
Con bé nhìn quanh, giọng chùng xuống lạ lẫm: - Em nghĩ kẻ gian không dám bén mảng tới đây đâu.
Dường như tôi đang nghe một câu nói sâu sắc chăng? Tôi trợn tròn mắt, nhìn nó:
- Sao vậy?
Vẫn với vẻ cứng cỏi, nó đáp lời tôi:
- Chúng phải biết sợ người chết chứ.
- Mình nghĩ là người chết không làm được gì cho cõi trần này. - Con bé lập tức la lên, cây roi trong tay nó vung cao:
- Có đó, anh à…
- Sao?
Nó chỉ tay vào tấm bia trên mộ mẹ tôi: - Đây, người nằm dưới mộ này đã giúp em.
Tôi ngạc nhiên tột độ, không hiểu nó muốn nói gì. Mẹ tôi, một người đã chết mà lại giúp gì được cho nó sao?
Không để tôi lên tiếng hỏi, nó nói ra điều cần nói một cách rành rọt:
- Em nói với đám bạn trong xóm, trong lớp rằng, nơi đây, gần chỗ em thả bò, mẹ em nằm yên nghỉ.
- Bạn mồ côi hả?
- Em mồ coi cả cha lẫn mẹ. Không biết từ lúc nào. Chỉ nhớ một buổi sáng, tại cô nhi viện, có một người đàn ông xa lạ đến nhận em về làm con nuôi, cho ăn học, ngày nghỉ thì đi chăn bò cho ông. Em nhận mẹ anh là mẹ của em, có sao không anh?
Tôi nghĩ một lúc nhưng không tìm ra câu trả lời cho nó. Tôi phải nói gì bây giờ?
- Sao anh không trả lời em?
- Mình còn phải hỏi ý kiến ba mình đã.
- Nhưng em đã nói nhiều lần điều đó với bạn bè rồi.
- Cũng có sao đâu. Nhưng mình muốn biết tại sao bạn lại chọn mẹ mình?
Mặt con bé chợt nghiêm nghị lại. Nó đặt cây roi và chiếc nón lá xuống đất, rồi đứng thẳng người lên, đưa mắt nheo nheo nhìn một vòng quanh nghĩa trang, đoạn nhìn thẳng vào mắt tôi, nó thì thầm:
- Vì ngôi mộ này nhỏ nhưng xinh xắn nhất ở đây và vì tên mẹ anh trùng với tên em.
- Bạn tên Phương?
Nó khẽ gật đầu, điệu bộ lúng túng như thể việc nó trùng tên với người đã chết là một bí mật thiêng liêng nó không muốn ai biết.
Tôi có thể nói gì? À, tôi phải hỏi nó điều này… - Bạn hình dung mẹ bạn, à quên, mẹ mình như thế nào?
Khuôn mặt con bé sáng lên tươi vui, dường như nó quên hẳn đàn bò. Ôi đàn bò đâu rồi?
- Khoan đã- Tôi vội vã nói- Đàn bò của bạn biến đâu mất rồi?
- Anh đừng lo. Chúng vừa đi xuống khuất dưới lưng chừng đồi, lát sau chúng sẽ hiện lên cho coi. - Ngừng một lát, nó nói tiếp - Anh hỏi em hình dung về mẹ em, à quên, mẹ anh như thế nào hả?- Giọng nó chợt thanh thoát như đang đọc một bài thơ - Em vẫn thường nói với đám bạn rằng mẹ mình cao lắm, đẹp lắm.
“Không đúng rồi, mẹ đâu có cao, nếu không muốn nói là khá thấp, và mẹ cũng đâu có đẹp lắm, chỉ có duyên thôi, như sau này ba hay nhắc tới.”
- Mặt mẹ hơi tròn, sáng như mặt trăng.
“Điểm này thì đúng”.
- Đôi mắt mẹ sâu, xanh biếc.
“Lại không đúng nữa rồi; mắt mẹ đen, to”. - Mũi thẳng, cao.
“Chỉ đúng một nửa; mũi mẹ thẳng nhưng không cao…” - Tóc mẹ dài thật là dài, như suối chảy…
“Không đúng; tóc mẹ như tóc con trai, thỉnh thoảng mẹ mới để tóc xõa tới vai.”
- Đó, chân dung của mẹ là vậy đó! Anh thấy mẹ đẹp không?
Tôi lúng túng một hồi rồi gật gật đầu, lòng có hơi bực bội vì con bé quá tự nhiên coi cái chân dung nó tưởng tượng ra đó là mẹ tôi thật. Lý ra nó phải hỏi tôi từng chi tiết một để hiệu chỉnh cho đúng với khuôn mặt và hình dáng xác thực của mẹ tôi chứ. Nhưng rồi tôi chợt hiểu có lẽ chân-dung-mẹ-tôi-do-con-bé vẽ ra đã in sâu trong tâm trí nó rồi, đã thành một tài sản quý báu của vô thức và linh hồn nó, khó có thể thay đổi được.
Ở phía lưng chừng đồi, đàn bò lại hiện dần lên. Mặt con bé chợt quay về phía đó, như có ai nhắc nhở, rồi quay nhìn tôi, đượm buồn:
- Anh sắp về hả?
Giọng nói thiết tha dễ thương của con bé làm tôi bồi hồi. - Bạn cũng sắp lùa bò về rồi mà?- Tôi nói.
- Không, em có thể nán lại được…
- Nhưng để làm gì?
Nó bước đến gần sát tôi, nói nhỏ như sợ có người nào nghe:
- Anh kể cho em nghe về một kỷ niệm về mẹ anh đi…Để em có thể kể lại cho đám bạn.
- Chứ lâu nay em chưa bịa ra được một chuyện nào à?- Nói vừa xong, tôi cảm thấy mình đã quá bộp chộp, lỡ lời. Nhưng con bé dường như không để ý điều đó.
- Không! Em không cách nào bịa được. Mỗi lần bạn bè hỏi tới chuyện đó, em ngắc ngứ, rồi khóc…Vậy là chúng không hỏi nữa. Anh kể cho em nghe một kỷ niệm nào nho nhỏ thôi, để em dễ thuộc lòng và ngày mai có thể kể ngay.
- Ừ, để mình nhớ xem…
“Thưở nhỏ, lúc đang học lớp sáu hay lớp bảy gì đó, mình ốm yếu, rụt rè lắm. Thấy vậy mẹ mới dắt mình tới một võ đường, gởi gắm mình cho một ông võ sư. Mình đến tập tành được vài ngày thì trốn học vì không chịu nổi đau đớn, ê ẩm. Ông giáo sư báo cho mẹ mình biết. Mẹ vừa chuẩn bị la mắng mình, thì mình xắn quần lên. Nhìn thấy mấy vết bầm to trên đầu gối mình, mẹ chỉ lặng lẽ khóc. Mẹ nói: “Mẹ lo quá, ngay cả khi tập làm quen với bạo lực để chống lại bạo lực con cũng không chịu được. Con của mẹ mai này chỉ có thể là nhà thơ thôi.” Vậy đó, có thể mình sẽ không bao giờ thành nhà thơ, nhưng chắc chắn là mình sẽ không bao giờ quen được với bạo lực.”
- Cảm động quá anh ha?
- Mình về nghe, mưa sắp tới rồi kìa. Và đàn bò nữa, chúng đang ngơ ngác đợi bạn đó.
- Anh về đi, nhớ nói với ba chuyện của em nghe!
Chúng tôi chào nhau, rồi quay lưng mỗi người đi về một hướng. Một tia chớp xé rạch khoảng trời trên đầu tôi. Ngay lúc đó tôi chợt nhận ra mình có thể đã mắc sai lầm: Mình là con trai thì mới có kỷ niệm gắn với chuyện võ nghệ đánh đấm, còn nó là con gái mà…
Tôi bước chậm lại, tần ngần, mặc cho bóng chiều đang dầy dần lên. Quay đầu nhìn con bé vì cảm thấy có lỗi với nó, tôi thấy nó đang nhảy chân sáo qua những gò đống mấp mô, ẩn hiện sau những ngôi mộ, hướng về phía đàn bò-đàn bò giờ đứng nép vào nhau thành một khối màu lạ lẫm, trong bối cảnh sắp mưa.